Wikipedia

West India Docks

zespół doków portowych w Londynie

West India Docks – zespół trzech doków portowych we wschodnim Londynie, w północnej części dzielnicy Isle of Dogs (gmina Tower Hamlets), dawniej stanowiących część portu londyńskiego(inne języki). Wyłączone z eksploatacji w 1980 roku, zostały zachowane ze względów krajobrazowych. Wokół nich powstał kompleks biurowy Canary Wharf[1].

West India Docks
Ilustracja
Widok na dok południowy, 2017 r.
Państwo

 Wielka Brytania

Kraj

 Anglia

Miejscowość

Londyn

Położenie na mapie Wielkiego Londynu
Mapa konturowa Wielkiego Londynu, w centrum znajduje się punkt z opisem „West India Docks”
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „West India Docks”
Położenie na mapie Anglii
Mapa konturowa Anglii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „West India Docks”
Ziemia51°30′15″N 0°01′15″W/51,504167 -0,020833
Plan śluzy
Mapa Isle of Dogs z 1899 r.; widoczne West India Docks oraz inne doki portowe
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Kompleks zbudowano w latach 1799–1806; pierwszy z doków otwarto w 1802 roku[2]. W pierwotnym kształcie obejmował dwa równoległe, prostokątne doki – północny, importowy o powierzchni 30 akrów (ok. 12 hektarów), gdzie prowadzono rozładunek statków, i południowy (obecnie środkowy), eksportowy o powierzchni 24 akrów (ok. 10 hektarów), na którym prowadzono załadunek[1]. Na wschodzie i zachodzie doki połączone były za pośrednictwem śluz z dwoma mniejszymi zbiornikami wodnymi, a każdy z nich poprzez kolejną śluzę – z Tamizą. Zbiornik wschodni umożliwiał dostęp do doków statkom handlowym, a zachodni – mniejszym gabarytowo lichtugom. Wzdłuż nabrzeży doku importowego wzniesiono ciągi magazynów, a nad dokiem eksportowym pojedyncze magazyny wolnostojące[1].

W bezpośrednim sąsiedztwie doków, na południe od nich, w latach 1800–1805 zbudowano kanał, który pozwalał statkom na żeglugę w górę Tamizy, omijając zakole rzeki wokół Isle of Dogs, tym samym skracając podróż o około 4 km. Kanał okazał się przedsięwzięciem nierentownym, toteż w 1829 roku został przystosowany do funkcji doku portowego. Wykorzystywany był przede wszystkim do załadunku drewna. W latach 1866–1870 dok poddano przebudowie, poszerzeniu i pogłębieniu, na kształt zbliżony do dwóch wcześniejszych doków[3].

Budowa doków miała pomóc rozwiązać problem nadmiernego zatłoczenia londyńskiego portu. W XVIII wieku liczba statków handlowych zawijających do portu oraz ilość przewożonego towaru uległy zwielokrotnieniu, przekraczając zdolności przeładunkowe nabrzeży wzdłuż brzegów Tamizy. Sytuacja była szczególnie kłopotliwa w okresie od lipca do października, kiedy do Londynu przybywały w dużej liczbie statki z kolonii w Indiach Zachodnich (tzw. westindiameny(inne języki)), co wynikało z sezonowości atlantyckich wiatrów. Nagminna była kradzież towarów ze statków oczekujących na rozładunek na środku Tamizy[4]. Budowę doków dla statków obsługujących handel zachodnioindyjski uznano za sprawę najwyższej wagi państwowej[2] i usankcjonowano ustawą parlamentu brytyjskiego. W uroczystości położenia kamienia węgielnego pod pierwszy z magazynów w 1800 roku wziął udział premier William Pitt[1]. Po otwarciu doków typowy czas oczekiwania statków skrócił się z czterech tygodni do czterech dni[1]. Problem kradzieży niemal całkowicie wyeliminowano, m.in. poprzez budowę 10-metrowego muru i fosy wokół terenu portowego, oraz ulokowanie doków w oddaleniu od miasta. Konstrukcja West India Docks stanowiła jedno z największych przedsięwzięć inżynieryjnych w ówczesnej historii Wielkiej Brytanii[2]. Naczelnym inżynierem odpowiedzialnym za budowę doków był William Jessop(inne języki), a bezpośredni nadzór nad budową w początkowej fazie sprawował Ralph Walker(inne języki). W roli konsultanta zaangażowany był także John Rennie(inne języki)[1][2]. Były to pierwsze z wielu, a jednocześnie jedne z najbardziej okazałych, doków zbudowanych w XIX-wiecznym Londynie[1].

