Wikipedia

Ukraińcy na Białorusi

mniejszość narodowa

Ukraińcy na Białorusi – mniejszość narodowa zamieszkała na Białorusi. Przedstawiciele tej społeczności są zamieszkałą poza granicami Ukrainy częścią narodu ukraińskiego. Według wyników białoruskiego spisu powszechnego z 2009 Ukraińcy są trzecią pod względem liczebności mniejszością narodową na Białorusi[3].

Ukraińcy na Białorusi
Populacja

158 723 (wynik spisu ludności z 2009)[1]

Miejsce zamieszkania

wszystkie obwody Białorusi, zwłaszcza brzeski i homelski

Język

rosyjski, ukraiński, białoruski[2]

Historia edytuj

Południowo-zachodnia część Białorusi – położona nad takimi rzekami jak Bug, Prypeć, Jasiołda i Narew – uważana jest przez szereg badaczy za część ukraińskiego terytorium etnicznego. W skład tego terytorium (nazywanego również ziemią brzeską, ukr. Berestejszczyna) mają wchodzić w całości współczesne białoruskie rejony: małorycki, kamieniecki, brzeski, żabinecki, bereski, drohiczyński, janowski, piński, stoliński oraz części rejonów: prużańskiego, hancewickiego, iwacewickiego, lachowickiego oraz łuninieckiego[4]. Wyniki rosyjskiego spisu powszechnego z 1897 stanowią dla ukraińskich badaczy podstawę do zaliczenia większości ówczesnej ludności tych ziem do narodu ukraińskiego[5]. W 1914 Moskiewska Komisja Dialektologiczna Cesarskiej Akademii Nauk uznała dominujące w tym regionie gwary za należące do kompleksu gwar północnoukraińskich[5]. Niemniej jednak wyniki późniejszych spisów powszechnych (radzieckiego z 1926 oraz polskiego z 1931) pozwalały już – przynajmniej formalnie – zaliczyć większość ludności z obszarów południa dzisiejszej Białorusi do narodu białoruskiego, a nie ukraińskiego[4].

W okresie międzywojennym tereny ziemi brzeskiej wchodziły w skład II Rzeczypospolitej. Dość szeroką ukraińską działalność kulturalną rozwijała tam wówczas Proswita (w przededniu wybuchu II wojny światowej funkcjonowała między innymi ukraińska biblioteka w Brześciu, a w 127 wsiach znajdowały się czytelnie Proswity). Jeszcze w roku szkolnym 1939/1940 na ziemi brzeskiej funkcjonowało 49 szkół ukraińskich. Sytuacja zmieniła się po 17 września 1939, gdy opisywane tereny znalazły się w składzie Białoruskiej SRR, a miejscowa ludność zaczęła być oficjalnie uważana en bloc za Białorusinów. Polityka narodowościowa nowych władz doprowadziła do zaniku ukraińskiego życia kulturalno-oświatowego na tych terenach[4].

Zinstytucjonalizowane formy ukraińskiego życia społecznego pojawiły się ponownie na Białorusi dopiero po rozpadzie ZSRR w 1991. Centrum odrodzenia kulturalnego białoruskich Ukraińców znajdowało się właśnie na ziemi brzeskiej. Na początku lat 90. XX w. w Brześciu powstały organizacje o nazwach Ukrajinśke hromadśko-kulturne objednannia „Berestejszczyna” oraz Proswita Berestejszczyny imeni Tarasa Szewczenka[6]. W tym samym czasie ukazały się pierwsze numery pism „Hołos Berestejszczyny” oraz „Berestejśkyj kraj”[6]. Po kilku latach oba czasopisma zawiesiły działalność wydawniczą, a organizacje jako niespełniające nowych warunków rejestracji prawnej, ogłoszonych przez białoruskie władze w 1995, zostały rozwiązane[6]. W marcu 1996 w Brześciu wyemitowano pierwszą w historii Białorusi ukraińskojęzyczną audycję telewizyjną[6].

Na początku XXI wieku na Białorusi istniało dziesięć ukraińskich organizacji społeczno-kulturalnych[7].

Respublikanski centr nacyjanalnych kultur (powołana w 1994 instytucja koordynacyjna Ministerstwa Kultury Republiki Białorusi) podaje, iż na Białorusi działają obecnie następujące organizacje mniejszości ukraińskiej[8][9]:

  • Biełorusskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew „Watra” (biał. Biełaruskaje hramadskaje abjadnannie ukraincau „Watra”); 
  • Gorodskaja obszczestwiennaja organizacija ukraincew „Radisław” (biał. Haradskaja hramadskaja arhanizacyja ukraincau „Radysłau”);
  • Kulturno-proswietitielskoje obszczestwo „Wierchowina” (biał. Kulturna-aswietnaje tawarystwa „Wierchawina”); 
  • Kulturno-proswietitielskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew «Dniepr» (biał. Kulturna-aswietnaje hramadskaje abjadnannie ukraincau «Dniapro»); 
  • Kulturno-proswietitielskoje obszczestwo ukraincew „Krajany” (biał. Kulturna-aswietnaje tawarystwa ukraincau „Krajany”); 
  • Kulturno-proswietitielskoje ukrainskoje obszczestwo „Obrij” (biał. Kulturna-aswietnaje ukrainskaje tawarystwa „Obrij”);
  • Minskoje gorodskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew „Zapowit” BOOU „Watra” (biał. Minskaje haradskoje hramadskaje abjadnannie ukraincau „Zapowit” BGAU „Watra”);
  • Bobrujskoje gorodskoje kulturno-proswietitelskoje obszczestwo ukraincew „Sławuticz” (biał. Babrujskaje haradskoje kulturna-aswietnickaje tawarystwa ukraincau „Sławucicz”); 
  • Obszczestwiennoje objedninienije ukraincew i nauczno-piedagogiczeskij sojuz „Bierieginia” (biał. Hramadskaje abjadnannie ukraincau i nawukowa-piedahahiczny sajuz „Bierahinia”); 
  • Grodnienskoje kulturno-proswietitielskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew „Borwinok” (biał. Hrodzienskaje kulturna-aswietnaje hramadskaje abjadnannie ukraincau „Barwinak”); 
  • Obszczestwiennoje objedinienije „Centr ukrainskoj kultury «Sicz»” (biał. Hramadskaje abjadnannie „Centr ukrainskaj kultury «Sicz»”);
  • Mołodiożnoje obszczestwiennoje objedinienije „Ukrainskoje muzykalnoje obszczestwo «Krinicia»” (biał. Maładziożnaje hramadskaje abjadnannie „Ukrainskaje muzycznaje tawarystwa «Krinicia»”);
  • Lidskaja rajonnaja organizacija „Triembita” Biełorusskogo obszczestwiennogo objedinienija ukraincew „Watra”.

Liczebność edytuj

 
Rozmieszczenie Ukraińców na Białorusi według wyników spisu ludności z 2019
 
Rozmieszczenie Ukraińców na Białorusi według wyników spisu ludności z 2009

Skład narodowościowy Białorusi po 1945 można określić na podstawie wyników kolejnych spisów ludności, przeprowadzanych w latach: 1959, 1970, 1979, 1989, 1999 oraz 2009[1]. Według wyników spisu z 2009 Ukraińcy są trzecią pod względem liczebności mniejszością narodową w tym kraju (po Rosjanach i Polakach). Spis z 2009 ujawnił, iż na Białorusi mieszka 158 723 Ukraińców, co stanowi 1,67% ludności państwa[3]. W 2009 w miastach zamieszkiwało 122 550 przedstawicieli mniejszości ukraińskiej na Białorusi (77,21%)[10]. Na obszarach wiejskich zamieszkiwało 36 173 białoruskich Ukraińców (22,79%)[11].

Według wyników spisu ludności z 2009 językiem ojczystym dla 97 139 białoruskich Ukraińców jest język rosyjski (61,20%). Język ukraiński podało jako swój język ojczysty 46 403 przedstawicieli tej mniejszości (29,24%). Język białoruski jest ojczystym dla 12 497 białoruskich Ukraińców (7,87%)[2]. W białoruskim spisie powszechnym znalazło się również pytanie o język zazwyczaj używany przez respondenta w domu. Wśród przedstawicieli społeczności ukraińskiej językiem używanym w domu był przede wszystkim rosyjski (140 249 osób, co stanowi 88,36% białoruskich Ukraińców). Oprócz języka rosyjskiego respondenci wymieniali również język białoruski (9 701, czyli 6,11%) oraz ukraiński (5 578, czyli 3,51%)[2].

Liczba osób, która zadeklarowała swoją przynależność do narodu ukraińskiego w spisie z 2009 roku w podziale na poszczególne jednostki administracyjne Białorusi przedstawia się następująco:

Jednostka administracyjna Liczba Ukraińców %
Obwód brzeski 40 046 2,85
Obwód grodzieński 14 983 1,40
Obwód homelski 30 920 2,15
Mińsk 27 362 1,49
Obwód miński 17 745 1,25
Obwód mohylewski 13 110 1,19
Obwód witebski 14 557 1,18
Źródło:[3]

Niniejszy wykres prezentuje liczbę ukraińskich deklaracji narodowościowych w trakcie kolejnych spisów powszechnych przeprowadzanych w Białoruskiej SRR (1959, 1970, 1979, 1989) oraz na Białorusi (1999, 2009)[12]:

Liczba osób deklarująca się jako Ukraińcy według spisów powszechnych

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 5, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  2. ↑ a b c Общая численность населения, его состав по возрасту, полу, состоянию в браке, уровню образования, национальностям, языку и источникам средств к существованию. Национальный статистический комитет Республики Беларусь. [dostęp 2014-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-23)]. (ros.).
  3. ↑ a b c Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 7, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  4. ↑ a b c М. М. Вівчарик, Білорусь (w:) Енциклопедія історії України, т. 1, Київ 2003, s. 289.
  5. ↑ a b В. Моцок, В. Макар, С. Попик: Українці та українська ідентичність у сучасному світі. Чернівці: „Прут”, 2005, s. 66. ISBN 966-560-341-8.
  6. ↑ a b c d В. Моцок, В. Макар, С. Попик: Українці та українська ідентичність у сучасному світі. Чернівці: „Прут”, 2005, s. 73. ISBN 966-560-341-8.
  7. ↑ В. Моцок, В. Макар, С. Попик: Українці та українська ідентичність у сучасному світі. Чернівці: „Прут”, 2005, s. 80. ISBN 966-560-341-8.
  8. ↑ Национальные культурные объединения в Беларуси » Украинские. Рэспубліканскі цэнтр нацыянальных культур. [dostęp 2014-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-04)]. (ros.).
  9. ↑ Нацыянальныя культурныя аб'яднаннi ў Беларусі » Украінскія. Рэспубліканскі цэнтр нацыянальных культур. [dostęp 2014-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-04)]. (biał.).
  10. ↑ Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 26, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  11. ↑ Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 40, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  12. ↑ Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 8, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraińcy_na_Białorusi&oldid=72949959”