Tomasz Bułhak
Tomasz Mikołaj Bułhak, ps. „Gulicz”, herbu Syrokomla (ur. 15 grudnia 1801 w Mickiewiczach, zm. 16 lutego 1895 tamże) – polski działacz niepodległościowy, ziemianin, sybirak.
| Tomasz Mikołaj Bułhak | |
| |
 Syrokomla | |
| Data i miejsce urodzenia |
15 grudnia 1801 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 lutego 1895 |
Życiorys
edytujUrodził się 15 grudnia 1801 w majątku Mickiewicze koło Klecka, w rodzinie Józefa i matki z domu Bochwicówny[1][2]. Był bratankiem Ignacego Jozafata Bułhaka, metropolity unickego[1].
Uczył się u Dominikanów w Nieświeżu[1]. W 1818 aplikował w palestrze nowogródzkiej[1]. Po śmierci ojca zajął się administracją dwóch folwarków: Olchówki i Mickiewicz[1]. W 1822 lub 1823 ożenił się z Anielą Zbaraszewską, lecz wcześnie owdowiał[2]. Jakiś czas uczęszczał w Wilnie na uniwersyteckie wykłady jako wolny słuchacz[2].
1836 przystapił do związku Szymona Konarskiego i pod pseudonimem „Gulicz” pełnił obowiązki sekretarza[1]. W 1838 został aresztowany i sadzony w więzieniu, w klasztorze Bazylianów w Wilnie[1]. W czasie śledztwa odmawiał składania wyjaśnień za co był czynnie znieważany przez prezesa komisji śledczej, ks. Trubeckiego[1]. 13 lutego 1839 wyrokiem sądu wojennego został skazany na utratę praw i mienia oraz osiedlenie w Zachodniej Syberii[1][3]. 3 kwietnia tego roku, przed wywiezieniem, w murach więzienia ożenił się z Teresą Wierzbicką (ur. 1816), nauczycielką domową[1][3]. Następnego dnia został został wywieziony do wsi Tiusiul k. Tomska[1]. We wrześniu dołączyła do niego żona[1]. Na zesłaniu pracował w kopalniach złota w charakterze dozorcy robotników, później był dyrektorem huty szklanej znanych przemysłowców syberyjskich Poklewskich[1].
W 1857 wrócił z żoną do Mickiewicz[4]. Hasłem ich stała się oświata ludu[4]. W 1863 za czynny udział w powstaniu styczniowym został znów aresztowany[4]. Wyrokiem generała gubernatora Michaiła Murawjowa z 20 grudnia 1863, po skonfiskowaniu majątku, za przynależność do wileńskiej organizacji rewolucyjnej, działalność w komitecie opieki nad rannymi powstańcami oraz udzielenie pomocy Tracewskiemu w ucieczce z Wilna, został ponownie zesłany Tomska[4]. Razem z nim na zesłanie udała się żona[4]. 1869 Bułhakowie otrzymali pozwolenie przeniesienia się do guberni kazańskiej, a w 1874 uwolniono ich z zesłania i zezwolono na przyjazd do Warszawy[4]. Dopiero później mogli wrócić w rodzinne strony[4].
Teresa umarła dnia 11 czerwca 1891 w Mickiewiczach[4]. Tomasz przeżył swą drugą żonę i zmarł 16 lutego 1895[1][4].
Z pierwszego małżeństwa miał troje dzieci: Antoniego, Władysława i Marię[2].
Przypisy
edytujBibliografia
edytuj- Witold Bułhak: Bułhakowie : Zarys historii rodu. Warszawa: nakładem Rodziny, 1994. ISBN 83-902189-0-9.
- Janusz Iwaszkiewicz: Bułhak Tomasz h. Syrokomla (1801–1895). W: Polski Słownik Biograficzny. T. III. Polska Akademia Nauk, 1937.