Wieża (pojazd pancerny)

Wieża (wieża czołgowa) – element konstrukcyjny wozu bojowego, w postaci obrotowej opancerzonej platformy wystającej ponad dach kadłuba. Wieża służy do instalowania w niej uzbrojenia najczęściej zawierając również przedział dla jego obsługi. Zastosowanie wieży zapewnia zainstalowanej w niej broni najczęściej pełny 360° kąt ostrzału.

Budowa

Wieża czołgu M3/M5 Stuart

Wieża jest osłonięta dookoła oraz od góry pancerzem, rzadko stosowane są wieże odkryte od góry. Grubość i odporność pancerza waha się w zależności od rodzaju pojazdu, zwykle chroni on przynajmniej przed pociskami broni strzeleckiej i odłamkami, lecz w cięższych pojazdach, zwłaszcza czołgach, chroni także przed pociskami dział. Najgrubszy pancerz umiejscowiony jest z przodu wieży. W nowoczesnych czołgach budowanych od lat 80. jego grubość sięga od kilkudziesięciu centymetrów do około metra, a wykonywany jest jako pancerz warstwowy (kompozytowy) ze stali pancernej przekładanej innymi metalami i elementami niemetalowymi (np. ceramicznymi). Wieże niemal wszystkich czołgów III i IV generacji wzmocnione są ekranami przeciwkumulacyjnymi (najczęściej z tyłu). Technologia wykonania wież czołgowych opiera się głównie na odlewaniu i spawaniu, dawniej na nitowaniu. Wieża mocowana jest nad kadłubem pojazdu bojowego, w jego dachu, na kulkowym łożysku wieńcowym o dużej średnicy. Wieża obraca się za pomocą napędów elektrycznych, hydraulicznych lub ręcznych (który wykorzystywany jest jako napęd pomocniczy).

Uzbrojenie

Wieża czołgu MBT-70

W wieży montowane jest zwykle działo lub karabin maszynowy. W czołgach najpowszechniej stosowane jest działo sprzężone współosiowo z karabinem maszynowym, zamontowane w jarzmie w przedniej ścianie wieży (do okresu II wojny światowej stosowano rzadziej wieże z kilkoma broniami montowanymi w różnych ściankach wieży, strzelającymi w różne strony). Broń ma możliwość zmiany kąta podniesienia lufy w pewnych granicach, zależnie od konstrukcji wieży i przeznaczenia pojazdu. W samobieżnych działach przeciwlotniczych montowane jest w wieży od 2 do 4 działek przeciwlotniczych. Na wieżach mocowane są też wyrzutnie przeciwpancernych lub przeciwlotniczych pocisków rakietowych. Na wieżach samobieżnych zestawów przeciwlotniczych, oprócz działek lub pocisków rakietowych, instalowane są również anteny radarów.

Oprzyrządowanie

Oprócz uzbrojenia wieża pojazdów pancernych wyposażona jest przeważnie we włazy, przyrządy celownicze, peryskopy, zasobniki z amunicją, urządzenie stabilizujące, wyrzutniki granatów dymnych oraz siedziska załogi.

Załoga

Wieża pojazdu opancerzonego ASCOD Ulan

W wieży ma stanowiska część załogi pojazdu. W większości konstrukcji załoga siedzi na siedzeniach obracających się razem z wieżą lub stoi na podłodze obracającej się z wieżą, rzadziej stoi lub siedzi na siedzeniu nieruchomym w przedziale bojowym. Załoga wież może być jednoosobowa lub kilkuosobowa. Czołgi okresu II wojny światowej i wcześniejsze zwykle miały dwuosobową załogę wieży, rzadziej jednoosobową. Począwszy od końcowego okresu wojny, większość czołgów ma trzyosobową załogę w wieży (dowódca - celowniczy - ładowniczy), rzadziej dwuosobową (pojazdy z automatem ładowania, np. T-72). Bojowe wozy piechoty mają jedno- lub dwuosobową załogę wieży. Pojazdy z lekkim uzbrojeniem w postaci karabinów maszynowych posiadają z reguły wieże jednoosobowe (np. transportery opancerzone). Od lat 80. XX wieku popularność zyskują wieże bezzałogowe, w których operator uzbrojenia siedzi w kadłubie pod wieżą (ewentualnie jego głowa znajduje się w niskiej wieży), natomiast uzbrojenie montowane jest nad wieżą (zwykle w postaci szybkostrzelnych działek małego kalibru). W niektórych działach samobieżnych stosowane są wieże z większą załogą.

Historia

Wieża czołgu AMC 1935

Po raz pierwszy wieże obrotowe, uzbrojone w karabiny maszynowe, zostały zastosowane w samochodach pancernych przed I wojną światową (m.in. francuski Charron z 1902). Pierwszym czołgiem z wieżą obrotową był Renault FT-17. Po raz pierwszy zastosowano działo sprzężone w jarzmie z karabinem maszynowym w czołgu Vickers E. Większość pojazdów posiada jedną wieżę z możliwością obrotu okrężnego, lecz w okresie przed II wojną światową pewną popularność miały pojazdy dwuwieżowe, z wieżami obok siebie, lub kilkuwieżowe. Największą liczbę wież miał radziecki pięciowieżowy czołg ciężki T-35 (zbudowany na wzór konstrukcji angielskiej; 4 z jego wież miały ograniczone kąty ostrzału).

Inne wieże

Zbliżone do wieży czołgowej są wieże pancerne stosowane w fortyfikacjach oraz wieże artyleryjskie na okrętach wojennych. Czasami wieże czołgowe były wręcz instalowane na elementach fortyfikacji w roli wież pancernych, czasami instalowano je także na mniejszych okrętach (zwłaszcza rzecznych).