Wieża wodna we Fromborku
Wieża wodna we Fromborku – renesansowa, ceglana wieża ciśnień z XVI wieku, we Fromborku w powiecie braniewskim, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego; najstarsza wieża wodna w Polsce[2].
 nr rej. 126/89 z 27 lipca 1989[1]
| |
 Widok z Wieży Radziejowskiego (w tle Baszta Żeglarska) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Elbląska |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
XVI wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
1571–72 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
Położenie na mapie gminy Frombork  | |
Położenie na mapie Fromborka  | |
 54°21′27,935″N 19°40′49,819″E/54,357760 19,680505
| |
| Strona internetowa | |
Historia
edytuj
Gdy w 1275, po spaleniu katedry w Braniewie, siedzibę kapituły warmińskiej przeniesiono do Fromborka[3], miejscowość zaczęła się rozrastać i powstał problem zaopatrzenia w wodę pitną. Przed rokiem 1427 został wykonany 6-kilometrowy sztuczny przekop, łączący pobliską rzekę Baudę z miastem, nazwany w późniejszym czasie Kanałem Kopernika. Sama wieża wodna powstała w 1571 roku, na miejscu istniejącej już wcześniej budowli (prawdopodobnie młyna)[4]. W latach 1571–1572 zainstalowano w niej urządzenie wodociągowe, za pomocą którego drewnianymi rurami dostarczano wodę na Wzgórze Katedralne. Urządzenie to było bardzo innowacyjne jak na tamte czasy. Działanie tego systemu polegało na wykorzystaniu energii wodnej do napędzania koła czerpakowego, zaś system czerpaków przymocowanych do łańcucha dostarczał wodę do zbiornika na szczycie wieży. Stąd rurą płynęła ona do zbiornika położonego na wzgórzu miejskim i rozchodziła się do odbiorców oraz zasilała studnię wewnątrz murów Wzgórza Katedralnego. Była to jedyna taka instalacja w Polsce i druga (po Augsburgu) w Europie.
Twórcą nowoczesnego jak na tamte czasy dźwigu wodnego (zwanego również paternosterem) był Walenty Hendell, rurmistrz z Wrocławia[5].
Wskutek braku konserwacji wodociąg przestał działać w 1778 roku. Sam kanał funkcjonował do 1945. Po II wojnie światowej został zaniedbany i zdewastowany, a urządzenia na kanale – jaz, śluzy i stawidła – zostały zniszczone w latach 50. i 60. XX wieku. Dodatkowo w latach 70., w czasie przygotowań do obchodów kopernikowskich, mimo protestów ze strony miłośników Fromborka, zasypano część kanału biegnącą przez miasto[4]. Częściowej rewitalizacji Kanał Kopernika doczekał się w 2015 roku[6]. Obecnie obiekt ten pełni funkcję wieży widokowej, galerii i kawiarni.
W 2013 wieżę wyróżniono tytułem Zabytek Zadbany w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków[7].
Galeria
edytuj-
Wnętrze ze schodami i kawiarnią -
Widok na Frombork i Zalew Wiślany -
Widok na Wzgórze Katedralne
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 14 [dostęp 2018-05-09].
- ↑ Najstarsza wieża wodna w Polsce jest odnawiana. [w:] Inne oblicza historii [on-line]. 2012. [dostęp 2018-05-09].
- ↑ Z dziejów Archidiecezji Warmińskiej. Archidiecezja Warmińska. [dostęp 2015-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-25)].
- ↑ a b Frombork: to nie Kanał Kopernika. MojeMazury.pl, 2011-11-08. [dostęp 2017-03-25].
- ↑ Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. [dostęp 2017-03-25].
- ↑ Zrewitalizowany fromborski rynek i Kanał Kopernika. Urząd Miasta i Gminy Frombork. [dostęp 2015-12-27].
- ↑ tablica informacyjna in situ
Bibliografia
edytuj- PolskaNiezwykła.pl: Frombork – Wieża Wodna. [dostęp 2012-06-12].
- Stanisław Kuprjaniuk: Frombork. Wyd. III (poprawione). Olsztyn: Wydawnictwo Mantis, 2011, s. 60. ISBN 978-83-6286-002-9. OCLC 802163544.