Tyraspol

stolica Naddniestrza, de iure miasto w Mołdawii

Tyraspol (rum. Tiraspol, ros. Тирасполь, ukr. Тирасполь) – miasto na terenie Mołdawii, położone na lewym brzegu Dniestru, od 1991 roku stolica samozwańczej republiki Naddniestrza, stanowi miasto wydzielone na prawach rejonu. Wraz z 128.807 mieszkańców w 2023 było trzecim co do wielkości miastem Mołdawii (po Kiszyniowie i Bielcach)[3].

Tyraspol
Tiraspol, Тирасполь
Ilustracja
Dniestr w Tyraspolu
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Naddniestrze
 Mołdawia

Miasto wydzielone

Tyraspol

Burmistrz

Andriej Biezbabczenko

Powierzchnia

55,56[1] km²

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


128 807[2]
2318,34 os./km²

Nr kierunkowy

+ 373 533

Kod pocztowy

MD 3300

Tablice rejestracyjne

Т --- --

Położenie na mapie Naddniestrza
Mapa konturowa Naddniestrza, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Tyraspol”
Położenie na mapie Mołdawii
Mapa konturowa Mołdawii, po prawej znajduje się punkt z opisem „Tyraspol”
Ziemia46°51′N 29°38′E/46,850000 29,633333
Strona internetowa

Historia

edytuj
 
Tyraspol w 1941

Nazwa ośrodka wywodzi się od rzeki Dniestr, w czasach rzymskich nazywanej Tiras. Współczesny gród założony został jednak dopiero w 1792 roku przez Aleksandra Suworowa jako rosyjska fortyfikacja – twierdza obronna przed agresją ze strony Turcji, na bazie zamieszkiwanej przez Mołdawian oraz sprowadzonych przez Rosjan osadników różnej narodowości wsi Sucleia[4]. Po rewolucji październikowej należał do marionetkowej Ukrainy radzieckiej, po 1922 roku zaś do ZSRR. Od 1924 w składzie Mołdawskiej Autonomicznej SRR, której stolicą został w 1929 roku. Po aneksji Besarabii przez ZSRR w 1940 roku miasto przyłączono do radzieckiej Mołdawii. W latach 1941–1944 pod zarządem Rumunii jako część tzw. Transnistrii.

 
Historyczna i sowiecka zabudowa w mieście

W 1991 roku Tyraspol stał się stolicą nieuznawanej przez żadne państwo na świecie Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej.

Osobny artykuł: Wojna o Naddniestrze.

Rezyduje tu prezydent, jest też siedzibą organów władzy i administracji centralnej oraz banku centralnego (emisyjnego) republiki. W Tyraspolu znajduje się stała placówka misji OBWE – jedynej międzynarodowej organizacji akceptującej (acz nie uznającej) istnienie NRM. Tyraspol to ośrodek przemysłu maszynowego, elektromaszynowego, obronnego, spożywczego.

Od lat 30. XX w. był siedzibą XIV Armii Radzieckiejnajsilniejszej, najlepiej wyposażonej i wyszkolonej[potrzebny przypis] armii której celem było zajęcie rumuńskich pól roponośnych. Jednym z ostatnich dowódców XIV AR był generał Aleksandr Lebied´.

Demografia

edytuj

Skład etniczny Tyraspola przedstawia się następująco: Rosjanie 41%, Ukraińcy 32%, Rumuni (Mołdawianie) 18%, Żydzi 1,4%.

Opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w Tyraspolu sprawuje polska placówka konsularna w Kiszyniowie.

W Tyraspolu mieszka kilkaset osób narodowości polskiej. Tyraspol jest jednym z głównych skupisk Polaków w Mołdawii.

Żydzi w Tyraspolu

edytuj
  • 1847: żydowska populacja wyniosła 1406.
  • 1897: żydowska populacja urosła do 8668 osób (27% populacji miasta)
  • 1910: w Tyraspolu znajdują się dwie prywatne żydowskie szkoły, pierwsza dla chłopców, druga dla dziewcząt.
  • 1926: żydowska populacja zmalała do 6398 osób (29,1% populacji miasta)
  • 1959: zamknięcie jedynej czynnej synagogi w mieście, populacja żydowska nie przekroczyła 1500 osób.
  • 2007: żydowska populacja wynosi 2200 osób.

