Tadeusz Jedynak (muzyk)
Tadeusz Jedynak (ur. 16 stycznia 1924 we wsi Przystałowice Małe, zm. 29 października 2020[1]) – polski muzykant, skrzypek ludowy regionu radomskiego[2].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSkrzypek z okolic Przysuchy, skąd pochodziło wielu wybitnych muzykantów, ogrywających podobny zestaw melodii mazurkowych w charakterystycznej manierze.
Naukę rozpoczął jako dziecko grając na skrzypcach ręcznie zrobionych przez ojca. Pierwsze wskazówki techniczne dał Józef Kędzierski w 1935, przychodząc do ich domu po sąsiedzku z kolegami[3]. Od tej chwili wiedział już jak przegrywać melodie, a nauka szła mu szybciej dzięki skrzypcom przywiezionym z Warszawy przez wujka. Następnym nauczycielem był Franciszek Pańczak z sąsiedniej parafii. Pochodził z rodziny spokrewnionej z Kędzierskimi, jednak inaczej odgrywał melodie. Muzykant uczył go w ten sposób, że początek mazurka grał Pańczak, a drugą część Jedynak i tak szli przez wieś grając we dwóch. W zamian za naukę oberków Jedynak pomagał Pańczakowi w pracy na gospodarce. W trakcie wojny Jedynak uczył się od znanego w okolicy skrzypka Jana Bogusza z Odrzywołu, niegdyś również uczącego się od Kędzierskich. Bogusz pięknie grał, miał świetny słuch i pamięć, nie zajmował się pracą, tylko całymi dniami muzykował. Bogusz zabierał Jedynaka do grania na potańcówkach, zwiadach i weselach. Grali w składzie z harmonistą Janem Michalskim ze Klwowa. Grali razem tylko do 1948 r. gdyż Bogusz przedwcześnie zmarł.
Jedynak był jednym z tych muzykantów, którzy nie przestawili się na grę z harmonią, przestał grywać użytkowo, przez co zachował starodawny, ciągły sposób frazowania[4]. W latach 80. i 90. grał najczęściej w składzie z Janem Gacą grającym w tym składzie na bębenku oraz Stefanem Gacą grającym na basach. Ostatnio grywa z Władysławem Kowalskim (bębenek)[5].
W latach 90. kilkakrotnie brał udział w koncertach Radiowego Centrum Kultury Ludowej w Studiu S1 w Warszawie. Zapraszany przez warszawski Dom Tańca na potańcówki, przyjeżdżał wraz z innymi muzykantami ze swojej okolicy i brał udział w swoistych „przegrywaniach”. Kilku skrzypków grając ten sam motyw w trakcie gry po kolei popisuje się swoim wariantem mazurka. Do takich należało przegrywanie z Piotrem Gacą czy Józefem Zarasiem. Występował także na Taborze Domu Tańca w Gałkach Rusinowskich (2006)[6] oraz Ostałówku (2007). Od lat 90. Tadeusz Jedynak przeżywa renesans zainteresowania, zwłaszcza wśród młodego pokolenia mieszkańców miast. Jeżdżą do niego uczniowie z Warszawy, Krakowa[7] i Lublina. Jest zapraszany na spotkania z muzyką ludową i potańcówki w całej Polsce, m.in. do Warszawy i Lublina[8].
W styczniu 2014 odbyły się uroczyste 90. urodziny Tadeusza Jedynaka we wsi Przystałowice Małe, które zgromadziły mieszkańców wsi oraz młodych wielbicieli muzyki wiejskiej z miasta. Odbył się tam również pokaz filmu Andrzeja Bieńkowskiego „Tadeusz Jedynak – muzykant”, występy kapel i zespołu śpiewaczek wiejskich oraz potańcówka[9].
Tadeusz Jedynak był muzykantem o specyficznej, bogato ornamentowanej i improwizowanej manierze wykonawczej. Motywy jego mazurków i oberków rozwijały się wariantowo, przekraczając często granicę regularnych fraz oberkowych. Takie melodie mogły trwać bardzo długo, po kilkanaście minut. Podczas gry często zapętlał bardzo krótki fragment i powtarzał po wielokroć – kulminując napięcie. Zachowywał przy tym osadzenie w rytmie mazurkowym, jednak nie zawsze łatwo było zatańczyć do tej muzyki[10].
Nagrody
edytuj- Nagroda im. Oskara Kolberga (1994)
- Baszta na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym(2009)
- Srebrny Medal Gloria Artis (2014)[11]
Dyskografia
edytuj- CD Małopolska Północna, seria: Muzyka źródeł Vol. 4 – polka Poszła Polka żytko żąć – Kapela Tadeusza Jedynaka; wydawca: Polskie Radio SA
Przypisy
edytuj- ↑ Aleksandra Żytnicka: Zmarł Tadeusz Jedynak. muzeum-radom.pl, 2020-10-29. [dostęp 2020-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-01)]. (pol.).
- ↑ Tadeusz Jedynak – skrzypek z Przystałowic Małych. culture.pl. [dostęp 2020-10-29].
- ↑ Kuba Borysiak: Dobry muzyk, to i na byle czym zagra. Polskie Radio, 2014-01-17. [dostęp 2014-12-17].
- ↑ Stefan Żuchowski: Tadeusz Jedynak Rozmowa na rynku w Kazimierzu 2009 – film. 2014-08-22. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
- ↑ wiersza: Występ Kapeli Jedynaka/Kowalskiego. Festiwal „Powiślaki” w Maciejowicach Kościuszkowskich. 2008-06-09. [dostęp 2014-12-17].
- ↑ mistrz i uczeń – Tadeusz Jedynak i Daniel de Latour, Tabor Domu Tańca 2006. Dom Tańca. [dostęp 2014-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)]. (pol.).
- ↑ Filip Lech: Długowieczni muzykanci – benefis Jedynaka. Culture.pl, 2014-02-20. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
- ↑ Moment obrotowy/Moment oberkowy II Kapela Tadeusza Jedynaka. Przestrzeń Inicjatyw Twórczych TEKTURA, 2010-06-07. [dostęp 2014-12-17].
- ↑ Piotr Baczewski: 90. urodziny Tadeusza Jedynaka / Wiejskie Kluby Tańca. 2013-12-19. [dostęp 2014-12-17].
- ↑ Aleksander Jackowski: Page 1 Muzykanci – z Andrzejem Bieńkowskim rozmawia Aleksander Jackowski. Polski Instytut Antropologii, Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2014-12-17].
- ↑ Ostatnie akcenty Roku Kolberga 2014. MKiDN, 2014-12-11. [dostęp 2014-12-17].