Czerkasy

	Czerkasy; Черкаси
	Czerkasy; Черкаси
herb Czerkas↗	flaga Czerkas↗
Państwo	Ukraina
Obwód	czerkaski
Burmistrz	Anatolij Bondarenko
Powierzchnia	69 km²
Wysokość	94 m n.p.m.
Populacja (2018); • liczba ludności	; 277 501
Nr kierunkowy	+ 380 (0)472
Kod pocztowy	18000-499
Tablice rejestracyjne	CA
	Położenie na mapie obwodu czerkaskiego Czerkasy
	Położenie na mapie Ukrainy Czerkasy
	49°25′N 32°04′E/49,416667 32,066667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Ten artykuł dotyczy miasta na Ukrainie. Zobacz też: dzielnica Łaszczowa.

Czerkasy (ukr. Черкаси) – miasto w centralnej części Ukrainy, stolica obwodu czerkaskiego. Leży nad Dnieprem oraz nad brzegiem Krzemieńczuckiego Zbiornika Wodnego utworzonego przez spiętrzenie wód rzeki Dniepr.

HistoriaEdytuj

Miejscowość została założona prawdopodobnie w XIII w. na terenie Rusi Kijowskiej. Od XIV wieku znajdowała się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego, w 1569 roku zostało przyłączone do Korony Królestwa Polskiego. Było miastem królewskim i na zamku znajdowała się siedziba starosty^[2].

Mapa Poloniae et Ungariae z 1554 z zaznaczonymi Czerkasami pod nazwą Czerkasi

Roku 1662 w mieście i w futorach mieszkało 1000 rodzin kozackich wolnych, które władzy starostów, a tém samém Rzplitej ulegać nie chciały. W zamku była katolicka kaplica. Mikołaj Potocki roku 1643 naznaczył w Czerkasach miejsce na kościół i klasztor XX. Dominikanów. Fundacya jego dla wojen nie przyszła do skutku. Do starostwa należały 3 miasta i 18 wsi. Książę Hieronim Sanguszko, wojewoda Wołyński był w 1765 r. Czerkaskim starostą. Przynosiło mu 130 000 złp. dochodu. Dwór starosty był w piękném miejscu nad Dnieprem. Kozacy, jak wiémy z początku nie mieli żadnej organizacyi, nawet stałego przytułku. Stefan Batory r. 1578 dał im za Bohusławiem Trechtymirów z przyległościami, zamek zaś oddał na skład broni i pomieszczenie starszyzny. Odtąc miéć zaczęli hetmanów, oboźnego i pisarza, i obowiązani byli dawać 6000 ludzi regestrowych na służbę Rzplitej. Bohdan Różyński był ich hetmanem. (...) ^[3]

W dniu 22 maja 1593 roku podczas powstania Kosińskiego zamek starosty Aleksandra Wiśniowieckiego obległy oddziały powstańcze, jednakże szybkie przeciwuderzenie wyprowadzonej z zamku jazdy rozgromiło Kozaków i doprowadziło do śmierci Kosińskiego i upadku powstania.

Czerkasy w Rzeczypospolitej były miastem królewskim, w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym czerkaskim w województwie kijowskim^[4], później siedziba powiatu czerkaskiego. W 1768 roku podczas koliszczyzny miasto zostało zdobyte i złupione.

Czerkasy ok. 1910

Po II rozbiorze Polski znalazło się w guberni kijowskiej Imperium Rosyjskiego. Ludność w 1883 wynosiła 15,7 tys., a w 1897 26,6 tys.

Po rewolucji 1917 r. i powstaniu Ukraińskiej Republiki Ludowej Czerkasy znalazły się w granicach państwa ukraińskiego. W 1919 r. razem z całym regionem zostały zajęte przez Armię Czerwoną i włączone do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. 16 maja 1919 r. Czerkasy zajęły oddziały atamana Hryhorjewa i popierających go chłopów zbuntowanych przeciwko bolszewikom^[5]. W ciągu pięciu dni oddziały te zamordowały 700 żydowskich mieszkańców miasta^[6]. Oddziały Hryhorjewa zostały wyparte z Czerkas jeszcze w maju 1919 r. przez 2 dywizję 1 Armii Ukraińskiej^[7]. W drugiej połowie roku region z Czerkasami został z kolei zajęty przez Siły Zbrojne Południa Rosji^[8]. W sierpniu biali dokonali drugiego pogromu Żydów w mieście, zginęło wtedy dalsze 250 osób^[6].

