Szulerzy przy świecy
Szulerzy przy świecy – obraz olejny na płótnie autorstwa Feliksa Pęczarskiego z 1845 roku, o wymiarach 75,5 × 62 cm. Własność Muzeum Narodowego w Warszawie[1].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania | |
| Medium | |
| Wymiary |
75,5x62 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
W źródłach spotyka się także tytuły: Dwaj szulerzy przy świecy[2] lub po prostu Szulerzy[3].
Opisy
edytujObraz przedstawia dwie naturalnej wielkości postaci siedzące przy stole w ciemnym pomieszczeniu oświetlonym światłem palącej się świecy. Szulerzy ustawieni są względem widza frontalnie, przez co ten ma wrażenie uczestnictwa w rozgrywającej się scenie, obserwowania jej z drugiego końca stołu. Jeden z nich, siedzący po lewej stronie, nosi surdut. Drugi ma na sobie kraciasty szlafrok i szlafmycę. Niektóre przedmioty leżące na stole zdradzają ich profesję – karty do gry, szkatułka, sakiewka. Pozostałe to taca z dwiema szklankami z niedopitą herbatą i łyżeczkami, garść monet, lichtarz i nożyce służące do skracania knota. Zastawa stołu stanowi rodzaj martwej natury. Mężczyźni oglądają w blasku świecy poklejony rublowy banknot. Można wnioskować, że cieszą się z udanego oszustwa. Twarze szulerów, umiejętnie podkreślone przez padający na nich blask świecy, są groteskowe, noszą na sobie znamiona niemoralnego prowadzenia się. Ich mimika i gestykulacja jest niemal przesadzona, co przywodzi na myśl język migowy – autor był głuchoniemy. Światło świecy, przysłonięte przez posklejany banknot, umożliwia artyście ukazanie pełni istniejącej w naturze skali walorowej między światłem a cieniem[4][5]. Eligiusz Niewiadomski w Malarstwie polskim XIX i XX wieku zwraca uwagę na jego niemalże monochromatyzm[6].
Praca powstała w warszawskim okresie twórczości Pęczarskiego. Przedstawiona na nim scena rozgrywa się prawdopodobnie w Warszawie, w jednej z uboższych dzielnic – na Powiślu lub Woli[4].
Szulerzy przy świecy uchodzą za jeden z najdoskonalszych obrazów Pęczarskiego, a także za najbardziej rozpoznawalną pracę tego artysty. Zawiera w sobie wiele motywów, do których Pęczarski wielokrotnie powracał w swojej twórczości – ciemne wnętrze oświetlone świecą, postaci jakby rozsadzające kompozycję od środka, siedzące za stołem, na którym przedstawiono martwą naturę, groteska. Autor często uwieczniał ludzi z marginesu społecznego, oszustów, pijaków itd. Tego typu sceny rodzajowe wyróżniały go na tle współczesnych mu malarzy, co w konsekwencji zyskało mu dużą popularność i wiążące się z nią dochody. Ich karykaturalne przedstawienie, zniekształcające rysy zło, miało ładunek dydaktyczny[4].
Historia
edytujObraz został po raz pierwszy wystawiony już w 1845 roku w Warszawie. Autor już wcześniej sięgał do przedstawionego na nim motywu oszustów karcianych. Dzieło pt. Szulerzy z 1841 roku otrzymało wraz z obrazem Matka Boska srebrny medal I klasy na wystawie w tamtym roku[4][5][7].
W 1850 roku, podczas pobytu w Płocku, Pęczarski sprzedał trzy swoje obrazy handlarzowi win Bębenkowskiemu, za cenę 360 złotych. Szulerzy przy świecy zdobili wnętrze jego płockiego kantoru. W 1897 roku odkupił je kolekcjoner sztuki, ks. Ignacy Lasocki. Już wcześniej posiadał przynajmniej kilka dzieł autorstwa Pęczarskiego, który portretował jego rodziców[8] oraz stryja z żoną. Po 1907 roku ks. Lasocki zaczął wyprzedawać swoją kolekcję w celu sfinansowania budowy sierocińca. W 1917 roku[9] obraz Szulerzy wraz z Lichwiarzem przy świecy przyglądającemu się złotu został sprzedany Muzeum Narodowemu w Warszawie[5][10].
Dzieło znajduje się na wystawie stałej „Zbiory sztuki polskiej do 1914 roku”[1]. W 2020 roku o obrazie powstał film krótkometrażowy w ramach projektu „Bliżej sztuki”, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Przyjaciele MNW dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Szulerzy przy świecy. Muzeum Narodowe w Warszawie. [dostęp 2022-11-20]. (pol.).
- ↑ Biuletyn historii sztuki. T. 37-38. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1975, s. 268. [dostęp 2022-11-20].
- ↑ Tadeusz Dobrowolski: Malarstwo polskie. 1764-1964. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 519. [dostęp 2022-11-20].
- ↑ a b c d e Wojciech Głowacki, Stowarzyszenie Przyjaciele MNW: Feliks Pęczarski „Szulerzy przy świecy”. [w:] Bliżej sztuki [on-line]. YouTube, 2020-07-20. [dostęp 2022-11-20]. (pol.).
- ↑ a b c Janusz Michałowski: Feliks Pęczarski w Płocku. 1959, s. 39–45.
- ↑ Eligiusz Niewiadomski: Malarstwo polskie XIX i XX wieku. Warszawa: Wyd. M. Arcta, 1926, s. 157–159. [dostęp 2022-11-27].
- ↑ Krystyna Kotula: Feliks Pęczarski (1804 lub 1805-1862). Artysta malarz. W: Zasłużeni dla Włocławka (XIII-XX wiek). Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 169–170.
- ↑ Feliks Pęczarski w: Katalog zbiorów online. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. [dostęp 2022-11-18]. (pol.).
- ↑ Według innych źródeł: w 1919 roku.
- ↑ 6. Ksiądz Ignacy Lasocki – w służbie ludziom i miastu. W: Grupa „Szkolny Klub Wolontariusza” przy Zespole Szkół im. Leokadii Bergerowej w Płocku: My dla regionu II. Płock: Fundusz Lokalny Ziemi Płockiej „Młodzi Razem”, 2010, s. 15–17. [dostęp 2022-11-18].