Wikipedia

Walerij Polakow

rosyjski kosmonauta, lekarz
(Przekierowano z Walerij Poljakow)

Walerij Władimirowicz Polakow (ros. Валерий Владимирович Поляков, urodzony jako Walerij Iwanowicz Korszunow 7 kwietnia 1942 w Tule, zm. 7 września 2022[3]) – rosyjski kosmonauta[1], lekarz[1]. Dzierży rekord długotrwałego przebywania w kosmosie – w misji na stacji Mir pozostawał na orbicie nieprzerwanie przez ponad 14 miesięcy (437 dni i 18 godzin)[4]. W sumie spędził w kosmosie ponad 22 miesiące[5].

Walerij Polakow
Валерий Владимирович Поляков
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 kwietnia 1942
Tuła

Data śmierci

7 września 2022

Narodowość

rosyjska

Funkcja

lekarz[1]

Łączny czas misji kosmicznych

678 d 16 h 32 m

Misje

Sojuz TM-6 / Sojuz TM-7, Sojuz TM-18 / Sojuz TM-20

Stopień wojskowy

podpułkownik[2]

Odznaczenia
Bohater Federacji Rosyjskiej Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego Lotnik Kosmonauta ZSRR
Order Lenina Medal „Za zasługi w podboju kosmosu” Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order „Szlachetność”
Multimedia w Wikimedia Commons

Wybrany do służby w korpusie w 1972, Polakow poleciał w kosmos po raz pierwszy na pokładzie statku Sojuz TM-6 w 1988. Wrócił na pokładzie Sojuza TM-7 po 240 dniach. Drugi lot, trwający 437 dni, odbył w latach 1994–1995, startując na podkładzie statku Sojuz TM-18, a wracając pojazdem Sojuz TM-20. W trakcie tego lotu ustanowił niepobity dotąd rekord długości ciągłego przebywania w kosmosie[5].

Życie i praca przed lotami w kosmos

edytuj

Polakow urodził się 27 kwietnia 1942 roku w mieście Tuła, w obwodzie tulskim RFSRR. Urodzony jako Walerij Iwanowicz Korszunow, zmienił nazwisko na obecne, kiedy został adoptowany przez swojego ojczyma w 1957. W 1959 ukończył Liceum nr 2 w Tule[5].

Postanowił poświęcić się medycynie kosmicznej w 1964 roku, po locie pierwszego lekarza Borisa Jegorowa na pokładzie kapsuły Woschod 1[5]. Po szkole średniej podjął studia w Pierwszym Moskiewskim Instytucie Medycznym im. I.M. Sieczenowa, który ukończył w 1965[6]. W 1966 odbył roczny staż w Instytucie Parazytologii Lekarskiej i Medycyny Tropikalnej. W latach 1966–1967 pracował jako starszy konsultant Instytutu Higieny i Społecznej Organizacji Zdrowia Publicznego, a w latach 1967–1971 – starszy inspektor w Ministerstwie Zdrowia[6]. Następnie podjął naukę w Instytucie Problemów Medyczno-Biologicznych Ministerstwa Zdrowia Publicznego w Moskwie na specjalizacji medycyna lotnicza. Ukończył studia w 1974 i podjął pracę w instytucie w 1974 jako młodszy, a od 1978 jako starszy pracownik naukowy[6].

W 1970 roku wstąpił do KPZR[6].

Kariera kosmonauty

edytuj
 
Polakow obserwuje dokowanie promu Discovery w misji STS-63 przez okno w module bazowym stacji Mir (luty 1995).

Lekarz i naukowiec

edytuj

Polakow został członkiem grupy lekarzy-kosmonautów IMBP 1 22 marca 1972 roku[7]. Pierwszy lot w kosmos odbył na pokładzie kapsuły Sojuz TM-6 w 1988. Przybył na stację Mir, kiedy przebywali tam już od ośmiu miesięcy kosmonauci Titow i Manarow. Przez kolejne cztery miesiące ich pobytu (byli w trakcie misji zaplanowanej na rok) prowadził eksperymenty i badania[8] poświęcone m.in.: zagadnieniom snu[9], czynności serca[10] i zmianom biochemicznych w układzie krwionośnym[11], atrofii mięśni i ubytkowi masy kostnej[12].

