Willa przy ulicy Orzeszkowej 2 w Gdańsku
Willa przy ulicy Orzeszkowej 2 – willa w Gdańsku. Mieści się w Aniołkach przy ulicy Orzeszkowej 2 (dawna Opitzstrasse).
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Aniołki, ul. Orzeszkowej 2 |
| Ukończenie budowy |
1922 |
| Pierwszy właściciel |
Leon Astrachan |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°21′50″N 18°38′06″E/54,363889 18,635000
| |
Historia edytuj
Willa została wybudowana w 1922 roku przy ówczesnej Opitzstrasse 2 na zlecenie zamożnego kupca żydowskiego, Leona Astrachana. Astrachan pochodził z Mińska, w 1921 r. uchodząc z porewolucyjnego Związku Sowieckiego przybył z liczną rodziną do Gdańska. Astrachan prowadził międzynarodowe interesy w branży drzewnej, posiadał własne lasy i tartaki parowe, jego przedsiębiorstwo jeszcze przed przyjazdem nad Bałtyk miało przedstawicielstwo w Warszawie. Reklama z 1924 r. głosi, że posiadał tartak w Nowym Porcie.
Willa i jej otoczenie, wraz z malowniczym ogrodem, były wyjątkowo zadbane. Wnętrze było bogato urządzone: były tam eleganckie kandelabry, rzeźbione drzwi, kręcone schody i polerowane posadzki. Od początku lat 30. właściciel wynajął część posiadłości polskiej Ekspozyturze Inspektoratu Ceł. Nad pomieszczeniami biurowymi były mieszkania, m.in. wyższego urzędnika celnego nadkomisarza Stefana Świdy i inspektora celnego Mańkowskiego. W 1938 roku Leon Astrachan - jak inni gdańscy żydowscy kupcy represjonowany przez hitlerowców - mieszkał już w Warszawie lub w Otwocku[1].
Niektóre informacje błędnie podają, jakoby willa należała do innego kupca żydowskiego, również działającego w branży drzewno-zbożowej Juliusa Jewelowskiego, gdańskiego polityka, deputowanego do Volkstagu (1920–1923, 1928–1930), członka Senatu Wolnego Miasta Gdańska[1].
We wrześniu 1939 roku budynek przejęła policja gdańska, później SS. Do 1945 roku mieściło się tam dowództwo nadokręgu SS „Wisła” (jednostki administracyjnej organów represji III Rzeszy – SS i policji na cały Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie). Był m.in. siedzibą hitlerowskiego zbrodniarza Richarda Hildebrandta.
Po II wojnie światowej, willa żydowskiego kupca zajęta została przez Miejski Urząd Bezpieczeństwa. Od lat 60. XX . mieściła się tu izba wytrzeźwień oraz Przedsiębiorstwo Gastronomiczno-Handlowe Konsumy, zaopatrujące stołówki i sklepy dla służb mundurowych PRL i członków PZPR. W latach 90. ulokowano tu zakład opieki zdrowotnej. W 2004 roku nieruchomość sprzedano prywatnemu właścicielowi, który zapłacił ponad 1 mln zł za dom z działką o powierzchni 1427 m²[2]. Od tego czasu niezabezpieczony budynek niszczeje, mimo licznych interwencji oraz mimo że znajduje się w miejskiej ewidencji zabytków. Obiekt nie został wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków.
20 października 2021r. zawalił się fragment fasady kamienicy.[3]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Aleksander Masłowski: Willa przy ul. Orzeszkowej 2. ibedeker, 3 marca 2016. [dostęp 2016-03-09].
- ↑ Willa przy Orzeszkowej od roku czeka na najwyższą formę ochrony. trojmiasto.pl, 20 maja 2015. [dostęp 2015-05-20].
- ↑ Zawalił się fragment fasady zabytkowej kamienicy przy ulicy Orzeszkowej w Gdańsku. Pomorski konserwator: były dotacje na prace zabezpieczające [online], radiogdansk.pl [dostęp 2021-12-02] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Marek Andrzejewski, Ludzie Wolnego Miasta Gdańska (1920-1939), Gdańsk: „Marpress”, 1997, ISBN 83-87291-27-7, OCLC 830552971.
- Wizytówka przedwojennej Polonii rozpada się. Trojmiasto.pl. [dostęp 2014-06-11].
- Stuletnia willa przy ul. Orzeszkowej we Wrzeszczu. gdansk-wrzeszcz.mojeosiedle.pl. [dostęp 2014-06-11].
- Piękna willa wciąż straszy. Czy uratuje ją wpis do rejestru zabytków?