Taltuza olbrzymia

Taltuza olbrzymia
	Orthogeomys grandis
	(O. Thomas, 1893)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	bobrokształtne
Rodzina	gofferowate
Podrodzina	Geomyinae
Plemię	Geomyini
Rodzaj	Orthogeomys; Merriam, 1895
Gatunek	taltuza olbrzymia
Synonimy
	Geomys grandis O. Thomas, 1893; Geomys scalops O. Thomas, 1894; Orthogeomys latifrons Merriam, 1895; Orthogeomys nelsoni Merriam, 1895; Orthogeomys cuniculus Elliot, 1905; Orthogeomys pygacanthus Dickey, 1928;
	Geomys grandis O. Thomas, 1893; Geomys scalops O. Thomas, 1894; Orthogeomys latifrons Merriam, 1895; Orthogeomys nelsoni Merriam, 1895; Orthogeomys cuniculus Elliot, 1905; Orthogeomys pygacanthus Dickey, 1928;
Podgatunki
	O. g. grandis (0. Thomas, 1893); O. g. alleni Nelson & A.E. Goldman, 1930; O. g. alvarezi Schaldach, 1966; O. g. annexus Nelson & A.E. Goldman, 1933; O. g. carbo G.G. Goodwin, 1956; O. g. engelhardi Felten, 1957; O. g. felipensis Nelson & A.E. Goldman, 1930; O. g. guerrerensis Nelson & A.E. Goldman, 1930; O. g. huixtlae Villa, 1944; O. g. latifrons Merriam, 1895; O. g. nelsoni Merriam, 1895; O. g. pluto B. Lawrence, 1933; O. g. pygacanthus Dickey, 1928; O. g. scalops (O. Thomas, 1894); O. g. soconuscensis Villa, 1949; O. g. vulcani Nelson & A.E. Goldman, 1931;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies

Taltuza olbrzymia^[22], taltuza królicza^[22] (Orthogeomys grandis) – gatunek ssaka z podrodziny Geomyinae w rodzinie gofferowatych (Geomyidae).

Zasięg występowania

Taltuza olbrzymia występuje w zależności od podgatunku^[20]:

O. grandis grandis – góry południowej Gwatemali.
O. grandis alleni – południowa Colima i południowo-wschodnie Jalisco na południe przez wybrzęże do środkowej Oaxacy.
O. grandis alvarezi – południowo-środkowa Oaxaca.
O. grandis annexus – północno-zachodnie Chiapas.
O. grandis carbo – wybrzeże południowo-środkowej Oaxacy.
O. grandis engelhardi – wybrzeża Salwadoru.
O. grandis felipensis – zachodnio-środkowa Oaxaca do południowo-zachodniej Puebli.
O. grandis guerrerensis – północne Guerrero.
O. grandis huixtlae – południowe Chiapas.
O. grandis latifrons – wybrzeże południowej Gwatemali.
O. grandis nelsoni – północno-środkowa Oaxaca.
O. grandis pluto – południowo-zachodni Honduras.
O. grandis pygacanthus – południowo-wschodnia Gwatemala do Salwadoru.
O. grandis scalops – wybrzeże wschodniej Oaxacy
O. grandis soconuscensis – zachodnie Chiapas.
O. grandis vulcani – południowo-zachodnia Gwatemala.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1893 roku amerykański zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Geomys grandis^[3]. Holotyp pochodził z Dueñas, w Sacatepequez, w Gwatemali^[23]. Jedyny przedstawiciel rodzaju taltuza^[22] (Orthogeomys) który opisał w 1895 roku amerykański zoolog Clinton Hart Merriam^[2].

Badania filogenetyczne przeprowadzone w 2016 roku przez Spradling i współpracowników sugerują, że O. cuniculus jest nie do odróżnienia od O. grandis scalops i powinien być traktowany jako jego synonim^[24]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają szesnaście podgatunków^[20].

