Towarzystwo Owocodajne
Towarzystwo Owocodajne (niem. Fruchtbringende Gesellschaft, łac. societas fructifera), zwane też Palmenorden (Zakon Palmowy) – działające w latach 1617–1680 niemieckie barokowe towarzystwo literackie i językowe.
Założenie edytuj
Towarzystwo Owocodajne było elitarnym zrzeszeniem literatów i gramatyków założonym 24 sierpnia 1617 w Weimarze pod patronatem księcia Ludwiga I von Anhalt-Köthen. Stawiało sobie za cel utrzymanie wysokiego poziomu niemieckiej literatury, języka i cnót patriotycznych, zwłaszcza w trudnym okresie wojny trzydziestoletniej. Za emblemat Towarzystwo miało indiańskie drzewo palmowe, stąd też druga nazwa: Palmenorden. Organizacja była największym towarzystwem literackim i językowym w epoce baroku i liczyła sobie ok. 890 członków, wśród nich był m.in. poeta Martin Opitz, a także inni znani niemieccy pisarze i gramatycy, jak Justus Georg Schottelius, Christian Gueintz, Georg Philipp Harsdörffer, Philipp von Zesen. Nie wolno było do Towarzystwa przyjmować kobiet. Podobnie jak we florenckiej „Accademia della Crusca” członkowie Towarzystwa nosili przydomki: Martin Opitz to „Koronowany” („Der Gekrönte”), Andreas Gryphius miał pseudonim „Nieśmiertelny” („Der Unsterbliche”), Justus Georg Schottelius to „Poszukujący” („Der Suchende”), Georg Harsdörffer – „Bawiący się/Grający(?)” („Der Spielende”), Christian Gueintz „Porządkujący” („Der Ordnende”), a Philipp von Zesen to „Dobrze Układający” („Der Wohlsetzende”)[1].
Działalność edytuj
Towarzystwo Owocodajne w trosce o czystość języka niemieckiego zajmowało się tłumaczeniami, doskonaleniem stylu i poprawności gramatycznej. Dla wyrazów obcych starano się znaleźć rodzime odpowiedniki. Niektóre z propozycji (zniemczeń) przyjęły się w języku niemieckim i występują współcześnie, jak np. beobachten (w miejsce observieren), Buchstaben (zamiast Lettren), Geschlecht (Genus), Entwurf (Projekt). Inne zaś stały się obiektem ironicznych drwin i symbolem przesadnego puryzmu językowego, jak np. próba zastąpienia wyrazu Nase (nos) przez Gesichtserker (występ/wykusz twarzowy)[2][3]. Nie mamy tu jednak jeszcze do czynienia z nacjonalistycznym puryzmem językowym, który szczególnie w XIX wieku doprowadził do masowego powstawania słowników zniemczających. Większość językoznawców ocenia pozytywnie działalność stowarzyszenia. Pozytywne zdanie o działalności Towarzystwa Owocodajnego wyraziła – krytyczna wobec współczesnego Stowarzyszenia Języka Niemieckiego – brytyjska lingwistka Claudia Law[4].
Kontynuacja tradycji edytuj
W XIX w. powstają w Niemczech nowe towarzystwa językowe. W 1815 powstało Berlińskie Towarzystwo Języka Niemieckiego założone przez Christiana Wolke. W Heidelbergu w latach 1848–1865 rozwijał swoją działalność Verein zur Beförderung der Deutschen Reinsprache (Stowarzyszenie na rzecz wspierania czystego języka niemieckiego). W 1885 roku powstaje Powszechne Niemieckie Stowarzyszenie Językowe.
W 2007 zostało założone w Köthen w Niemczech Nowe Towarzystwo Owocodajne (Neue Fruchtbringende Gesellschaft), którego celem jest kontynuowanie tradycji 17-wiecznego towarzystwa językowego[5].
Przypisy edytuj
- ↑ Lipczuk, Ryszard (2014): Walka z wyrazami obcymi w Niemczech – Historia i współczesność. Kraków: Universitas, s. 47,
- ↑ Ryszard Lipczuk, Walka z wyrazami obcymi w Niemczech – historia i współczesność, s.27.
- ↑ M. L. Kotin (Misslungene Wortgeschichten ..., s. 56 n.) dowodzi, że takie zniemczenia jak Gesichtserker, kolidują z właściwościami niemieckiego systemu językowego i dlatego zostały odrzucone.
- ↑ Law, Claudia: Das sprachliche Ringen um die nationale und kulturelle Identität Deutschlands, Puristische Reaktionen im 17. Jahrhundert und Ende des 20. Jahrhunderts, [w:] Muttersprache 1, 2002, s. 67–83.
- ↑ Neue Fruchtbringende Gesellschaft zu Köthen/Anhalt e.V. Vereinigung zur Pflege der deutschen Sprache
Bibliografia edytuj
- Michail L. Kotin: Misslungene Wortgeschichten. Ein systembasierter Zugriff, [w:] Cogito ergo sum – Wortschatz, Kognition, Text. Professor Ryszard Lipczuk zum 70. Geburtstag gewidmet, red. Barbara Komenda-Earle, Krzysztof Nerlicki, Katarzyna Sztandarska, Monika Kasjanowicz-Szczepańska. Hamburg: Verlag Dr. Kovač, 2019, s. 53-64.
- Law, Claudia (2002): Das sprachliche Ringen um die nationale und kulturelle Identität Deutschlands, Puristische Reaktionen im 17. Jahrhundert und Ende des 20. Jahrhunderts, [w:] Muttersprache 1, s. 67–83.
- Lipczuk, Ryszard (2007): Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen. Frankfurt a. Main: Peter Lang, s. 27–32. ISBN 978-3-631-573884.
- Lipczuk, Ryszard (2014): Walka z wyrazami obcymi w Niemczech – Historia i współczesność. Kraków: Universitas, s. 46-54. ISBN 97883-242-2332-9.
