Warszawska Straż Ogniowa

służba pożarnicza działająca w Warszawie w latach 1834-1939

Warszawska Straż Ogniowa – służba pożarnicza działająca od 1834 w Warszawie, powołana przez Radę Administracyjną Królestwa Polskiego.

Obraz Józefa Szermentowskiego Widok na oddział straży ogniowej na Nalewkach, 1854
Siedziba IV Oddziału straży w dawnych Koszarach Mirowskich przy ul. Chłodnej 3
Warszawska Straż Ogniowa gasząca pożar fabryki na Nowolipiu
Pojazdy Warszawskiej Straży Ogniowej eksponowane w Centrum Edukacji i Historii Warszawskiej Straży Pożarnej

Kalendarium

edytuj

1829 r.

Minister Tadeusz Mostowski z Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego po zapoznaniu się z projektem organizacji zawodowej straży ogniowej w Warszawie, przygotowanym przez Jana Rudnickiego, postanawia wprowadzić go w życie. W związku z powstaniem listopadowym projekt upada.

23 grudnia 1834 r.

Rada Administracyjna Królestwa Polskiego podejmuje decyzję o powołaniu do życia Straży Ogniowej w Warszawie. Jako wzór organizacyjny przyjęto Petersburską Straż Ogniową.

6 lutego 1835 r.

Pierwszym naczelnikiem mianowany zostaje, Polak z pochodzenia, ppłk Jan Robosz, który rozpoczyna organizowanie straży. W pracach tych pomagają mu, poproszeni przez niego, brandmajster Petersburskiej Straży Ogniowej Michał Skorupski i Tomasz Piklikiewicz, intendent zlikwidowanego Magazynu Karowego w Warszawie.

1 stycznia 1836 r. Straż rozpoczyna oficjalną służbę, po wcześniejszym wyszkoleniu i uformowaniu. Oprócz gaszenia pożarów ma ona obowiązek czyścić kominy i sprzątać ulice w mieście. Cała straż podzielona została na cztery oddziały, rozlokowane w czterech punktach miasta. Oddział I zajął część obszernego budynku po byłych koszarach artylerii konnej gwardii zbudowanego ok. 1777 r. przez Marszałka Bielińskiego na potrzeby Magazynu Karowego, przy ul. Nalewki 3. Oddział II ulokowany został na tyłach gmachu Ratusza przy Placu Teatralnym. Oddział III znalazł się w drewnianych zabudowaniach przy Nowym Świecie 14 (róg Alei Jerozolimskiej). Oddział IV, zlokalizowany na Pradze, zajął drewniane zabudowania przy ul. Brukowej róg Szerokiej (obecnie Stefana Okrzei).

1841 r.

Następuje zmiana dotychczasowej nazwy Straż Ogniowa w Warszawie na Warszawska Straż Ogniowa (WSO).

1851 r.

Rada Administracyjna podejmuje decyzję o utworzeniu jeszcze jednego oddziału WSO. Nadano mu numer IV, a oddziałowi praskiemu zmieniono numer na V. Nowy oddział zostaje ulokowany w byłych koszarach Mirowskich przy ul. Chłodnej 3.

1864 r.

WSO otrzymuje do eksploatacji pierwszą sikawkę parową produkcji firmy F. Shand, Mason and Co. z Londynu.

1865 r.

Kolejne dwie sikawki parowe firmy F. Shand, Mason and Co. trafiają do służby.

1869 r.

Przeprowadzona zostaje pierwsza próba z gaśnicą na kwas węglowy (pomysłu Dicka).

1872 r.

W wyniku ciężkiego wypadku umiera naczelnik płk Urban Majewski. Jego miejsce zajmuje Rosjanin, płk Jan Anienkow. Od tego momentu, aż do I wojny światowej, stanowisko to będą piastować wyłącznie Rosjanie.

1873 r.

III Oddział przenosi się na Nowy Świat 6 do kamienicy odkupionej od Towarzystwa Dobroczynności w Warszawie. Na podwórzu staje wieża obserwacyjna – czatownia. Budynek i wieża zostały zburzone w latach 50. przy budowie „Białego Domu”.

1878 r.

V Oddział przenosi się do nowego obiektu przy ul. Spornej 2 (obecnie Marcinkowskiego) wybudowanego staraniem prezydenta Warszawy Sokrata Starynkiewicza specjalnie na potrzeby straży. Budynek istnieje do dziś[1].

1887 r.

Przy WSO powstaje pierwsza orkiestra strażacka.

1905 r.

Ustanowienie Matki Boskiej Częstochowskiej patronką warszawskiej straży[2].

1906 r.

Wprowadzone zostają do użytku, podczas akcji gaśniczych, ochronne ubrania azbestowe.