Etymologia

Orthogeomys: gr. ορθος orthos „prosty”; rodzaj Geomys Rafinesque, 1817 (goffer)^[25].
grandis: łac. grandis „wielki”^[26].
annexus: łac. annexus „połączony”, od annectere „połączyć”^[26].
carbo: łac. carbo, carbonis „węgiel drzewny”^[26].
felipensis: Cerro San Felipe, Oaxaca, Meksyk^[27].
guerrerensis: Guerrero, Meksyk^[27].
huixtlae: Huixtla, Chiapas, Meksyk^[27].
latifrons: łac. latus „szeroki”; frons, frontis „brew, czoło”^[26].
nelsoni: dr Edward William Nelson (1855–1934), amerykański zoolog, kolekcjoner ze Stanów Zjednoczonych i Meksyku, prezydent AOU w 1908 roku i prezes United States Biological Survey w latach 1916-1927^[28].
pluto: w mitologii rzymskiej Pluton był groźnym bogiem świata podziemnego (tj. czarny)^[26].
pygacanthus: gr. πυγη pugē „zad, kuper, pośladki”^[29]; ακανθα akantha „cierń, kolec”, od ακη akē „punkt”^[30].
scalops: gr. σκαλοψ skalops, σκαλοπος skalopos „kret”^[31].
soconuscensis: Colonia Soconusco, Chiapas, Meksyk^[26].
vulcani: nowołac. vulcani „z wulkanu”, od Wulkana (łac. Volcanus, Vulcanus) w mitologii rzymskiej boga ognia^[26].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 220–300 mm, długość ogona 95–140 mm; masa ciała 480–985 g; samce są zazwyczaj większe i cięższe od samic^[32].

Przypisy

↑ Orthogeomys grandis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Merriam 1895 ↓, s. 23, 26, 172.
↑ ^a ^b O. Thomas. On some of the Larger Species of Geomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 12, s. 270, 1893. (ang.).
↑ O. Thomas. On two new Neotropical mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 13, s. 437, 1894. (ang.).
↑ Merriam 1895 ↓, s. 172.
↑ Merriam 1895 ↓, s. 176.
↑ D.G. Elliot. Descriptions of apparently new species and subspecies of mammals from Mexico and San Domingo. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 18, s. 234, 1905. (ang.).
↑ D.R. Dickey. Five new mammals of the rodent genera Sciurus, Orthogeomys, Heteromys, and Rheomys, from El Salvador. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 41, s. 9, 1928. (ang.).
↑ Nelson i Goldman 1930 ↓, s. 156.
↑ W.J. Schaldach. New forms of mammals from southern Oaxaca, Mexico, with notes on some mammals of the coastal range. „Säugetierkundliche Mitteilungen”. 14, s. 292, 1966. (ang.).
↑ E.W. Nelson & E.A. Goldman. Three new rodents from southern Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 46, s. 195, 1933. (ang.).
↑ G.G. Goodwin. A preliminary report on the mammals collected by Thomas MacDougall in southeastern Oaxaca, Mexico. „American Museum novitates”. 1757, s. 5, 1956. (ang.).
↑ H. Felten. Nagetiere (Mammalia, Rodentia) aus El Salvador, Teil I. „Senckenbergiana biologica”. 38, s. 151–152, 1957. (niem.).
↑ Nelson i Goldman 1930 ↓, s. 157.
↑ Nelson i Goldman 1930 ↓, s. 158.
↑ B. Villa R.. Dos nuevos mamíferos de Chiapas. Orthogeomys grandis huixtlae, subsp. nov. „Anales del Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México”. 15, s. 319, 1944. (hiszp.).
↑ B. Lawrence. Systematic revision of the pocket gopher genus Orthogeomys. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”, s. 66, 1933. (ang.).
↑ B. Villa R.. Una nueva raza de tuza del género Orthogeomys. „Anales del Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México”. 19, s. 267, 1949. (hiszp.).
↑ E.W. Nelson & E.A. Goldman. A new pocket gopher of the genus Orthogeomys from Guatemala. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 44, s. 105, 1931. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 310. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ E.E. Vázquez E.E., L.L. Emmons L.L., T.T. McCarthy T.T., Orthogeomys grandis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-11-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 224. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Orthogeomys (Orthogeomys) grandis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-18].
↑ T.A. Spradling, J.W. Demastes, D.J. Hafner, P.L. Milbach, F.A. Cervantes & M.S. Hafner. Systematic revision of the pocket gopher genus Orthogeomys. „Journal of Mammalogy”. 97 (2), s. 405-423, 2016. DOI: 10.1093/jmammal/gyv185. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 482, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. Zijlstra: Orthogeomys grandis (T#37471). The Hesperomys Project. [dostęp 2021-10-18]. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 290–291. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 190.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 4.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 204.
↑ M. Hafner: Family Geomyidae (Pocket Gophers). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 263. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

Bibliografia

C.H. Merriam. Revision of the pocket gophers, family Geomyidæ, exclusive of the species of Thomomys. „North American Fauna”. 8, s. 1–262, 1895. (ang.).
E.W. Nelson & E.A. Goldman. The pocket gophers of the genus Orthogeomys. „Journal of Mammalogy”. 11 (2), s. 155–159, 1930. DOI: 10.2307/1374064. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Orthogeomys grandis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFMerriam1895[https://www.biodiversitylibrary.org/page/25810954_23],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/25810957_26],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/25811103_172]-2] Merriam 1895 ↓, s. 23, 26, 172.

