Wikipedia

Justus Georg Schottelius

Justus Georg Schottelius/Schottel (ur. 23 czerwca 1612 w Einbeck (Dolna Saksonia), zm. 25 października 1676 w Wolfenbüttel) – najważniejszy gramatyk niemiecki w XVII wieku; purysta językowy, poeta, autor wierszy okolicznościowych i utworów scenicznych[1][2].

Justus Georg Schottelius
Ilustracja
Imię i nazwisko urodzenia

Justus Georg Schottel

Data i miejsce urodzenia

22 czerwca 1612
Einbeck (Dolna Saksonia)

Data i miejsce śmierci

25 października 1676
Wolfenbüttel

Zawód, zajęcie

poeta, gramatyk, purysta językowy

Narodowość

niemiecka

Tytuł naukowy

doktor praw Helmstedt 1646

Alma Mater

uniwersytety w Helmstedt, Hamburgu, Lejdzie, Wittenberdze

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Uczęszczał do szkoły w rodzinnym mieście. Po śmierci ojca, ewangelickiego pastora, zaczął w wieku 17 lat zarabiać, udzielając korepetycji, żeby podjąć naukę w gimnazjum w Hildesheim. Studiował na kilku uniwersytetach, m.in. w Lejdzie, w Lipsku i Wittenberdze. W 1638 roku przeprowadził się do Brunszwiku (Braunschweig), gdzie był guwernerem w rodzinie patrycjuszy, a następnie na dworze księcia Augusta w Wolfenbüttel, pełnił tam również rolę nadwornego poety. Sprawował ponadto kilka innych ważnych funkcji, był m.in. kanonikiem kapituły, radcą kancelarii dworskiej. 1646 został doktorem praw na uniwersytecie w Helmstedt. Od 1644 mieszkał w Wolfenbüttel[2]

Twórczość edytuj

Twierdził, że język niemiecki należy obok łaciny, greki i języka hebrajskiego do najstarszych głównych języków (Hauptsprachen) świata. Głosił istnienie w języku niemieckim tzw. wyrazów rdzennych (Stammwörter), które poprzez derywację i kompozycję pozwalają na nieograniczone tworzenie nowych wyrazów. Do tej teorii nawiązywali w swoich pracach leksykograficznych późniejsi XVIII-wieczni leksykografowie[3].

Dążył do unormowania języka niemieckiego pod względem pisowni i gramatyki. Uważał, że język ogólny powinien być ponadregionalny. Unormowanie języka niemieckiego powinno opierać się nie na dialektach, a na języku warstw wykształconych.

Schottel głosił potrzebę czystości języka ojczystego i jako aktywny członek (od r. 1642) Towarzystwa Owocodajnego (Die Fruchtbringende Gesellschaft) z przydomkiem „Der Suchende” („Poszukujący”) zastępował wyrazy obce wyrazami rodzimymi. Jego zniemczenia dotyczyły głównie terminologii gramatycznej, jak: Abwandlung (Deklination), Mehrzahl (Plural), Geschlecht (Genus), Zahlwort (Numerale), Zeitwörter (Verben), a także nieudane: Vornennwörter (Pronomina), Vorwörter (Präpositionen), Ergrößerung (Komparation). W duchu patriotyzmu językowego uważał, że kondycja moralna narodu zależy od języka. W zbiorze wierszy Fruchtbringender Lustgarten (1647) ostrzega przed zagrożeniami ze strony „grasującej cudzoziemszczyzny”, która może zmienić obyczaje i mentalność narodu[1]. W roku 1646 przystępuje też do stowarzyszenia Pegnesischer Blumenorden[4].

Jego dwa główne dzieła to: Deutsche Sprachkunst (1641) i Ausführliche Arbeit von der teutschen HaubtSprache (1663). Ta druga praca liczy 1500 stron i podzielona jest na pięć części: 1. Pochwała języka niemieckiego jako języka głównego 2. Słowotwórstwo, fleksja, pisownia 3. Składnia 4. Tworzenie utworów wierszowanych 5. Siedem traktatów[5].

W tejże pracy dołącza listę 51 wyrazów obcych, które jego zdaniem, nie wymagają zniemczenia, m.in.: Poet, Doctor, Fakultet, Philosophey, Melodey, Proceß, Parlament, Element[1].

Schottelius zapoczątkował systematyczne badania nad językiem niemieckim. Do rozpowszechnienia jego poglądów przyczynił się w sposób istotny Johann Bödiker, autor przeznaczonej dla szkół gramatyki z roku 1690[6].

Życie prywatne edytuj

W roku 1646 zawiera ślub z Margaret Cleve, która rok później umiera przy porodzie. W 1649 jego żoną zostaje córka adwokata Anna Maria Sobbe[4].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Ryszard Lipczuk: Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen. Frankfurt/M. 2007, s. 29.
  2. ↑ a b Schottelius, Justus Georg (Artikel aus Neue Deutsche Biographie) | bavarikon.
  3. ↑ Peter Ernst: Deutsche Sprachgeschichte. Eine Einführung in die diachrone Sprachwissenschaft des Deutschen. Wien 2005, s. 190.
  4. ↑ a b Zeno, Biografie von Justus Georg Schottelius [online], www.zeno.org [dostęp 2024-01-18] (niem.).
  5. ↑ Gudrun Brundin: Kleine deutsche Sprachgeschichte. München 2004, s. 139–145.
  6. ↑ Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego. Wrocław 2021, s. 145.

Bibliografia edytuj

  • Gudrun Brundin: Kleine deutsche Sprachgeschichte. München: W, Fink, 2004.
  • Peter Ernst: Deutsche Sprachgeschichte. Eine Einführung in die diachrone Sprachwissenschaft des Deutschen. Wien: Facultas Verlags- und Buchhandels AG, 2005.
  • Ryszard Lipczuk: Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen. Frankfurt/M.: Peter Lang, 2007.
  • Norbert Morciniec: Historia języka niemieckiego. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2021.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Justus_Georg_Schottelius&oldid=73000733”