Po czterech miesiącach wspólnej pracy Titow i Manarow wrócili na Ziemię, a Polakow został na pokładzie Mira. Po trwającym 240 dni pobycie na stacji, kosmonauta wrócił na Ziemię na pokładzie kapsuły Sojuz TM-7[5].

Rekordowy lot

edytuj

Drugi lot Polakowa, dotąd najdłuższy nieprzerwany pobyt człowieka w kosmosie, rozpoczął się 8 stycznia 1994 roku wraz ze startem kapsuły Sojuz TM-18. Do swojego rekordowego lotu zgłosił się na ochotnika. Celem eksperymentu było sprawdzenie, w jaki sposób wpłyną na ustrój człowieka długotrwałe misje w warunkach mikrograwitacji podczas lotów na Marsa[13]. W czasie misji podlegał monitorowaniu oraz sam prowadził badania naukowe i eksperymenty podobne do tych, jakie wykonywał w pierwszym locie. Dane z lotu Polakowa posłużyły także naukowcom do sprawdzenia, czy możliwe jest zachowanie właściwej kondycji psychicznej podczas długotrwałych lotów[14].

Na pokładzie stacji Mir kosmonauta spędził ponad 437 dni, okrążając Ziemię ponad 7000 razy. 9 stycznia 1995 roku, po 366 dniach misji, Polakow pobił dotychczasowy rekord pobytu w kosmosie, który ustanowili Władimir Titow i Musa Manarow sześć lat wcześniej[15]. Po powrocie kosmonauta był rekordzistą pod względem ogólnego czasu spędzonego na orbicie. Rekord ten pobił potem Siergiej Awdiejew, a od 2005 roku rekordzistą jest Siergiej Krikalow[13][16].

Walerij Polakow przeszedł badania medyczne przed, w trakcie oraz po zakończeniu lotu. Kolejną sesję badań odbył w sześć miesięcy po powrocie na Ziemię. Porównanie wyników wykazało, że chociaż nie nastąpiło upośledzenie funkcji kognitywnych, to kosmonauta cierpiał na obniżenie nastroju, a także poczucie nadmiernego obciążenia pracą przez pierwsze kilka tygodni lotu, oraz po powrocie na Ziemię[14][17]. Mimo tych zaburzeń, nastrój Polakowa miał ustabilizować się na poziomie sprzed startu w okresie między drugim a czternastym miesiącem misji. Podano także, że po powrocie nie cierpiał na żadne zaburzenia czynnościowe.

Na Ziemię wrócił 22 marca 1995 roku na pokładzie kapsuły Sojuz TM-20[5]. Po wylądowaniu udało mu się przejść kilka kroków od lądownika do krzesła. W ten sposób chciał pokazać, że możliwe jest zachowanie sprawności fizycznej (a w efekcie – praca na powierzchni Marsa) po długim pobycie w kosmosie[13]. W świetle tych wyników naukowcy orzekli, że możliwe jest prawidłowe funkcjonowanie kosmonautów w czasie długotrwałych lotów, takich jak załogowa wyprawa na Marsa[14], jest to jednak kwestia dyskusyjna, ze względu na duże osobnicze różnice w reakcjach na długotrwałe przebywanie w stanie mikrograwitacji i duże rozbieżności w reakcjach fizjologicznych między poszczególnymi badanymi kosmonautami[12].

Istnieją także opinie, że zarówno fizyczny, jak i psychiczny stan Polakowa po locie był w rzeczywistości dużo gorszy, są one jednak oparte na jego aktualnych, ostrożnych oficjalnych wypowiedziach, wyjątkowo rzadkich wystąpieniach publicznych oraz fakcie, że podczas wystąpień w mediach pokazywany jest prawie wyłącznie na siedząco[18], natomiast Roskosmos blokuje rzekomo publikację części jego prac[18]. Dana Ranga, autorka filmu dokumentalnego o Polakowie z 2007 roku, określiła go mianem „kruchy”[18].