[Thomas1893-3] O. Thomas. On some of the Larger Species of Geomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 12, s. 270, 1893. (ang.).

[Thomas1894-4] O. Thomas. On two new Neotropical mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 13, s. 437, 1894. (ang.).

[CITEREFMerriam1895[https://www.biodiversitylibrary.org/page/25811103_172]-5] Merriam 1895 ↓, s. 172.

[CITEREFMerriam1895[https://www.biodiversitylibrary.org/page/25811107_176]-6] Merriam 1895 ↓, s. 176.

[Elliot-7] D.G. Elliot. Descriptions of apparently new species and subspecies of mammals from Mexico and San Domingo. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 18, s. 234, 1905. (ang.).

[Dickey-8] D.R. Dickey. Five new mammals of the rodent genera Sciurus, Orthogeomys, Heteromys, and Rheomys, from El Salvador. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 41, s. 9, 1928. (ang.).

[CITEREFNelsonGoldman1930156-9] Nelson i Goldman 1930 ↓, s. 156.

[Schaldach-10] W.J. Schaldach. New forms of mammals from southern Oaxaca, Mexico, with notes on some mammals of the coastal range. „Säugetierkundliche Mitteilungen”. 14, s. 292, 1966. (ang.).

[Nelson&Goldman1933-11] E.W. Nelson & E.A. Goldman. Three new rodents from southern Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 46, s. 195, 1933. (ang.).

[Goodwin-12] G.G. Goodwin. A preliminary report on the mammals collected by Thomas MacDougall in southeastern Oaxaca, Mexico. „American Museum novitates”. 1757, s. 5, 1956. (ang.).

[Felten-13] H. Felten. Nagetiere (Mammalia, Rodentia) aus El Salvador, Teil I. „Senckenbergiana biologica”. 38, s. 151–152, 1957. (niem.).

[CITEREFNelsonGoldman1930157-14] Nelson i Goldman 1930 ↓, s. 157.

[CITEREFNelsonGoldman1930158-15] Nelson i Goldman 1930 ↓, s. 158.

[Villa1944-16] B. Villa R.. Dos nuevos mamíferos de Chiapas. Orthogeomys grandis huixtlae, subsp. nov. „Anales del Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México”. 15, s. 319, 1944. (hiszp.).

[Lawrence-17] B. Lawrence. Systematic revision of the pocket gopher genus Orthogeomys. „Proceedings of the New England Zoölogical Club”, s. 66, 1933. (ang.).

[Villa1949-18] B. Villa R.. Una nueva raza de tuza del género Orthogeomys. „Anales del Instituto de Biología, Universidad Nacional Autónoma de México”. 19, s. 267, 1949. (hiszp.).

[Nelson&Goldman1931-19] E.W. Nelson & E.A. Goldman. A new pocket gopher of the genus Orthogeomys from Guatemala. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 44, s. 105, 1931. (ang.).

[Burgin&inni-20] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 310. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[iucn-21] E.E. Vázquez E.E., L.L. Emmons L.L., T.T. McCarthy T.T., Orthogeomys grandis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-11-13] (ang.).

[Cichocki&inni-22] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 224. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-23] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Orthogeomys (Orthogeomys) grandis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-18].

[Spradling&inni-24] T.A. Spradling, J.W. Demastes, D.J. Hafner, P.L. Milbach, F.A. Cervantes & M.S. Hafner. Systematic revision of the pocket gopher genus Orthogeomys. „Journal of Mammalogy”. 97 (2), s. 405-423, 2016. DOI: 10.1093/jmammal/gyv185. (ang.).

[Palmer-25] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 482, 1904. (ang.).

[Jobling-26] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Zijlstra-27] J. Zijlstra: Orthogeomys grandis (T#37471). The Hesperomys Project. [dostęp 2021-10-18]. (ang.).

[Beolens&inni-28] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 290–291. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=220_190]-29] Jaeger 1944 ↓, s. 190.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=34_4]-30] Jaeger 1944 ↓, s. 4.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=234_204]-31] Jaeger 1944 ↓, s. 204.

[Hafner-32] M. Hafner: Family Geomyidae (Pocket Gophers). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 263. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[22]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[20]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[21]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]