W celu zapewnienia zwrotu kosztów inwestycji wszystkie statki handlowe przybywające do Londynu z Indii Zachodnich zostały zobowiązane do rozładunku w obrębie West India Docks, za co pobierane były opłaty. Obowiązek ten pozostał w mocy przez 21 lat od otwarcia pierwszego z doków, tj. do 1823 roku. Głównymi towarami wwożonymi do kraju przez te doki były w tym okresie: cukier, rum i kawa, także drewno egzotyczne. Towary z Indii Zachodnich stanowiły znaczną część ładunku do XX wieku, jednak wraz z upływem okresu wyłączności na ich rozładunek, zaczęto go prowadzić także na terenie innych, konkurencyjnych doków. Jednocześnie w West India Docks podjęto rozładunek innych towarów – w pierwszej połowie XIX wieku m.in. drewna z krajów bałtyckich, zboża oraz guana, a w drugiej połowie – wełny i mrożonego mięsa. Po II wojnie światowej znaczną część wwożonych przez te doki towarów stanowiły owoce[2].

W latach 60. XX wieku, w związku z popularyzacją transportu kontenerowego, nieprzystosowane do obsługi kontenerów doki londyńskie zaczęto zamykać; West India Docks jako jedne z ostatnich, w 1980 roku[2]. Wkrótce rozpoczęto rewitalizację otaczającego je obszaru. W 1982 roku nad dok północny przeniesiono hurtowy targ rybny Billingsgate Market. W latach 1983–1987 zbudowano linię kolei Docklands Light Railway, przebiegającą w poprzek nad wszystkimi trzema dokami. Również w latach 80. wokół doków, które zachowano ze względów na ich walory krajobrazowe, rozpoczęto budowę kompleksu biurowego Canary Wharf, która trwała do początku XXI wieku[1]. Do dnia dzisiejszego zachowała się część pierwotnej zabudowy magazynowej; dawne magazyny wpisane do rejestru zabytkowych budynków jako obiekt klasy I[5], zostały przystosowane do funkcji mieszkalnej i gastronomicznej[1]. W jednym z nich mieści się muzeum poświęcone historii dzielnicy portowej – Museum of London Docklands(inne języki)[1][6]. Zabytkiem klasy I są również elementy konstrukcyjne dwóch najstarszych doków (północnego i środkowego)[7].

Galeria edytuj

  •  
    Zachowane XIX-wieczne magazyny nad dokiem północnym
  •  
    Ilustracja z 1802 r. przedstawiająca doki w kształcie zbliżonym do pierwotnego
  •  
    Dok północny na ilustracji Thomasa Shepherda(inne języki) z 1830 r.
  •  
    Plan Londynu z 1817 r.; West India Docks widoczne blisko prawej (wschodniej) krawędzi mapy

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j Christopher Hibbert, Ben Weinreb, John Keay, Julia Keay: The London Encyclopaedia. Wyd. 3. Macmillan, 2010, s. 436, 999–1000. ISBN 978-1-4050-4925-2.
  2. ↑ a b c d e f The West India Docks: Historical development. W: Hermione Hobhouse: Survey of London: Volumes 43 and 44, Poplar, Blackwall and Isle of Dogs. Londyn: London County Council, 1994, s. 248-268. [dostęp 2023-12-23].
  3. ↑ The West India Docks: The docks. W: Hermione Hobhouse: Survey of London: Volumes 43 and 44, Poplar, Blackwall and Isle of Dogs. Londyn: London County Council, 1994, s. 268-281. [dostęp 2023-12-29].
  4. ↑ The West India Docks: Introduction. W: Hermione Hobhouse: Survey of London: Volumes 43 and 44, Poplar, Blackwall and Isle of Dogs. Londyn: London County Council, 1994, s. 247-248. [dostęp 2023-12-23].
  5. ↑ Warehouses and general offices at western end of North Quay. Historic England. [dostęp 2023-12-29]. (ang.).
  6. ↑ Museum of London Docklands. Museum of London. [dostęp 2023-12-29]. (ang.).
  7. ↑ Quay walls, copings and butresses to Import Dock and Export Dock. Historic England. [dostęp 2023-12-29]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=West_India_Docks&oldid=72353847”