Wyznawca

święty niemęczennik

Wyznawca (łac. confessor[1], gr. ὁμολογητής, homologētēs) – termin stosowany w chrześcijaństwie dla określenia postaci otoczonej pośmiertnym kultem (łac. cultus inferior relativus), która zmarła śmiercią naturalną[2][3].

XII-wieczny wizerunek Grzegorza Cudotwórcy, czczonego wyznawcy.

Ewolucję semantyczną określenia „wyznawca” poznać można dzięki analizom historii kultu, dziejom literatury chrześcijańskiej i na koniec filologii[4]. Określenie Confessor odnosiło się do świadków występujących przed sądami[1]. U zarania chrześcijaństwa męczenników traktowanych jako „świadków” wiary nazywano Wyznawcami[1]. Po pierwszej fali prześladowań chrześcijan, powstała w II wieku koncepcja potwierdzenia świętości bez ofiary krwi – męczeństwa, której świadectwo znajdujemy później u Cypriana z Kartaginy w jego powiedzeniu: „i pokój ma swoje wieńce”[2]. Zaczęto upatrywać wzorów w bohaterach wiary realizujących biblijną doskonałość moralną „Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski.” (Mt 5, 48 BT) przez aktywną działalność apostolską łac. militia Christi[1][5]. Rozróżnienie między męczennikami a tymi którzy znosili prześladowania za wiarę w Jezusa Chrystusa, ale nie ponieśli męczeńskiej śmierci wprowadził Tertulian określając ich jako „męczenników przyszłości” łac. benedicti martyres designati, zaś przeciwstawienie tytułów po raz pierwszy pojawiło się w liście gmin starożytnego Lugdunum i Vienne[4][1]. Klemens Aleksandryjski określił cnotliwe życie zgodne z przykazaniami jako męczeństwo duchowe[4]. Podział dotyczył uznanych za świętych, którzy byli przykładem powołania do świętości i określano ich mianem łac. confessores[2][4]. Szczególny szacunek wzbudzał celibat z pobudek religijnych (na przykład u monachoi, monachiascetów z okresu między 250 a 350 r.), przyrównywany przez Metodego z Olimpu z męczeństwem[1]. Przykłady żywotów opiewających męstwo ascetów wyszły spod piór Hieronima ze Strydonu, Kasjana z Imoli i anonimowego autora żywotów świętych Pachomiusza i Teodora z Tabenissi[1][6]. W dziele Atanazego Wielkiego „Żywot Antoniego Pustelnika” nakreślony został ideał życia chrześcijańskiego z modlitwą, pokutą za bliźnich i opieką nad nimi – kwintesencją chrześcijańskiej solidarności[1].

Wśród świętych „wyznawców” znajdujemy osoby o różnym pochodzeniu, ojców apostolskich, ojców Kościoła, eremitów, dziewice, wdowy i pokutnice[7], ascetów, realizujących śluby czystości, biskupów i mnichów[2][1]. Tytuł „wyznawcy” pojawia się w łac. Sacramentarium Veronese i wszedł do liturgii w późniejszych czasach w odniesieniu do świętych nie męczenników, zaś w mszałach i brewiarzach stosowano między innymi tytuły: confessores pontifices, confessores non pontifices, które to tytuły Kościół katolicki wycofał na mocy reformy liturgicznej wprowadzonej przez II sobór watykański[1]. Przykładem pierwszego czczonego wyznawcy był Grzegorz Cudotwórca, kolejnymi otoczonymi kultem byli Bazyli Wielki, Piotr z Sebasty, Ambroży z Mediolanu, Marcin z Tours, Delfin z Bordeaux, a z powodu ascetycznego trybu życia: Hieronim ze Strydonu, Efrem Syryjczyk, na zachodzie najsłynniejszymi byli pierwszy w Rzymie, papież Sylwester I, oraz Rufin, Kasjan z Imoli, Sulpicjusz Sewer[a], Paulin z Noli i Kasjodor[b][4][1][8][9]. Współcześnie doskonałość moralna świętego wynikająca z wiary, udokumentowana w stopniu kwalifikującym do określenia jego przymiotów jako cnoty heroiczne opisywana jest terminem wyznawca[10].

Uwagi edytuj

  1. Mimo że otoczony był lokalnym kultem nie trafił do Martyrologów.
  2. Wspominany 17 marca i 25 września.

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j k Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 6: W-Z. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2007, s. 616. ISBN 978-83-7318-736-8.
  2. a b c d Ks. Mateusz Matuszewski: IV. FORMACJA LITURGICZNA; >Martyrologium Romanum< jako księga liturgiczna. [w:] Biuletyn „Anamnesis” (45) [on-line]. Komisja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski, (2/2006). [dostęp 2012-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-25)].
  3. Encyklopedja Kościelna podług Teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego. T. XXVII. Warszawa: 1904, s. 200. [dostęp 2012-10-04].
  4. a b c d e Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 6: W-Z. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2007, s. 506. ISBN 978-83-7318-736-8.
  5. Mt 5,48 w Biblii Tysiąclecia.
  6. Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 5: R-U. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2005 (wznowienie), s. 436. ISBN 83-7318-376-0.
  7. święty. Katolicka Agencja Informacyjna. [dostęp 2017-03-06].
  8. Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 5: R-U. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2005 (wznowienie), s. 325–326. ISBN 83-7318-376-0.
  9. Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 3: H-Ł. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 1998, s. 445–446. ISBN 83-7097-464-3.
  10. ks. Marian Kowalewski: Mały słownik teologiczny. Poznań–Warszawa–Lublin: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha, 1960, s. 414.