Szykoń czarnonogi
Szykoń czarnonogi[1] (Molops elatus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych.
| Molops elatus | |||||
| (Fabricius, 1801) | |||||
.png)
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Nadplemię | |||||
| Plemię | |||||
| Podplemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj |
Molops (Molops) | ||||
| Gatunek |
szykoń czarnonogi | ||||
| |||||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1801 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Carabus elatus[2]. Wyróżnia się w jego obrębie cztery podgatunki[3][4]:
- Molops elatus elatus Fabricius, 1801
- Molops elatus liburnicus Müller, 1908
- Molops elatus livnensis Müller, 1930
- Molops elatus plitvicensis Heyden, 1880
Morfologia edytuj
Chrząszcz o ciele długości od 12 do 18 mm[5][6], ubarwiony lśniąco, smoliście czarno z brązowymi do czerwonobrązowych czułkami i stopami[5][1]. Szeroka głowa dysponuje masywnymi żuwaczkami[1]. Przedplecze jest silniej niż u M. striolatus ku tyłowi zwężone, o krawędzi tylnej tak szerokiej jak krawędź przednia[5][6], a krawędziach bocznych w zarysie bardziej niż u M. striolatus, ale słabiej niż u M. alpestris wypukłych[5], o wypukłości ciągnącej się aż do małych, krótkich, często wystających ząbkowato kątów tylnych[7][5][6]. Pokrywy są krótko-owalne, krótsze niż u M. alpestris[6], o dobrze zaznaczonych rzędach i żeberkowatych międzyrzędach[1]. Skrzydła tylnej pary są uwstecznione[7]. Genitalia samca cechują się płatem środkowym edeagusa o wyprostowanym wierzchołku[6].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad rozmieszczony od nizin po góry[7], ale spotykany przede wszystkim w tych ostatnich[8][5]. Zasiedla lasy i ich pobrzeża[7][1], zadrzewienia i zakrzewienia. Wybiera siedliska suchsze niż szykoń madej i nie jest wrażliwy na poziom zacienienia[7].
Gatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny znany jest z Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii i Czarnogóry[3][9]. W Polsce stwierdzony został zaledwie na trzech stanowiskach[8] – w Beskidzie Zachodnim w XIX wieku, na Przedgórzu Sudeckim w połowie XX wieku oraz w Beskidzie Niskim pod koniec XX wieku[10]. W Bohemii i Morawach spotykany jest sporadycznie i lokalnie, a na Słowacji bardzo rzadko i bardzo lokalnie, przede wszystkim w Białych Karpatach[7]. M. e. plitvicensis podawany jest ze Słowenii, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny[11][3]. M. e. liburnicus i M. e. livnensis występują na terenie Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny[12][13][3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Molops elatus – Szykoń czarnonogi. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-19].
- ↑ J.C. Fabricius: Systema Eleutheratorum secundum ordines, genera, species, adjectis synonymis, locis, observationibus, descriptionibus. Tomus 1. Kiliae: Imprensis Bibliopolii Academici Novi, 1801, s. 189.
- ↑ a b c d Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 469-470, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus (Fabricius, 1801), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
- ↑ a b c d e f Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 273-275.
- ↑ a b c d e Von Arved Lompe: Gattung Molops Bonelli, 1810 - mitteleuropäische Arten. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ a b c d e f Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 248, 290.
- ↑ a b Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus elatus (Fabricius, 1801), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
- ↑ Paweł Sienkiewicz. Nowe dane o występowaniu kilku rzadkich biegaczowatych (Coleoptera: Carabidae) w południowej Polsce. „Wiadomości Entomologiczne”. 26 (4), s. 251-256, 2007.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus plitvicensis (Heyden, 1880), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus liburnicus G.Müller, 1908, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops elatus livnensis G.Müller, 1930, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-19].