Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego

polsko-amerykański film dokumentalny

Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego (ang. Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski) – polsko-amerykański film dokumentalny z 2018 roku w reżyserii Ireneusza Dobrowolskiego, wyprodukowany przez Annę Dobrowolską i Leonarda DiCaprio, poświęcony życiu i twórczości polskiego rzeźbiarza Stanisława Szukalskiego[1]. Film premierowo ukazał się na platformie dystrybucji cyfrowej Netflix, zbierając pozytywne recenzje i znajdując się przez kilka miesięcy w czołówce najchętniej oglądanych dokumentów na tejże platformie.

Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego
Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski
Gatunek

film dokumentalny

Rok produkcji

2018

Data premiery

21 grudnia 2018 (Netflix)

Kraj produkcji

Polska
Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

115 min

Reżyseria

Ireneusz Dobrowolski

Scenariusz

Ireneusz Dobrowolski
Stephen Cooper

Muzyka

Amotz Plessner

Zdjęcia

Romuald Lewandowski

Montaż

David Brodie

Produkcja

Anna Dobrowolska
Leonardo DiCaprio

Dystrybucja

Netflix

Strona internetowa

Treść filmu

edytuj
 
Stanisław Szukalski (w środku), bohater filmu (1936)

Film jest dokumentalną biografią Stanisława Szukalskiego, który jeszcze w 1907 roku jako nieletni wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, lecz kilkakrotnie wracał do Polski, stosując niekonwencjonalne metody uczenia się rzeźbiarstwa. Film ukazuje mroczniejszą stronę biografii Szukalskiego, między innymi jego udział w tworzeniu sztuki narodowej podczas dwudziestolecia międzywojennego w Polsce, wydawanie nacjonalistycznego czasopisma „Krak” oraz nieskrywany antysemityzm. Po II wojnie światowej mieszkał w Stanach Zjednoczonych, zmieniając szczegóły swojej biografii i – z powodu bezpowrotnego zniszczenia większości jego zbiorów – długo pozostawał w Polsce artystą zapomnianym[1]; w Stanach był natomiast cenionym kosmopolitą[2].

W filmie wypowiadają się m.in. George DiCaprio (ojciec Leonarda), Glenn Bray, Charles Schneider, Piotr Rypson i Lechosław Lameński[1]. Oprócz samej biografii Szukalskiego twórcy próbowali ukazać, jak postać rzeźbiarza została wykorzystana jako źródło inspiracji przez międzywojenne ruchy ultranacjonalistyczne i faszystowskie. Część rozmówców przyznawała, że rozczarowała się cenionym w Stanach rzeźbiarzem po ujawnieniu jego międzywojennej części biografii[2].

Produkcja

edytuj
 
Leonardo DiCaprio (2017), jeden z producentów filmu

Za reżyserię Walki odpowiadał Ireneusz Dobrowolski. Jego żona, Anna Dobrowolska, zdołała zaprosić do współpracy nad filmem Leonarda DiCaprio oraz jego ojca George’a, którzy obaj byli zafascynowani twórczością Szukalskiego; Leonardo DiCaprio traktował artystę niemal jak przyszywanego dziadka[3]. Film powstał na bazie materiałów archiwalnych Glenna Braya, któremu udało się spotkać z artystą przed śmiercią tegoż[3]. Premiera filmu odbyła się 21 grudnia 2018 roku za pośrednictwem platformy Netflix[4], gdzie przez kilka miesięcy Walka znajdowała się w czołówce najchętniej oglądanych dokumentów[5].

Odbiór

edytuj

Walka została pozytywnie przyjęta w polskich mediach. Bartosz Staszczyszyn z portalu Culture.pl przekonywał, że reżyser „nie próbuje za wszelką cenę demitologizować postaci Szukalskiego”[1], lecz próbuje zrozumieć jego motywacje i dramatyczną biografię. Zdaniem Staszczyszyna Walka jest uniwersalną „opowieścią o ludzkiej potrzebie autokreacji, o oszukiwaniu siebie i świata”[1]. Przemysław Dobrzyński z portalu Spider's Web również upatrywał w filmowej biografii rzeźbiarza „przejmującej tragedii z wyrazistym morałem. Oto bowiem w Polskę uderzyła niszczycielska siła, wyznająca podobne wartości i filozofię do tej, którą wyznawał Szukalski”[2], co mogło mieć przełożenie na jego zmianę poglądów[2]. Maja Budka z portalu Film.org.pl także chwaliła zniuansowaną narrację filmu, w której „zamiast na ocenie postaci Szukalskiego Dobrowolski skupia się na jego życiowym dążeniu do indywidualności, na ogromnej potrzebie samorealizacji i spełnienia”[6]. Jakub Popielecki z „Przekroju” doceniał natomiast wartką akcję oraz umiejętną narrację filmu: „Film sprytnie «zaprzyjaźnia nas» z sympatycznie ekscentrycznym Szukalskim, zanim ujawni wszystkie fakty. Dopiero wówczas może wybrzmieć centralny dylemat tej historii”[7].

Film ceniono także poza Polską. Karen Han w recenzji dla „The New York Timesa” pisała, że „film nie tylko przedstawia wszechstronny (i zaskakująco intymny) portret zmarłego w 1987 roku polskiego artysty Stanisława Szukalskiego, ale także zmaga się z pytaniami o to, czy i jak można oddzielić sztukę od artysty”[8]. Troy Lennon z „The Daily Telegraph” opisywał dokument Dobrowolskiego jako „fascynujący” w swej dwuznaczności portret Szukalskiego[9].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Bartosz Staszczyczyn: "Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego", reż. Irek Dobrowolski. culture.pl. [dostęp 2021-02-27].
  2. a b c d Przemysław Dobrzyński, Kim był Stanisław Szukalski, polski „dziadek” Leonardo DiCaprio? Widzieliśmy już nowy film Netfliksa [online], Spider's Web, 18 grudnia 2018 [dostęp 2022-06-17] (pol.).
  3. a b Leonardo DiCaprio współproducentem polskiego dokumentu [online], Stowarzyszenie Filmowców Polskich, 24 października 2018 [dostęp 2022-10-22].
  4. Karol SIenkiewicz, Netflix wypuścił „Walkę” – dokument o Stanisławie Szukalskim. Leonardo DiCaprio wyprodukował film o samozwańczym geniuszu sztuki, „Gazeta Wyborcza”, 25 grudnia 2018 [dostęp 2022-10-22].
  5. „Walka: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego” w czołówce najchętniej oglądanych dokumentów [online], Stowarzyszenie Filmowców Polskich, 4 października 2019 [dostęp 2022-10-22].
  6. Maja Budka, WALKA: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego. Co łączy Leonarda DiCaprio z polskim artystą międzywojennym? [online], Film.org.pl, 19 marca 2019 [dostęp 2022-06-17] (pol.).
  7. Jakub Popielecki, Szukając Szukalskiego [online], Przekrój, 10 stycznia 2019 [dostęp 2022-06-17] (pol.).
  8. Karen Han, ‘Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski’ Review: A Sharp Look at a Tangled Legacy, „The New York Times”, 27 grudnia 2018, C4 (ang.).
  9. Troy Lennon, On the Screen, „The Daily Telegraph”, 11 stycznia 2019, s. 70.

Linki zewnętrzne

edytuj