1911 r.

WSO otrzymuje pierwszą drabinę mechaniczną MAGIRUS.

 
Jubileusz 75-lecia Warszawskiej Straży Ogniowej (1912)

1912 r.

W styczniu tego roku obchodzono 75-lecie warszawskiej straży ogniowej[3].

1914 r.

Pierwszy samochód firmy Büssing – wypożyczony na próby.

lipiec 1915 r.

Rosjanie wywożą z Warszawy cały sprzęt Warszawskiej Straży Ogniowej oraz ewakuują większość strażaków. Część ucieka i powraca do miasta.

4 września 1915 r.

Komendantem WSO zostaje inż. Józef Tuliszkowski – jeden z najwybitniejszych pożarników polskich.

1916 r.

Wprowadzenie do służby pierwszego samochodu pożarniczego z motopompą m-ki Hansa Lloyd.

Nadanie sztandaru z okazji 80-lecia WSO.

1918 r.

Wraca do Warszawy i zostaje mianowany Komendantem WSO kpt. Józef Hłasko. Wywieziony w 1915 r. do Moskwy wraz ze strażą, gdzie był jej komendantem. Przedtem przez 20 lat był dowódcą początkowo IV a później I Oddziału WSO.

1920 r.

Decyzją ministra spraw wewnętrznych WSO zostaje upaństwowiona. Jednak magistrat Warszawy zaskarża tę decyzję i uzyskuje jej odwołanie. WSO pozostaje strażą miejską.

1928 r.

Skreślenie z inwentarza wozów konnych i sprzętu stajennego. WSO jest całkowicie zmotoryzowana.

1936 r.

III Oddział przenosi się do nowej siedziby przy ul. Polnej 1, gdzie ma siedzibę do dzisiaj. Również przenosi się tutaj Komenda WSO z Nalewek.

1939 r.

W obronie Warszawy biorą udział strażacy WSO, Łódzkiej Straży Pożarnej, Ochotniczych Straży Pożarnych z Brzezin, Ozorkowa, Zakładów Schlossera w Ozorkowie oraz OSP z Nieszawy. Straty – 30 zabitych i ok. 50 rannych. W grudniu zawiązany zostaje Strażacki Ruch Oporu ‘Skała’.

1944 r.[4]

W przeddzień wybuchu powstania warszawskiego Niemcy podstępem ściągają w al. Szucha wozy pożarnicze. Część strażaków zostaje aresztowana i wraz ze sprzętem wywieziona do Niemiec, pozostali organizują grupy samoobrony do gaszenia pożarów. Ratują zasypanych pod gruzami, dowożą wodę do szpitali, a także walczą udział w powstaniu. 6 września wraz z mieszkańcami opuszczają Warszawę i trafiają do obozu w Pruszkowie[4].

1944 r.

13 września na wieży praskiego V Oddziału zawisła biało-czerwona flaga, zwiastując podjęcie przez warszawskich strażaków służby dla wolnej Polski[4].

1945 r.

Do wyzwolonej lewobrzeżnej Warszawy powracają pierwsi strażacy, gdzie 18 stycznia w ruinach IV Oddziału podejmują służbę. Do pierwszych pożarów udają się pieszo, w cywilnych ubraniach ciągnąc za sobą dwukołowy wózek z bardzo skromnym wyposażeniem[4].

W lipcu Kołobrzeskie Bataliony WP przekazują warszawskiej straży pierwsze pojazdy; samochód gaśniczy z 400-litrowym zbiornikiem oraz 24-metrową drabinę samochodową marki Magirus[4].

1950 r.

Uchwalona przez Sejm ustawa o ochronie przeciwpożarowej zmienia strukturę organizacyjną WSO. Komenda Warszawskiej Straży Pożarnej zostaje podporządkowana prezydium Stołecznej Rady Narodowej, a pod względem fachowym Komendzie Głównej Straży Pożarnych. Od tego roku używana jest już oficjalna nazwa: Warszawska Straż Pożarna (WSP)[4].

1952 r.

Oddział VI na Bielanach rozpoczyna służbę[4].

1955 r.

Przeniesienie Oddziału II do budynku OSP we Włochach[4].

1957 r.

Wprowadzenie do użytku pierwszych radiostacji[4].

1957 r.

WSP otrzymuje sztandar. Oddział VII rozpoczyna służbę na Woli[4].

1958 r.

Oddział VIII rozpoczyna służbę na Grochowie[4].

1961 r.

Przeniesienie Oddziału I do nowoczesnego obiektu na Żeraniu[4].

1961 r.

Warszawski Komendant Straży Pożarnych rozkazem potwierdza obowiązujące od 124 lat barwy poszczególnych oddziałów. Nowo utworzonym oddziałom przydziela następujące barwy: VI Oddział – różowy, VII Oddział – fioletowy, VIII Oddział – brązowy[4].