Wykaz lotów

edytuj
Loty i starty kosmiczne, w których uczestniczył Walerij Polakow
L.p. Data startu Statek kosmiczny Data lądowania Statek kosmiczny Funkcja Czas trwania
1 28 września 1988 Sojuz TM-6 27 kwietnia 1989 Sojuz TM-7 Badacz 240 dni, 22 godziny, 34 minuty
2 8 stycznia 1994 Sojuz TM-18 22 marca 1995 Sojuz TM-20 Badacz 437 dni, 17 godzin, 58 minut
Łączny czas spędzony w kosmosie – 678 dni, 16 godzin, 32 minuty.

Kariera po odejściu ze służby

edytuj

W czerwcu 1995 roku Polakow odszedł z czynnej służby kosmicznej, po spędzeniu w kosmosie łącznie 678 dni[5][19]. W 1999 roku wziął udział w eksperymencie SFINCSS-99 (Simulation of Flight of International Crew on Space Station)[2]. Od 1995[6] był wiceszefem Głównej Komisji Medycznej Ministerstwa Zdrowia Publicznego w Moskwie, gdzie nadzorował medyczne zagadnienia lotów długoterminowych[5]. Był członkiem rosyjskiej Naczelnej Komisji Medycznej, biorącej udział w wyborze i kwalifikacji kosmonautów. Ponadto był członkiem International Space Researcher’s Association oraz Międzynarodowej Akademii Astronautycznej[5][20]. Jego prace publikowane były m.in. w „Acta Astronautica”, „Advances in Space Research”, „Journal of Sleep Research”, „Aviation, Space, and Environmental Medicine” oraz wydawnictwach Instytutu Problemów Biologiczno-Medycznych w Moskwie. W 1999 roku został doktorem nauk medycznych i profesorem medycyny[2]. Ma w swoim dorobku naukowym ponad 50 prac naukowych z zakresu medycyny kosmicznej, w tym poświęconym zwłaszcza efektom długotrwałego pobytu w kosmosie[5].

Po odejściu z czynnej służby Polakow pozostał aktywny na polu międzynarodowych lotów kosmicznych, służąc pomocą w lotach na stację Mir przedstawicieli takich państw, jak USA, Austria, Niemcy i Francja[5].

Za swoje osiągnięcia akademickie i na polu kosmonautyki otrzymał szereg odznaczeń, w tym Bohater Związku Radzieckiego, Bohater Federacji Rosyjskiej, Order Lenina, Legia Honorowa czy kazachski Order Szlachetności. Był członkiem kilku organizacji astronautycznych, w tym rosyjskiej Głównej Komisji Medycznej certyfikującej kosmonautów. Posiadał także tytuł Lotnika Kosmonauty ZSRR[5]. W 2008 roku został laureatem orderu II klasy nagrody państwowej „Ku chwale Ojczyzny” w kategorii „Osobistość Rosji” (2008), ufundowanej przez Międzynarodową Akademię Nauk Społecznych i Międzynarodową Akademię Mecenatu[2].

Jego rekord całkowitego czasu przebywania w kosmosie wynoszący 678 dni pobił w 1999 roku Siergiej Awdiejew, który w trzech misjach spędził łącznie w kosmosie 747 dni[5][16]. Rekord długości nieprzerwanego pobytu w kosmosie pozostaje od prawie 20 lat niepobity (stan na styczeń 2016).

Polakow był żonaty ze starszą od niego o dwa lata Nelią Fiodorowną (także lekarz – neuropatolog), jego córka Elena (ur. 1965) również jest lekarzem (oftalmologiem). Doczekał się dwojga wnucząt[2].

