Zamek w Rybotyczach
Zamek w Rybotyczach – ruiny zamku basztowo-bastejowego z XVI wieku zbudowanego w Rybotyczach na Pogórzu Przemyskim przez ród Kormanickich.
 Plan zamku z 1779 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku |
zamek bastejowy |
| Rozpoczęcie budowy |
XVI wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
pocz. XVII wieku |
| Zniszczono |
XIX wiek |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 49°39′22″N 22°38′37″E/49,656111 22,643611
| |
Zamek został wzniesiony w XVI wieku przez Kormanickich na wzgórzu nad rzeką Wiar, we wschodniej części miasteczka[1]. Zbudowany był z kamienia, miał kształt czworoboku i cztery narożne, cylindryczne baszty. Mógł przypominać niedalekie zamki w Fredropolu i Węgierce. Na początku XVII wieku zamek w Rybotyczach został kupiony i odnowiony przez starostę przemyskiego Jana Tomasza Drohojowskiego[1]. W 1605 roku Drohojowski zmarł od ran jakie odniósł podczas najazdu na zamek słynnego warchoła Stanisława Stadnickiego ("Diabła Łańcuckiego"), z którym miał zatarg na tle finansowym. Następnie zamek najechał Jan Krasicki. Kolejny najazd na zamek zorganizował Marcin Stadnicki (brat Stanisława), który oblegał broniącą się w nim Jadwigę z Herburtów, wdowę po Drohojowskim. Z braku żywności poddano zamek, a Stadnicki zrabował całe jego wyposażenie. Następnie Marcin Stadnicki więził na zamku wdowę po Drohojowskim[2]. W zamku przebywał potem Stanisław "Diabeł" Stadnicki, po swojej ucieczce ze zdobytego w 1608 roku przez Łukasza Opalińskiego Łańcuta.
W 1617 roku syn Jana Tomasza Drohojowskiego, Mikołaj Marcin Drohojowski, większą część swych dziedzicznych majętności, tj. miasteczko Rybotycze z przyległościami i zamkiem oraz okoliczne wsie sprzedał Mikołajowi Wolskiemu – marszałkowi wielkiemu koronnemu. Mikołaj Ossoliński po ślubie z Anną Korniakt (córką Konstantego Korniakta, najbogatszego kupca lwowskiego i Elżbiety Halszki z Ossolińskich, wnuczką Zbigniewa Ossolińskiego, wojewody sandomierskiego), otrzymał w posagu klucz Rybotycze z zamkiem. Następnie Rybotycze stały się główną rezydencją Mikołaja Ossolińskiego (1599-1663). Mikołaj Ossoliński po tym, gdy z powodu brutalności uciekła od niego pierwsza żona, ożenił się z Katarzyną Starołęską za co w wianie otrzymał starostwo piotrkowskie[2]. Małżeństwo nie było udane, ponieważ Ossoliński utrzymywał w zamku harem, a jego żona znieważana była w obelżywy sposób, lekceważona i upokarzana przez całe otoczenie, trzymana pod kluczem i strażą, w odludnej i zapadłej wiosce górskiej […], bita nawet rózgami i kopana nogami, przewożona podług kaprysu męża pod eskortą z miejsca na miejsce, a wszędzie traktowana jak nikczemna niewolnica[3]. Doprowadziło to do tego, że Katarzyna Starołęska wzięła udział w spisku, w wyniku którego okrutnie zamordowano jej męża[3]. Została skazana za to na karę śmierci, ale później wyrok zmieniono na pobyt w klasztorze franciszkanek w Zamościu[4].
Po Ossolińskim właścicielem zamku w Rybotyczach byli Sobiescy[2]. W XVIII wieku zamek był własnością Lubomirskich i Radziwiłłów[1]. W tym czasie zamek podupadł, ponieważ nie pełnił już głównej rezydencji tych magnackich rodów. W XIX wieku na terenie zamku mieszkali Tyszkowscy, jednak niedługo później zrujnowany zamek został rozebrany na budowę kościoła, a właściciele na początku XX wieku na jego pozostałościach zbudowali dwór[2][5]. W 1837 roku ruiny zamku narysował Bogumił Zschernig[2]. Po 1945 roku widoczne były jeszcze fragmenty dwóch cylindrycznych baszt zamkowych[2]. Dwór stojący w miejscu zamku został zniszczony w czasie wojny i nie odbudowany.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, Wyd. 2., popr, Warszawa: Arkady, 1984, s. 278, ISBN 978-83-213-3239-0 [dostęp 2024-06-26].
- ↑ a b c d e f Michał Proksa, Studia nad zamkami i dworami ziemi przemyskiej: od połowy XIV do początków XVIII wieku, Wyd. 1, Przemyśl: Archiwum Państwowe w Przemyślu : Przemyskie Tow. Archiwistyczne "Archiwariusz" w Przemyślu, 2001, ISBN 978-83-88172-34-2 [dostęp 2024-06-26].
- ↑ a b W. Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. 1: Czasy i ludzie, Kraków 1957, s. 224–234
- ↑ Mariusz Lubczyński, Testament kasztelana żarnowskiego Olbrachta Starołęskiego (ze skandalem obyczajowo-kryminalnym w tle) [online], almanachhistoryczny.ujk.edu.pl, Summary [dostęp 2023-06-19].
- ↑ Juliusz Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Warszawa: S. Kryciński, 1993, s. 191-192, ISBN 978-83-85531-02-9 [dostęp 2024-06-26].