Zamek w Janowcu

Zamek w Janowcu – renesansowy zamek budowany w latach 1508–1526 na wysokiej skarpie wiślanej w Janowcu w powiecie puławskim.

Zamek w Janowcu

nr rej. A/500 z 17 maja 1971
Widok z lotu ptaka (2017)
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Janowiec
Styl architektoniczny	renesansowy, po przebudowie barokowy
Architekt	1577-1587 Santi Gucci, po 1667 Tylman z Gameren
Rozpoczęcie budowy	1508
Ukończenie budowy	1526
Ważniejsze przebudowy	1565–1585, 1 poł. XVII w.
Zniszczono	spalony w 1656
Pierwszy właściciel	Mikołaj Firlej
Kolejni właściciele	Piotr Firlej, 1553 Andrzej Firlej, Jan Karol Tarło, 1654 Jerzy Sebastian Lubomirski, Jerzy Marcin Lubomirski, 1783 Mikołaj Piaskowski, 1931 Leon Kozłowski
Obecny właściciel	Muzeum Nadwiślańskie
Położenie na mapie gminy Janowiec Zamek w Janowcu
Położenie na mapie Polski Zamek w Janowcu
Położenie na mapie województwa lubelskiego Zamek w Janowcu
Położenie na mapie powiatu puławskiego Zamek w Janowcu
51°19′28,25″N 21°53′36,44″E
Strona internetowa

Historia

XVI w.

Budowę zamku w 1508 rozpoczął Mikołaj Firlej, późniejszy starosta kazimierski. Kontynuował ją jego syn, wojewoda ruski Piotr Firlej. Był to późnogotycko-renesansowy zamek obronny, ufortyfikowany przez basteje wysunięte przed linię murów. Miał możliwość prowadzenia ostrzału wzdłuż obwarowań.

W latach 1565–1585 miała miejsce przebudowa zamku w stylu późnorenesansowo-manierystycznym, którą kierował architekt włoski Santi Gucci. Dobudowano dwa skrzydła, do których dostęp umożliwiał krużganek. Budynki od południa i północy posiadały attykę.

XVII w.

Na początku XVII w., po przejęciu zamku przez rodzinę Tarłów w 1593, rozbudowano część mieszkalną i dobudowano cylindryczną wieżę zachodnią i wschodnią.

W 1606 na zamku miało miejsce pojednanie króla Zygmunta III Wazy z marszałkiem wielkim koronnym Mikołajem Zebrzydowskim, przywódcą rokoszu Zebrzydowskiego.

Kolejni właściciele, Lubomirscy ok. 1654 wybudowali kaplicę.

W dniu 7 lutego 1656 zamek został ograbiony i spalony podczas najazdu Szwedów pod dowództwem Karola Gustawa. Następnie odbudowany i rozbudowany w stylu barokowym przez rodzinę Lubomirskich, w których posiadaniu znajdował się do pierwszej połowy XVIII w. Odbudową kierował architekt holenderski Tylman z Gameren.

XVIII i XIX w.

W 1783 Jerzy Marcin Lubomirski sprzedał zamek. Jego nowym właścicielem został Mikołaj Piaskowski. Jednak ani on, ani kolejni właściciele (m.in. Osławscy) nie byli w stanie utrzymać zamku. Sprzedali całe wyposażenie (nawet marmury zostały zdjęte ze ścian), a zamek został opuszczony i popadł w ruinę służąc jako zasoby surowca budowlanego.

XX w.

W 1931 zamek został zakupiony przez warszawiaka Leona Kozłowskiego. Wyremontował on tylko dwa pomieszczenia w baszcie, ale – co ważniejsze – powstrzymał wandali. Zamek z przylegającymi do niego gruntami był majątkiem zbyt małym, by objęła go nacjonalizacja w ramach uchwalonej reformy rolnej. W efekcie Kozłowski był jedynym w bloku wschodnim właścicielem zamku. W 1975 obiekt został zakupiony przez Muzeum Nadwiślańskie i od 1993 jest stopniowo remontowany.

• 
  Zamek na litografii Seweryna Oleszczyńskiego (1825)
• 
  Ruiny zamku, po 1857
• 
  Zamek, po 1906
• 
  Panorama Janowca z kościołem i zamkiem, 1914
• 
  Dziedziniec zamku (2017)
• 
  Widok na bramę zamkową, 2022

Legenda o Czarnej Damie

Legenda o ukazującej się w ruinach nocami podczas pełni księżyca Czarnej Damie dotyczy ducha Heleny Lubomirskiej zakochanej w jednym z poddanych ojca. Nie mogąc poślubić ukochanego, rzuciła się z okna komnaty na zamkowy dziedziniec.

Linki zewnętrzne

• JerzyJ. Żurawski JerzyJ., Zamek w Janowcu nad Wisłą. Budowa – Rozbudowa – Ruina – Konserwacja – Rewaloryzacja – Zagospodarowanie, „Ochrona Zabytków”, Nr 1–2 / 2003, Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 5–33, ISSN 0029-8247 [dostęp 2018-05-10] .
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona