Teatr Lalek Arlekin
Teatr Lalek „Arlekin” im. Henryka Ryla w Łodzi – teatr lalek w Łodzi[1].
Pełna nazwa |
Teatr Lalek „Arlekin” im. Henryka Ryla w Łodzi |
---|---|
Typ teatru | |
Założyciel | |
Kierownictwo artystyczne |
|
Data powstania | |
Państwo | |
Lokalizacja |
90-718 Łódź |
Strona internetowa |
Historia teatru
edytujTwórcą i jednocześnie pierwszym dyrektorem Teatru Lalek Arlekin był Henryk Ryl[2][3][4]. Dzięki decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia 13 lipca 1948, Ryl dostał pozwolenie na założenie teatru lalek w Łodzi[3]. Pierwszą siedzibą teatru był budynek przy ul. Piotrkowskiej 150[3]. 28 grudnia 1948 odbyło się tam pierwsze przedstawienie pt. Dwa Michały i świat cały, autorstwa Henryka Ryla[2][4]. Drugą premierą teatru były Kolorowe piosenki – spektakl przez wiele lat określany jako „wzorcowe przedstawienie dla najmłodszej widowni”[3]. W sztuce Wesoła maskarada, której premiera odbyła się 23 października 1949, po raz pierwszy na scenie pojawił się aktor w masce[3]. Teatr zaczął pokazywać również spektakle dla dorosłych widzów (np. Dzielny gród Tamary Gabbe lub Lekarz mimo woli Moliera)[3].
1 stycznia 1950 teatr został upaństwowiony[3]. W 1955 zamknięto siedzibę teatru jako niespełniającą wymogów bezpieczeństwa, a przedstawienia odbywały się od tego momentu w budynku przy ul. Wólczańskiej 5[3]. Od 1962 teatr jest jedynym użytkownikiem tego obiektu[2]. 24 lipca 1961 w teatrze zorganizowano pierwszy zjazd powstającego Polskiego Ośrodka Lalkarskiego Międzynarodowej Unii Lalkarzy – POLUNIMA (na przewodniczącego wybrano Jana Sztaudyngera)[3]. Od swego powstania w 1961 POLUNIMA mieści się przy al. 1 Maja 2[3][5][2].
W 1959 odbyła się prapremiera spektaklu Młynek do kawy Konstantego Gałczyńskiego ze scenografią Stanisława Fijałkowskiego, w którym martwe przedmioty pełniły rolę głównych bohaterów[4][3]. W 1962 Henryk Ryl na podstawie tekstu Mahabharaty zrealizował spektakl Nal i Damayanti ze scenografią Wacława Kondka[4].
Henryk Ryl, który był do 1964 dyrektorem i kierownikiem artystycznym teatru, w latach 1964–1974 pełnił funkcję kierownika artystycznego, a do 1978 reżysera i konsultanta programowego. Ostatnim przedstawieniem reżyserowanym przez Henryka Ryla była jego sztuka Marcinek zuch (1982)[4]. Dyrektorem teatru w 1964 została Regina Elkanowa – w czasie jej kierownictwa teatr otrzymał na własność użytkowany budynek przy ul. Wólczańskiej[3]. W 1974 dyrektorem mianowano ucznia Ryla, Stanisława Ochmańskiego – debiutował w Teatrze Arlekin w 1951, a przed objęciem teatru w Łodzi kierował Teatrem Lalki i Aktora w Lublinie[3]. Ochmański tworzył przedstawienia kameralne i przeciwstawne wielkim inscenizacjom Ryla rezygnując przy tym z eksperymentów twórczych[3]. Ochmański tłumaczył swój wybór w podejściu do pracy reżyserskiej postawieniem na „dobre sztuki napisane dla teatru lalkowego”[3]. Pod koniec lat 70. utworzono tzw. „scenę przedszkolną” – oferowała ona przedstawienia kameralne wystawiane w przedszkolach[3]. W trzydziestą rocznicę istnienia teatru przeprowadzono generalny remont jego siedziby, a w 1989 teatr Arlekin otrzymał medal „Serce Dziecku”[3][6].
Następcą Stanisława Ochmańskiego został w 1992 Waldemar Wolański – absolwent wydziału lalkarskiego warszawskiej PWST, a od 1981 aktor i reżyser w łódzkim Arlekinie[3][7]. Od 1999 teatr Arlekin organizował Międzynarodowy Festiwal Solistów Lalkarzy, który odbywał się co dwa lata[3][2][8], a od 2006 Międzynarodowy Festiwal Sztuki Ulicznej „TrotuArt”[3][9]. W 2015 zrezygnowano z tych dwóch imprez i zastąpiono je nowym festiwalem AnimArt, którego pierwsza edycja odbyła się od 19 do 24 września[10].