1969 r.

Otwarcie strażnicy Oddziału IX oraz Centralnych Warsztatów na Służewcu[4].

1974 r.

Komendant Warszawskiej Straży Pożarnej wprowadza wyróżnienie „Strażak Ratownik” nadawane najlepiej wyszkolonym i sprawnym fizycznie strażakom WSP. Odznaczenie nazywano potocznie TYGRYSEM[4].

1977 r.

Powołanie zarządzeniem Stołecznego Komendanta Straży Pożarnych oddziałów ratownictwa wodnego (oddz. I) oraz ratownictwa technicznego i chemicznego (oddz. VI).

1983 r.

Utworzenie pododdziału ratownictwa wysokościowego na Oddziale VII[4].

1983 r.

Otwarcie Warszawskiego Muzeum Pożarnictwa zniszczonego podczas działań wojennych[4].

1984 r.

Wdrożenie systemu komputerowego w Stanowisku Kierowania WSP. Komputer usprawnia i znacznie przyśpiesza proces dysponowania pododdziałami, posiada również bazę z danymi ważnych obiektów w stolicy[4].

1992 r.

Po utworzeniu Państwowej Straży Pożarnej zmiana nazewnictwa na Komenda Rejonowa Państwowej Straży Pożarnej oraz Jednostki Ratowniczo-Gaśnicze[4].

1999 r.

Po wprowadzeniu reformy administracyjnej kraju zmieniono nazwę na Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej[4].

2000 r.

W strukturach Komendy Powiatowej PSP powołane zostają kolejne dwie specjalizacje: Grupa Ratownictwa Medycznego oraz Specjalistyczna Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza[4].

2002 r.

W związku ze zmianą ustroju Warszawy w stolicy utworzono Komendę Miejską Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy[4].

2004 r.

Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 2 przenosi się do nowo wybudowanych koszar przy ul. Chrościckiego 76[4].

2005 r.

Na Ursynowie rozpoczyna służbę kolejna jednostka Komendy Miejskiej PSP, otrzymuje nr 17[4].

2009 r.

Strażacy z JRG nr 10 przenoszą się do nowych koszar na Białołęce[4].

2010 r.

Zostaje zmodernizowana kolejna jednostka warszawskiej straży, od tej pory JRG nr 15 stacjonuje w nowoczesnych koszarach na Targówku[4].

2012 r.

W wyniku stale narastających obowiązków warszawskiej Straży Pożarnej koniecznym staje się rozdzielenie specjalizacji ratownictwa techniczno-chemicznego na dwie niezależnie stacjonujące grupy specjalistyczne ratownictwa chemiczno-ekologicznego (JRG nr 6) i technicznego (JRG nr 10)[4].

2018 r.

Otwarcie Centrum Edukacji i Historii Warszawskiej Straży Pożarnej w zrewitalizowanym Praskim Oddziale Warszawskiej Straży Ogniowej[4].

Obecnie

Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy to 17 Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych w tym 6 specjalistycznych oraz 7 wydziałów dbających o bezpieczeństwo mieszkańców stolicy[4].

