Votum Aleksa
Votum Aleksa – budynek drewniany w formie niekonsekrowanej kaplicy wotywnej ukończony w 2011, a rozebrany w 2024, znajdujący się we wsi Tarnów w województwie mazowieckim.
 Widok na budynek od strony Wisły (sierpień 2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Ruda Tarnowska 39, 08-470 Tarnów |
| Typ budynku |
niekonsekrowana kaplica wotywna z wolnostojącą dzwonnicą |
| Architekt |
Marta Rowińska, Lech Rowiński |
| Inwestor | |
| Kondygnacje |
1 |
| Powierzchnia użytkowa |
68 m2 |
| Rozpoczęcie budowy |
2007 |
| Ukończenie budowy |
2011 |
| Zniszczono |
2024 |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,7914076°N 21,4324554°E/51,791408 21,432455 | |
Opis edytuj
Zaprojektowany w 2007 przez Martę i Lecha Rowińskich. Fundatorami budynku byli Aleksander Rowiński, pisarz i wydawca, ojciec Lecha Rowińskiego, oraz jego partnerka Joanna Pogórska[1]. Budynek wzniesiono na 444 kilometrze Wisły, w Tarnowie na miejscu dawnego dzikiego wysypiska śmieci u wybrzeży rzeki, na prywatnej działce należącej do fundatora, jako prywatny dar wotywny w podziękowaniu za wyzdrowienie jego żony. W zamiarach fundatora budynek miał również wzmocnić lokalną społeczność pozbawioną świątyni od 1824, kiedy wiejski drewniany kościół został rozebrany po powodzi[1][2][3].
Był to drewniany budynek w formie kaplicy z wolnostojącą dzwonnicą[2]. Budynek o prostej drewnianej konstrukcji był posadowiony na płycie żelbetowej. Dwuspadową, bezokienną bryłę pokrywały nieregularne, poziome linie kolejnych warstw wióra osikowego, a jedna ze ścian była w całości przeszklona[4]. Użyte materiały odpowiadały wymogom inwestora, aby nie wprowadzać obcych form i faktur do otoczenia. Bryła budynku inspirowana była kształtem odwróconej łodzi oraz formą typowej dla regionu drewnianej stodoły. We wnętrzu pozbawionym ozdób znajdował się wykonany z drewna ołtarz oraz kilka prostych drewnianych ław[2]. Tłem dla ołtarza była szklana ściana kurtynowa[3].
W 2011 obiekt trafił na finałową listę kandydatów do Nagrody Unii Europejskiej w konkursie architektury współczesnej im. Miesa van der Rohego, jako pierwszy w historii obiekt wybudowany w Polsce[2].
Wbrew obiegowej opinii oraz mimo uzgodnień dokonanych przez fundatora z Diecezjalną Komisją Artystyczno-Architektoniczną budynek nie był konsekrowany, więc z punktu widzenia kościołów chrześcijańskich nie mógł być uznany za kościół czy kaplicę, co swoim stanowisku z kwietnia 2020 potwierdził biskup siedlecki Kazimierz Gurda[3][5].
W 2022 mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków wpisał budynek do rejestru zabytków, co uczyniło go najmłodszym wówczas zabytkiem w Polsce[6][7]. Decyzja następnie została uchylona w procedurze odwoławczej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[8].
Krótko przed śmiercią Aleksandra Rowińskiego w 2021 jego wierzyciele przejęli działkę, na której zbudowano budynek. W kwietniu 2024 nowi właściciele rozpoczęli rozbiórkę budynku[1].
Nagrody i wyróżnienia edytuj
- 2011: Finałowa lista 45 obiektów: Nagroda Unii Europejskiej w konkursie architektury współczesnej im. Miesa van der Rohego[2]
- 2011: Finałowa lista 5 obiektów: Nagroda Architektoniczna „Polityki”[9]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Tomasz Urzykowski, Smutny koniec najmłodszego zabytku w Polsce. Deska po desce znika słynna kaplica nad Wisłą [online], warszawa.wyborcza.pl, 9 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-10].
- ↑ a b c d e Jacek Purchla, Janusz Sepioł (red.), Form Follows Freedom. Architecture for Culture in Poland 2000+, Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 140-147, ISBN 978-83-63463-35-9.
- ↑ a b c Filip Springer, Księga zachwytów, wyd. 1, Warszawa: Agora (przedsiębiorstwo), 2016, s. 239, ISBN 978-83-268-2335-0.
- ↑ Kaplica w Tarnowie na Mazowszu [online], architektura.muratorplus.pl [dostęp 2022-05-24] (pol.).
- ↑ Piękna kaplica z Tarnowa wpisana do rejestru zabytków. Szkopuł w tym, że... wcale nie jest stara [online], www.urzadzamy.pl [dostęp 2023-07-17].
- ↑ Michał Wojtczuk, Nowy najmłodszy zabytek w Polsce. Ma zaledwie 11 lat! Czym zasłużył na ochronę? [online], warszawa.wyborcza.pl, 1 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-02].
- ↑ Budynek tzw. Votum Aleksa w rejestrze zabytków [online], www.mwkz.pl [dostęp 2023-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-08].
- ↑ Była nominowana do nagrody Miesa van der Rohe. Właściciel rozbiera drewnianą kapliczkę nad Wisłą [online], architektura.muratorplus.pl, 9 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-11] (pol.).
- ↑ Taka piękna kaplica. Niepoświęcona [online], www.polityka.pl, 2012 [dostęp 2023-07-17] (pol.).