Odznaczenia i wyróżnienia[2]

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Drugi rok na orbicie. 1995-01-21. [dostęp 2015-02-02]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f Валерий Владимирович Поляков. 2011. [dostęp 2015-02-02]. (ros.).
  3. ↑ Valery Polyakov, took longest single trip to space, dies [online], AP NEWS, 19 września 2022 [dostęp 2022-09-19] (ang.).
  4. ↑ Michał Myśliwiec: Muzeum zamknięte – historia MIRA. 2003-03-12. [dostęp 2015-02-02]. (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Valeri Vladimirovich Polyakov. New Mexico Museum of Space History. [dostęp 2015-02-02]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f Герои страны. [dostęp 2015-02-04]. (ros.).
  7. ↑ Cosmonaut selection: TsKBEM-2 Selection, TsKBM-1 Selection, IMBP-1 Selection. [w:] Space Facts [on-line]. 2008-06-05. [dostęp 2015-02-03]. (ang.).
  8. ↑ Walerij Polakow. The physician-cosmonaut tasks in stabilizing the crew members health and increasing an effectiveness of their preparation for returning to Earth. „Acta Astronautica”. 12, s. 149–151, 1991. Elsevier Ltd.. DOI: 10.1016/0094-5765(91)90112-I. ISSN 0094-5765. 
  9. ↑ Gundel, A., Drescher, J., Polakow, W.W. QUANTITY AND QUALITY OF SLEEP DURING THE RECORD MANNED SPACE FLIGHT OF 438 DAYS. „Human Factors and Aerospace Safety”. 1, 2002-02-27. Ashgate Publishing Limited. ISSN 1468-9456. 
  10. ↑ Gundel, A., Drescher, J., Spatenko, J.A., Polakow, W.W. Heart period and heart period variability during sleep on the MIR space station. „Journal of Sleep Research”. 8 (1), s. 37–46, 1999-03. DOI: 10.1046/j.1365-2869.1999.00131.x. 
  11. ↑ Markin, A., Strogonowa, L.., Bałaszow, O., Polakow, W. i inni. The dynamics of blood biochemical parameters in cosmonauts during long-term space flights. „Acta Astronautica”. 42, s. 247–253, 1998. Elsevier Ltd.. DOI: 10.1016/S0094-5765(98)00121-0. ISSN 0094-5765. 
  12. ↑ a b Edward F. McCarthy. Perspective: skeletal complications of space flight. „Journal of the International Skeletal Society A Journal of Radiology, Pathology and Orthopedics”, 2011-01-26. Springer Link. DOI: 10.1007/s00256-011-1100-z. 
  13. ↑ a b c Alexis Madriga: March 22, 1995: Longest Human Space Adventure Ends. Wired.com, 2010-03-22. [dostęp 2015-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-06)].
  14. ↑ a b c Dietrich Manzey, Lorenz, Bernd, Poljakov, Valeri. Mental performance in extreme environments: results from a performance monitoring study during a 438-day spaceflight. „Ergonomics”. 41 (4), s. 537–559, 1998-04-01. DOI: 10.1080/001401398186991. PMID: 9557591. 
  15. ↑ Robert Zimmerman: Leaving earth: space stations, rival superpowers, and the quest for interplanetary travel. Joseph Henry Press, 2003, s. 366–372. ISBN 0-309-08548-9. [dostęp 2015-02-02]. (ang.).
  16. ↑ a b Mir Space Station. National Aeronautics and Space Administration. [dostęp 2015-02-02].
  17. ↑ March 22nd, 1995 – 15th Anniversary of Valeri Polyakov’s return to Earth. Space Yuga, 2010-03-22. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-24)].
  18. ↑ a b c The ultimate Mir man. [w:] Pillow Astronaut [on-line]. 2013-02-12. [dostęp 2015-02-03]. (ang.).
  19. ↑ Polyakov. Encyclopedia Astronautica. [dostęp 2015-02-02]. (ang.).
  20. ↑ Membership List. International Academy of Astronautics. [dostęp 2015-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-28)]. (ang.).
  21. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2011 года № 436 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса“». kremlin.ru, 2011-04-12. [dostęp 2015-02-07]. (ros.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Walerij_Polakow&oldid=75062359”