W 2014 zakończono kompleksowy remont budynków teatralnych[11]. 27 grudnia 2014 teatrowi nadano imię Henryka Ryla[12].
W czerwcu 2018 roku odwołanego ze stanowiska dyrektora Waldemara Wolańskiego[13], zastąpił Wojciech Brawer[14][15].
Od 1981 w ramach teatru działa Pracownia Dokumentacyjna, która gromadzi materiały na temat polskiego lalkarstwa[3][2]. W Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Dziale Widowisk Lalkowych wśród wielu zbiorów dotyczących scenografii teatrów lalkowych można obejrzeć też lalki zaprojektowane dla przedstawień w Arlekinie[16].
Teatr prowadzi wspólnie z Muzeum Kinematografii program dla widzów umożliwiający połączenie odwiedzin w teatrze oraz zwiedzania muzeum[17]. W strukturach Teatru Arlekin działa Zespół Tańca Ludowego „Harnam”[18].
Dyrektorzy
edytuj- 1948 – 1964: Henryk Ryl
- 1964 – 1974: Regina Elkan
- 1974 – 1992: Stanisław Ochmański
- 1992 – 2018: Waldemar Wolański
- od 2018: Wojciech Brawer
Przedstawienia (wybór; alfabetycznie)
edytuj- Alicja w Krainie Czarów
- Arlekinada
- Bajka o królewnie, co spać nie chciała
- Byczek Fernando
- Ciżemka ze smoczej skóry
- Co z tego wyrośnie
- Cynowy Żołnierzyk
- Czerwony Kapturek
- DekAmore (na podstawie Dekameronu)
- Dwa Michały i świat cały
- Dzielny gród
- Gil pogromca smoków
- Golem
- Hefajstos
- Horror Kitchen Show
- Jak jeden malarz chciał namalować szczęśliwego motyla
- Janulka
- Jaś Szpak
- Kolorowe piosenki
- Konik Garbusek
- Kot w butach
- Krawiec Niteczka
- Królewicz i żebrak
- Królowa Śniegu
- Lekarz mimo woli
- Mała syrenka
- Marcinek zuch
- Maski mistrza Fantaski
- Mistrz i Małgorzata
- Młynek do kawy
- Najdzielniejszy z rycerzy
- Najzwyklejszy cud
- Nal i Damayanti (Mahabharata)
- Niebieski piesek
- Niewielki, niemały król (Król Maciuś I)
- Niezwykły wynalazek profesora Orzeszka
- O diable i cyruliku
- O żabce co nie została królewną
- Pan Fajnacki
- Pan Teatr
- Pastorałka dla woła i osła
- Pchła Szachrajka
- Pieśń o lisie
- Pietruszka
- Piękna i Bestia
- Piotruś Pan
- Sambo i lew
- Skrzydlaty złoczyńca
- Stworzenie Świata
- Szary chłopiec
- Szkoła na opak
- Śmiej się śmiej mała Oshin
- Tajemnica wesołego miasteczka
- Tymoteusz wśród ptaków
- Ula z I b
- Walka Smoków (spektakl plenerowy)
- Wesoła maskarada
- W pogoni za... (na podstawie W pogoni za życiem Przemysława Wechterowicza)
- Wyprawa na Szklaną Górę
- Zakochany obłok
- Zdobycie bieguna południowego
- Złodziej czasu
- Złota różdżka
- Złota rybka
„Henryk” – Nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP
edytujW 2009 Zarząd Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP utworzył Nagrodę „Henryka” za osiągnięcia twórcze związane z teatrem lalek. Laureaci otrzymują statuetki „Henryka”. Patronem tej nagrody jest twórca Teatru Arlekin Henryk Ryl[19][20].
Budynek teatru
edytujnr rej. A-356 z 8 grudnia 1994[21] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
Łódź |
Adres | |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Kondygnacje |
2 |
Ukończenie budowy | |
Położenie na mapie Łodzi | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego | |
51,773200°N 19,450800°E/51,773200 19,450800 |
Budynek będący siedzibą teatru przy ul. Wólczańskiej 5 powstał w 1902 jako Dom Tańca Offenbachów – było to miejsce organizacji koncertów i różnego rodzaju imprez towarzyskich. W okresie dwudziestolecia międzywojennego znajdował się w nim Żydowski Dom Ludowy[23]. „Arlekin” użytkuje ten budynek od 1955[3].
W 1978 wykonano remont gmachu „Arlekina” – wnętrza zaprojektowali Stanisław Cuchra-Cukrowski i Wiesław Błażewski[3]. Budynek teatru 8 grudnia 1994 został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-356[21].