Antysemityzm

edytuj
  • 14–15 kwietnia 2001 – atak bombowy na synagogę tyraspolską, budynek został znacznie uszkodzony. Nikt nie ucierpiał.
  • 13–30 marca 2004 – zniszczenie oraz pomalowanie około 70 nagrobków na cmentarzu żydowskim. Lokalne władze odmówiły pomocy oraz wsparcia finansowego na oczyszczenie antysemickich napisów na nagrobkach.
  • 4 maja 2004 – próba podpalenia tyraspolskiej synagogi koktajlem Mołotowa. Pożar nie wyrządził większych szkód, gdyż został natychmiast ugaszony przez przypadkowego przechodnia.

Zabytki żydowskie

edytuj
 
Kompleks stadionu Sheriff

W Tyraspolu mają siedziby kluby piłkarskie Sheriff Tyraspol (wielokrotny mistrz Mołdawii) i Dinamo-Auto Tyraspol.

Religia

edytuj
 
Sobór Narodzenia Pańskiego

Od 1998 miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii tyraspolskiej i dubosarskiej (jurysdykcja Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego)[5]. Przed rewolucją październikową w mieście znajdowało się trzy cerkwie wojskowe, sobór św. Mikołaja oraz jednowiercza cerkiew Opieki Matki Bożej. Wszystkie te budowle w okresie radzieckim zostały zniszczone i od początku lat 30. XX wieku do 1988 w Tyraspolu nie było żadnej czynnej świątyni prawosławnej[6]. Obecnie (pocz. XXI w.) w mieście czynnych jest osiem świątyń[7], z których najważniejszą jest sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony w latach 1998–1999[8]. Jedna z cerkwi, kaplica św. Jerzego, stanowi część Pomnika Chwały Wojennej, upamiętniającego poległych w II wojnie światowej, wojnie w Afganistanie oraz wojnie o Naddniestrze[9].

W Tyraspolu znajduje się także cerkiew staroobrzędowa pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Miejscowa parafia podlega eparchii kiszyniowskiej i całej Mołdawii Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej[10].

Do roku 1929 Tyraspol był siedzibą rzymskokatolickiej diecezji tyraspolskiej, która zanikła w wyniku przemian politycznych i prześladowania Kościoła przez władze radzieckie.

Miasta partnerskie

edytuj

Miasta partnerskie Tyraspolu[11]:

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Тирасполь [online], e-gorod.ru [dostęp 2023-06-30].
  2. Население Тирасполя 2023 [online], ru.aznations.com [dostęp 2023-06-30].
  3. Города Молдавии [online], aznations.com [dostęp 2023-06-30].
  4. История села [online], www.sukleia.ru [dostęp 2016-12-31].
  5. ИСТОРИЯ. www.diocese-tiras.org. [dostęp 2015-11-12].
  6. История Покровской церкви г. Тирасполь. pokrovka-tiras.narod.ru. [dostęp 2015-11-12].
  7. Благочиния [online], diocese-tiras.org [dostęp 2017-01-03].
  8. О соборе – Кафедральный собор Рождества Христова, г. Тирасполь [online], sobor-tiraspol.com [dostęp 2017-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
  9. Столичный Мемориал Воинской Славы был открыт ровно 45 лет назад, „Новости Приднестровья” [dostęp 2017-06-02] (ros.).
  10. » Архипастырский визит в Тирасполь и Бендеры Русская Православная Старообрядческая Церковь [online], rpsc.ru [dostęp 2017-01-03].
  11. Наши города-побратимы | Официальный сайт Государственной администрации г.Тирасполя и г.Днестровска [online], www.tirasadmin.org [dostęp 2021-08-21].

Linki zewnętrzne

edytuj