W latach 1922-1991 Czerkasy znajdowały się w granicach Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, od 1954 miasto było stolicą obwodu. W 1991 wraz z ogłoszeniem niepodległości Ukrainy, miasto znalazło się automatycznie w granicach Ukrainy.

ZabytkiEdytuj

Zamek w Czerkasach – nieistniejący
Pałac Ślubów
Błękitny Pałac – budynek d. Hotelu Słowiańskiego z pocz. XX w., obecnie siedziba Ukr-Soc-Banku
Gmach gimnazjum męskiego z końca XIX w.
Gmach gimnazjum żeńskiego z pocz. XX w.
Remiza strażacka
Dawna synagoga z końca XIX w.
Domy i kamienice z XIX i XX w.

Pałac Ślubów
Błękitny Pałac
Gmach gimnazjum męskiego
Gmach gimnazjum żeńskiego
Remiza strażacka
Dawna synagoga
Kamienica z XIX w.

ReligiaEdytuj

W Czerkasach zawsze dominowała ludność prawosławna. Ze spisu powszechnego z 1765 wynika, że w tym czasie w Czerkasach były 3 cerkwie i 2 monastyry, żydowska bóżnica i przyzamkowa kaplica katolicka ufundowana w 1673 r. przez Michała Potockiego, nad którą opiekę sprawowała parafia moszneńska. Z danych ze spisu z 1910 r. wynika, że na ogólną liczbę 39 000 mieszkańców rzymscy katolicy byli czwartą, po prawosławnych, staroobrzędowcach i żydach grupą wierzących, liczącą 300 osób.^[9]

W latach 1994-2000 w Czerkasach wzniesiono największą cerkiew prawosławną na współczesnej (2013) Ukrainie – sobór św. Michała Archanioła, katedrę eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego^[10].

W 1997 biskup kijowsko-żytomierski Jan Purwiński erygował rzymskokatolicką parafię pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Czerkasach. Do parafii tej należało pod koniec 2012 r. ok. 200 osób^[9].

TransportEdytuj

Port lotniczy Czerkasy

W mieście znajdują się stacja kolejowa Czerkasy oraz port lotniczy.

Urodzeni w CzerkasachEdytuj

Jurij Illenko – ukraiński operator i reżyser filmowy
Witold Lassota – polski dziennikarz, poseł na Sejm PRL
Eugenia Lewicka – polska lekarka, fizjoterapeutka, jedna z prekursorów medycyny sportowej w Polsce; bliska znajoma Józefa Piłsudskiego

Miasta partnerskieEdytuj

PrzypisyEdytuj

↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 серпня 2018 року та середня чисельність у січні–липні 2018 року
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 644
↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 107.
↑ A.A. Miszyna A.A., N. A. Grigorjew - ataman powstancew Chersonszcziny, „Nowyj Istoriczeskij Wiestnik”, styczeń 2007 .
↑ ^a ^b E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919 (ang.). Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 248-272. [dostęp 2013-02-12]. Y. Slutsky: Cherkassy (ang.). Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12].
↑ A. Adams, Bolsheviks..., s. 312.
↑ P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7, s. 155-157.
↑ ^a ^b dk. Jacek Jan Pawłowicz: Dzieje Kościoła rzymskokatolickiego w Czerkasach (pol.). Parafia pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie. [dostęp 2013-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ ЧЕРКАСИ. Найбільший храм України відзначив престольне свято

Linki zewnętrzneEdytuj

Rzeczpospolita wirtualna – historia Czerkas w I Rzeczypospolitej, zdjęcia i obrazy Czerkas
Mapa topograficzna 1:100 000. [zarchiwizowane z tego adresu].
Historia Żydów w Czerkasach na portalu Wirtualny Sztetl
Czerkasy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.

[1] Чисельність населення (за оцінкою) на 1 серпня 2018 року та середня чисельність у січні–липні 2018 року

[2] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.

[Iwanowski-3] Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 644

[4] Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 107.

[:02-5] A.A. Miszyna A.A., N. A. Grigorjew - ataman powstancew Chersonszcziny, „Nowyj Istoriczeskij Wiestnik”, styczeń 2007 .

[:0-6] E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919 (ang.). Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 248-272. [dostęp 2013-02-12]. Y. Slutsky: Cherkassy (ang.). Jewish Virtual Library, 2008. [dostęp 2013-02-12].

[7] A. Adams, Bolsheviks..., s. 312.

[8] P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7, s. 155-157.

[parafia-9] . Jacek Jan Pawłowicz: Dzieje Kościoła rzymskokatolickiego w Czerkasach (pol.). Parafia pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie. [dostęp 2013-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].

[10] ЧЕРКАСИ. Найбільший храм України відзначив престольне свято

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]