W latach 2012–2014 teatr został ponownie przebudowany i wyremontowany[24][25][26]. Z powodu robót budowlanych od lutego 2013 przedstawienia odbywały się w budynku należącym do kompleksu Białej Fabryki przy ul. Piotrkowskiej 282a[27].
Po remoncie – zakończonym pod koniec roku 2014 – w dawnym domu redutowym umieszczono administrację, pracownie i scenę kameralną, a w sąsiednim gmachu przy al. 1 Maja 2 główną scenę teatru i pomieszczenia hotelowe[11].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Teatr Lalek „Arlekin”. bip.uml.lodz.pl. [dostęp 2014-12-28].
- ↑ a b c d e f Teatr Arlekin – Historia. teatrarlekin.pl. [dostęp 2017-03-18].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Barbara Gortat: Sztuka uwodzenia najmłodszych. Teatr Arlekin. Urząd Miasta Łodzi. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ a b c d e Alicja Rubczak: Henryk Ryl. culture.pl, grudzień 2008. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ POLUNIMA. polunima.art.pl. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-05)].
- ↑ Laureaci Medalu Serce Dziecku – 1989. komitetdziecka.org.pl. [dostęp 2012-07-21].
- ↑ Japoński teatr lalek bunraku. teatryazji.blogspot.com. [dostęp 2012-07-18].
- ↑ Międzynarodowy Festiwal Solistów Lalkarzy, Historia Festiwalu. web.archive.org solopuppetfestival.pl. [dostęp 2020-11-21].
- ↑ I Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych TrotuArt 2006 Łódź. portalmedialny.pl. [dostęp 2020-11-21].
- ↑ Justyna Muszyńska-Szkodzik. AnimArt po raz pierwszy. „Kalejdoskop”. 9, s. 52, wrzesień 2015. Łódź: Łódzki Dom Kultury.
- ↑ a b Wiesław Pierzchała: Teatr Lalek Arlekin w odnowionej siedzibie. Lalki kuszą i wabią secesją mistrza Gutentegera. Dziennik Łódzki, 2014-11-17. [dostęp 2014-11-23].
- ↑ Łódź. Teatr Lalek Arlekin od soboty oficjalnie nosi imię Henryka Ryla. e-teatr.pl, 2014-12-27. [dostęp 2014-12-28].
- ↑ w, Waldemar Wolański odwołany ze stanowiska dyrektora Teatru Lalek Arlekin [OŚWIADCZENIA] [online], Dziennik Łódzki, 7 stycznia 2018 [dostęp 2020-11-21] (pol.).
- ↑ Teatr i jego historia – Teatr Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi [online], teatrarlekin.pl [dostęp 2020-11-21] .
- ↑ Dariusz Pawłowski , Nowy dyrektor Teatru Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi [online], Dziennik Łódzki, 1 maja 2018 [dostęp 2020-11-21] (pol.).
- ↑ Dział Widowisk Lalkowych. maie.lodz.pl. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ Zwiedzaj muzeum, oglądaj spektakl w teatrze. kinomuzeum.pl. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2012-06-28)].
- ↑ Harnam. teatrarlekin.pl. [dostęp 2020-11-21].
- ↑ Henryk 2011, Nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP. zasp.pl. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-02)].
- ↑ Warszawa. Wręczono Henryki – nagrody dla lalkarzy. e-teatr.pl. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ a b Rejestr zabytków – województwo łódzkie. nid.pl, 2013-06-30. s. 50. [dostęp 2013-08-08].
- ↑ a b Dom redutowy (dziś Teatr Arlekin). cit.lodz.pl. [dostęp 2013-04-11].
- ↑ Dom Tańca Offenbachów – ul 1 Maja 2. sztetl.org.pl. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ Będzie remont Teatru Arlekin. dzienniklodzki.pl, 2012-06-12. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ Kamil Szubański: 27 mln zł kosztować ma modernizacja Teatru Lalek Arlekin. samorzad.lex.pl, 2012-06-13. [dostęp 2012-07-20].
- ↑ Spełniło się marzenie naszego Teatru!. arlekin.lodz.pl (archive.org). [dostęp 2017-03-18].
- ↑ Łukasz Kaczyński: Kolorowa przeprowadzka Teatru Arlekin. dzienniklodzki.pl, 2013-02-21. [dostęp 2013-02-21].
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona w bazie e-teatr.pl
- BIP. teatrarlekin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-22)]. – Biuletyn Informacji Publicznej Teatru Lalek Arlekin
- Łódź. Arlekinlandia na Światowy Dzień Teatru Lalek
- Łódź. Dzień Książki z Arlekinem