Ultrazwarta galaktyka karłowata
Ultrazwarta galaktyka karłowata (ang. Ultra Compact Dwarf, UCD) – typ obiektów astronomicznych o stosunkowo niewielkich rozmiarach, składających się z wielu, bardzo blisko siebie położonych gwiazd, odmiana galaktyki karłowatej. Typowa ultrazwarta galaktyka karłowata ma średnicę ok. 1/1000 średnicy Drogi Mlecznej[1].
Odkrycie edytuj
Pierwsze obiekty UCD zostały odkryte przypadkowo w 1999 roku, gdy dr Steven Phillips z University of Bristol dokonał pomiarów przesunięcia ku czerwieni szeregu obiektów położonych w linii gwiazdozbioru Pieca. Przesunięcie ku czerwieni pozwala ocenić prędkość oddalania się obiektu od obserwatora, a pośrednio także odległość, w jakiej znajduje się obiekt. W kosmologii przyjmuje się bowiem, że Wszechświat rozszerza się jednorodnie niczym rosnące ciasto drożdżowe (zob. prawo Hubble'a), zatem prędkość wzajemnego oddalania się obiektów jest w przybliżeniu proporcjonalna do ich wzajemnej odległości. Steven Phillips stwierdził, że część obiektów, które wcześniej uważano za gwiazdy leżące w naszej Galaktyce, oddala się z prędkością odpowiadającą odległości 60 milionów lat świetlnych od Ziemi[2]. Odkryte obiekty uznano za należące do nieznanego wcześniej typu galaktyk o bardzo małych rozmiarach.
Hipotezy edytuj
Przypuszcza się, że UCD powstały w młodym Wszechświecie w wyniku kolizji galaktyk lub ich zewnętrzne gwiazdy zostały oderwane przez siły pływowe w czasie ich przejścia przez gęste gromady gwiazdowe[3]. Zaobserwowano także powstawanie galaktyk tego typu z materii gazowej, która powstała we wczesnym etapie formowania się Wszechświata; w tego typu obiektach nie zaobserwowano skupisk ciemnej materii, wokół której zazwyczaj tworzą się galaktyki[4].
Nie jest do końca rozstrzygnięte, dlaczego obiekty tego typu nie emitują tyle światła, ile powinny emitować, biorąc pod uwagę łączną masę wszystkich znajdujących się w nich gwiazd. „Brakujące światło” tłumaczono dotychczas obecnością w galaktykach ciemnej materii, ale można to również tłumaczyć warunkami, w jakich powstały te obiekty – w momencie ich powstawania na jeden sześcienny rok świetlny przypadało nawet do miliona gwiazd (dla porównania, obecnie w pobliżu Słońca w takiej przestrzeni znajduje się przeciętnie tylko jedna gwiazda). Tak blisko położone gwiazdy czasami łączyłyby się w jedną, większą gwiazdę. Bardziej masywne gwiazdy znacznie szybciej spalają swoją materię, co ostatecznie doprowadza do wybuchu supernowej i powstania bezpośrednio niewidocznych czarnych dziur czy gwiazd neutronowych[1].
Kolejne odkrycia edytuj
Po odkryciu UCD astronomowie zastanawiali się nad stopniem wyjątkowości obiektu odkrytego przez Phillipsa. Zwrócenie teleskopów wyposażonych w spektrometry (pozwalające na pomiar przesunięcia ku czerwieni) w inne obszary nieba doprowadziło w krótkim czasie do kolejnych odkryć. Według Phillipsa świadczy to o dużej powszechności galaktyk UCD. Ich wcześniejsze przeoczenie wynika z tego, że podczas obserwacji przez zwykły teleskop obiekty te przypominają typowe, pojedyncze gwiazdy widoczne w sąsiednich obszarach pola obserwacji.
Ultrazwarte galaktyki karłowate zostały odkryte między innymi w gromadach w Pannie, w Piecu oraz Abell 1689[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Ultra-Compact Dwarf Galaxies: Stars Packed Together In Early Universe A Million Times More Closely. [dostęp 2009-02-14].
- ↑ Dziesiątki małych galaktyk. [dostęp 2009-02-14].
- ↑ Galaxies and Overmerging: What Does it Take to Destroy a Satellite Galaxy?. [dostęp 2009-02-14].
- ↑ ‘Primordial’ gas ring gives birth to baby galaxies. New Scientist, 2009-02-19. [dostęp 2009-02-20].
- ↑ Ultra Compact Dwarf galaxies in Abell 1689: a photometric study with the ACS. [dostęp 2009-02-14].