Wulkan (mitologia)
Wulkan (łac. Volcānus, Vulcānus) – w wierzeniach Rzymian bóg ognia i rzemiosł metalurgicznych, utożsamiany z greckim Hefajstosem.
| bóg ognia, kowalstwa | |
 Wulkan ze swymi atrybutami (rzeźba Bertela Thorvaldsena) | |
| Występowanie | |
|---|---|
| Teren kultu | |
| Nazwa święta |
Volcanalia (23 sierpnia) |
| Odpowiednik |
Hefajstos (grecki) |
Pochodzenie edytuj
W rzymskich wierzeniach brak jest osobnego mitu dotyczącego Wulkana, którego imię językoznawcy zestawiają z etruskim bogiem ognia zwanym Velchans. Rzymianie uważali go za ojca legendarnego boga-herosa Kakusa lub prenesteńskiego herosa Caeculusa, lecz także za rodzica szóstego króla Serwiusza Tuliusza. Późniejsze podania identyfikujące go z Hefajstosem umieszczały jego siedzibę we wnętrzu sycylijskiej Etny, gdzie w kuźni miał wykuwać pioruny dla Jowisza i oręż dla bogów i herosów[1]; działaniem tym tłumaczono drżenie ziemi zapowiadające wulkaniczny wybuch.
W powiązaniach z bóstwami żeńskimi kojarzono go z Mają i Westą[2].
Kult edytuj
Miał go wprowadzić sabiński król Tytus Tacjusz; w innym przekazie Romulusowi przypisuje się wzniesienie pierwszego sanktuarium Wulkana ufundowanego z łupów wojennych. Pod Kapitolem poświęcono mu wyciosany w skale ołtarz zwany Volcanalem, służący jako miejsce narad już w czasach królewskich. Bóstwo to miało własnego flamina (flamen Vulcanalis) i wydzielone święto, a także świątynię na Polu Marsowym. Wulkan był także najważniejszym bogiem Ostii.
W poświęcony mu dzień 23 sierpnia obchodzono tzw. Volcanalia (ludi Volcanalici), kiedy w tradycyjnym obrzędzie wrzucano do ognia rybki i inne drobne stworzenia (prawdopodobnie w zastępstwie dawnych ofiar ludzkich) dla uchronienia życia i dobytku przed niebezpieczeństwem pożarów. Czczony był szczególnie przez kowali. Wyobrażano go przede wszystkim w postaci niewielkich posążków i metalowych (brązowych) statuetek jako brodatego kowala w roboczej tunice (exomis) i prostej czapce (pileus), z narzędziami swego zawodu (młot i obcęgi). Patronując kowalstwu i metalurgii artystycznej nazywany był umownie Mulciber, czyli „topiący metal”[3].
Od jego imienia utworzono nazwę wulkanu jako tworu geologicznego[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Np. zamówioną przez Wenus zbroję dla Eneasza (Eneida VIII 370nn.) według wersji z poematu Wergiliusza (Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 1997, s. 299, 302).
- ↑ Podręczna miniencyklopedia mitologii. Grecy, Rzymianie, Celtowie. Warszawa: RTW, 2001, s. 166.
- ↑ A.H. Petiscus: Der Olymp oder Mythologie der Griechen und Römer. Leipzig: Amelang, 1905, s. 106.
- ↑ Słownik wyrazów obcych PWN. Warszawa: PWN, 1991, s. 910.
Bibliografia edytuj
- Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 360
- Lucyna Stankiewicz: Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 366-367
- Bogowie, demony, herosi. Leksykon. Kraków: Znak, 1996, s. 411