Skład osobowy

edytuj
Naczelnicy Warszawskiej Straży Ogniowej w latach 1836–1915
Stopień, imię i nazwisko Narodowość Data mianowania Data zwolnienia
ppłk Jan Robosz Polak 6.02.1835 31.12.1843
ppłk Karol Nolken Polak 1.01.1844 20.03.1850
płk Aleksander Hauke Polak 20.03.1850 20.12.1859
płk Jan Demonkal1[4] Polak 20.12.1859 1.10.1861
płk Urban Majewski Polak 21.10.1861 3.03.1872
płk Iwan Anienkow Rosjanin 3.04.1872 2.06.1879
płk Włodzimierz Onypryjenko Rosjanin 2.06.1879 1.05.1886
ppłk Włodzimierz Curikow2 Rosjanin 1.06.1886 21.04.1888
płk Sergiusz Curikow3 Rosjanin 21.04.1888 1.03.1891
płk Mikołaj Popławko Rosjanin 30.08.1892 20.12.1905
płk Anatol Sudrawski4 Rosjanin 21.12.1905 1.08.1908
ppłk Edward Łund5 zruszczony Szwed 1.08.1908 4.08.1915
  • 1 Mianowany warszawskim oberpolicmajstrem ze względu na popularność straży ogniowej.
  • 2 Wystąpił z powodu niepoddania się zarządzeniom oberpolicmajstra Klejgesa zwalniającego brandmajstrów Polaków.
  • 3 Brat Włodzimierza. Wystąpił ze służby z tych samych powodów.
  • 4 Zawieszony w czynnościach i aresztowany za nadużycia.
  • 5 Przed objęciem służby w Warszawie był naczelnikiem straży w Odessie.
Komendanci Warszawskiej Straży Ogniowej w latach 1915–1944
Stopień, imię, nazwisko Data rozpoczęcia służby Data zakończenia służby
inż. Stanisław Szymanowski 23 VIII 1915[4] 4 IX 1915[4]
płk inż. Józef Tuliszkowski 4 IX 1915[4] 1 XI 1918
ppłk Józef Hłasko 1 XI 1918 25 X 1922
kpt. Józef Dutkiewicz 1 II 1923 1 V 1926
ppłk Izydor Mikołaj Prokopp 1 VI 1926 31 XII 1934
por. Feliks Chociszewski 1 I 1935 31 X 1935
ppłk Stanisław Gieysztor 1 I 1936 6 VI 1940
kpt. Henryk Markowski 7 VI 1940 30 V 1941
płk[5] Adam Kalinowski 1 VI 1941 1 VIII 1944
Komendanci Warszawskiej Straży Pożarnej od 1944 r.
Stopień, imię i nazwisko Data mianowania Data odwołania
por. Tadeusz Wilhelmi 21 IX 1944 15 II 1945
mjr Jan Pietraszkiewicz 15 II 1945 8 V 1945
kpt. Marian Kominek 9 V 1945 30 IV 1950
por Józef Buchalski 1 V 1950 5 II 1951
por. Włodzimierz

Kazimierczak

5 II 1951 1 VIII 1952
mjr Czesław Jaworski 1 VIII 1952 22 IV 1955
płk Zygmunt Jarosz 22 IV 1955 30 VI 1966
płk Zdzisław Zalewski1 1 VII 1966 25 VI 1990
płk Jerzy Żurek 5 VII 1990 30 V 1992[4]
płk Ireneusz Grubek2 1 VII 1992 31 VIII 1993
st. bryg. Adam Dąbrowski3 1 IX 1993
1 I 1999
31 XII 1998
30 IV 1999
st. bryg. Marian Bielecki4 1 V 1999
1 I 2002
31 XII 2007[4]
 
st. bryg. Mariusz Wejdelek 31 VIII 2007 22 X 2014
st. bryg. Zbigniew Szczygieł 18 XI 2014 31 III 2017
st. bryg. Leszek Smuniewski 1 IV 2017[6] 25 II 2022[6]
st. bryg. Roman Krzywiec 26 II 2022[7] nadal
  • 1 Od 1 VI 1975 komendant stołeczny Straży Pożarnych woj. stołecznego.
  • 2 Komendant rejonowy Państwowej Straży Pożarnej.
  • 3 Komendant rejonowy Państwowej Straży Pożarnej, następnie powiatowy.
  • 4 Komendant powiatowy Państwowej Straży Pożarnej, komendant miejski PSP m.st. Warszawy.

Zobacz też

edytuj

Galeria

edytuj


Przypisy

edytuj
  1. ., Opowieść o warszawskich strażakach, wyd. I, Warszawa 1961, s. 43.
  2. Wojciech Jabłonowski: Warszawska Straż Ogniowa 1836-1939. Warszawa: Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, 2001, s. 61. ISBN 83-903916-5-1.
  3. 75 lecie warszawskiej straży ogniowej. „Nowości Illustrowane”. Nr 4, s. 13, 27 stycznia 1912. 
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Kalendarium – Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy – Portal Gov.pl [online], Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy [dostęp 2021-07-01] (pol.).
  5. Adam Biedroń-Kalinowski – Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej – Portal Gov.pl [online], www.gov.pl/web/kgpsp [dostęp 2021-02-03] (pol.).
  6. a b Pożegnanie ze służbą Komendanta Miejskiego PSP m. st. Warszawy. [w:] Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie [on-line]. [dostęp 2022-03-10].
  7. 25.02.2022 – Uroczysta zbiórka z okazji zdania obowiązków Komendanta Miejskiego PSP m. st. Warszawy st.bryg. Leszka Smuniewskiego – Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy – Portal Gov.pl [online], Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy [dostęp 2022-04-04] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • W. Jabłonowski, Warszawska Straż Ogniowa 1836-1939, Warszawa 2001
  • E. Boss. Dzieje Warszawskiej Straży Ogniowej 1836-1936, W-wa 1937
  • pr. zbior. Opowieść o warszawskich strażakach. CXXV lecie WSP, Warszawa 1961
  • E. Burzyński, Z dziejów Warszawskiej Straży Pożarnej. 150 lat działalności. Warszawa 1989
  • A. Jaworski, J. Wilczur, Strażacka wierność, Warszawa 1988