Wikipedia

Wyspy w Brdyujściu

Wyspy w Brdyujściu – dwie wyspy rzeczne w Bydgoszczy, jedna o powierzchni ok. 40 ha (2650 m x 150 m) oraz druga o powierzchni 7,5 ha (920 m x 80 m), przedzielone kanałem prowadzącym do śluzy Czersko Polskie.

Wyspy w Brdyujściu
Państwo

 Polska

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wyspy w Brdyujściu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Wyspy w Brdyujściu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Wyspy w Brdyujściu”
Ziemia53°07′25″N 18°07′52″E/53,123611 18,131111
Multimedia w Wikimedia Commons
Wyspa widoczna na mapie z 1902 r. (Port Drzewny przed poszerzeniem)
Śluza Czersko Polskie dzieląca dwie wyspy w Brdyujściu
Droga techniczna
Widok z wyspy na trybuny i zaplecze toru regatowego

Położenie edytuj

Wyspy są położone między Brdą a Wisłą, we wschodniej części Bydgoszczy, na osiedlu Brdyujście.

Historia edytuj

W źródłach pisanych z XV-XVII wieku znajdują się informacje o wyspie Stara Dbrzyca (wzmiankowanej w 1431), która istniała na bagnistym terenie otaczającym ujście Brdy do Wisły[1]. Wyspa ta została ufortyfikowana przez oddział 300 szwedzkich rajtarów podczas wojny w 1656 r. w celu kontrolowania ruchu na Wiśle. W maju tego roku doszło do potyczki oddziału szwedzkiego z wojskiem Stefana Czarnieckiego, w wyniku czego oddział nieprzyjaciela wycofał się[2]. Wyspa ta w XVIII wieku przekształciła się w półwysep, a następnie zanikła[1].

Początek dzisiejszych wysp w Brdyujściu wiąże się z kanalizacją Brdy i budową Portu Drzewnego w pobliżu ujścia rzeki do Wisły. Dla wykonania tych prac powstało w 1875 r. Bydgoskie Towarzystwo Akcyjne Portu (niem. Bromberger Hafen-Aktiengesellschaft). Jego członkami byli m.in. kupcy drzewni, właściciele tartaków i tratew[3].

W latach 1877–1879 w pobliżu ujścia Brdy do Wisły wybudowano dwie śluzy i dwa jazy oraz wypełniono wodą akwen o powierzchni ok. 50 ha, którego poziom wody był podpiętrzony o 2,5 m względem średniego poziomu Wisły[3]. Z uwagi na konieczność oddzielenia Portu Drzewnego od Wisły, uformowano między nimi pas lądu o długości 3 km i szerokości 150 m, przecięty kanałami prowadzącymi od śluzy i jazu[4].

Od zachodu z wyspą graniczył Port Drzewny: wewnętrzny (w części południowej, przekształcony później w tor regatowy) i zewnętrzny (w części północnej), natomiast od wschodu kanał ujściowy Brdy (w części południowej) i rzeka Wisła (w części północnej). Wzdłuż zachodniego brzegu wyspy usypano wał przeciwpowodziowy, którego koroną poprowadzono drogę techniczną. Na południowym krańcu wyspy znajdował się jaz iglicowy, który w 1906 r. zastąpiono jazem walcowym wraz z niewielką elektrownią wodną. Przejście na wyspę było możliwe wyłącznie poprzez most na śluzie Brdyujście.

Po 1920 r. wewnętrzny Port Drzewny nie był już wykorzystywany w dużym stopniu do magazynowania tratew, co umożliwiło jego przekształcenie w tor do rozgrywania regat wioślarskich i kajakarskich. W dwudziestoleciu międzywojennym i po wojnie rozgrywano na nim wielokrotnie Wszechpolskie Regaty Wioślarskie (1920–1937 i 1945–1952 oraz sporadycznie w innych latach)[4].

W 1924 r. w południowej części wyspy, na skarpie przylegającej do toru regatowego zbudowano drewniane trybuny dla widzów[5]. Podczas regat wioślarskich o mistrzostwo Polski w 1924 r. zapełniła je 5-tysięczna rzesza publiczności, wśród gości był też prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski[6]. Impreza wzbudziła podziw w kraju i za granicą, a prasa określała bydgoski ośrodek mianem „polskiego Henley”[7]. W związku z przyznaniem Bydgoszczy prawa organizacji Mistrzostw Europy w Wioślarstwie w 1928 r. trybuny te rozbudowano. W zawodach uczestniczyła największa liczba widzów (30 tys. w dwa dni), jaka kiedykolwiek oglądała w Polsce regaty wioślarskie[4].

Trybuny zostały spalone w 1945 r. przez żołnierzy radzieckich[4]. Podczas przebudowy toru regatowego w latach 1956–1958 dokonano odwrócenia osi toru, w związku z czym trybun na wyspie nie odbudowano, lecz powstały one na przeciwległym brzegu akwenu[4].

W latach 80. XX w. w pobliżu południowego krańca wyspy rozbudowano małą elektrownię wodną „Mewat”, a w latach 90. XX w. elektrownia wybudowała własny jaz, który odciążył zabytkowy jaz walcowy.

W 1999 r. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku przystąpił do budowy śluzy, która miała zastąpić wysłużoną śluzę Brdyujście. W tym celu dokonano przekopu przez wyspę dzieląc ją na dwie części. W środkowej części kanału umieszczono śluzę Czersko Polskie.

Współczesność edytuj

Obecnie wstęp na wyspy jest możliwy po uzgodnieniach z właścicielem terenu – Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Nadzorem Wodnym w Bydgoszczy. Przejście wiedzie po mostach nad śluzami: zabytkową „Brdyujście” i nowoczesną „Czersko Polskie”. Plan Rewitalizacji i Rozwoju Bydgoskiego Węzła Wodnego przewiduje włączenie północnego fragmentu mniejszej wyspy w zabudowę największej w Bydgoszczy, dwupoziomowej mariny dla jednostek wodnych, zlokalizowanej w pobliżu nieczynnej śluzy Brdyujście[8].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Łbik Lech. Średniowieczne brody i przeprawy na dolnej Brdzie w okolicy Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XIX. Bydgoszcz 1998.
  2. ↑ Biskup Marian red.: Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 234.
  3. ↑ a b Sławińska Krystyna: Przemysł drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t.VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969.
  4. ↑ a b c d e Kocerka Henryk. Historia toru regatowego w Brdyujściu 1912-2004. [w:] Kronika Bydgoska XXVI (2004). Bydgoszcz 2005.
  5. ↑ Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie. [w:] Kalendarz Bydgoski 1968.
  6. ↑ Mrozik Konrad: Bydgoskie wioślarstwo lat międzywojennych. [w:] Kalendarz Bydgoski 1987.
  7. ↑ Mrozik Konrad: Osiągnięcia bydgoskiego sportu w czasach II Rzeczypospolitej. [w:] Kronika Bydgoska XIV (1992). Bydgoszcz 1993.
  8. ↑ Wroński Stanisław, Pietrzak Ewa. Nasza nadrzeczna tożsamość [w:] Kalendarz Bydgoski 2010.

Zobacz też edytuj

Bibliografia edytuj

  • Kocerka Henryk. Historia toru regatowego w Brdyujściu 1912-2004. [w:] Kronika Bydgoska XXVI (2004). Bydgoszcz 2005
  • Sławińska Krystyna: Przemysł drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t.VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969
  • Szcząchor Arleta. Tradycje Żeglugi Bydgoskiej – Lloyd Bydgoski 1891-1945. [w:] Kronika Bydgoska XXV (2003). Bydgoszcz 2004
  • Winid Walenty: Kanał Bydgoski: Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wyspy_w_Brdyujściu&oldid=52837577”