Wikipedia

Zygmunt Millbrand

Zygmunt Millbrandt[a]. (ur. 2 maja 1890 w Wyszkowie, zm. między 20 a 22 kwietnia[1] 1940 w Katyniu) – porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej[2].

Zygmunt Millbrandt
porucznik piechoty porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia

2 maja 1890
Wyszków

Data i miejsce śmierci

między 20 a 22 kwietnia 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1915–1940

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Formacja

I Korpus Polski

Jednostki

14 Pułk Ułanów Jazłowieckich

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Późniejsza praca

urzędnik Polskiego Radia

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Srebrny Krzyż Zasługi

Życiorys edytuj

Był synem Mariana i Walerii z Godlewskich[3]. W 1905 roku brał udział w strajku szkolnym i walce o język polski. W związku z tym świadectwo z ukończenia szkoły otrzymał eksternistycznie w Oranienburgu w szkoleKorpusu Kadetów, której był absolwentem.W 1911 powołany został do Armii Rosyjskiej. Prowadził pracę oświatowo-kulturalną wśród polskich żołnierzy 2 kompanii  192 pułku piechoty, w składzie którego wyruszył na wojnę w sierpniu  1914 roku. Od 1914 do 1917 roku walczył z Niemcami. Dwukrotnie odniósł poważne rany w bitwach pod Jarosławiem i Zasławiem. Był też w Szkole Taborowej w Kamieńcu Podolskim. Uczestnik I wojny światowej.

8 maja 1917 wstąpił do dywizji Strzelców Polskich i przydzielony został do I Pułku Ułanów, później Pułk Ułanów Krechowieckich. Był referentem ds. gospodarczych. Oddział walczył przeciwko Austriakom. Po demobilizacji 5 lipca 1918 1. Polskiego Korpusu brał czynny udział w walce z bolszewikami. 16 lipca przyjęty na ewidencję ll Polskiego Korpusu na Ukrainie. Był przeciwnikiem kapitulacji, nie wrócił do Polski, za to wyjechał do wojsk na Murmań – to prawie 2 tys. Km na północ od Moskwy, portowe miasto nad niezamarzającym portem nad Zatoką Kolską w pobliżu granicy z Norwegią i Finlandią.

Jednak nieprzewidziane trudności sprawiły, że trafił na południe na Ukrainę, a tam do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Werbunkowo-Agitacyjnej. Pod pseudonimem „Stefan Żabba” prowadził pod kierunkiem płk. dr. Salomonowicza akcję werbunkową wśród Polaków będących żołnierzami armii bolszewickiej, niemieckiej i ukraińskiej m.in. na terenie Kijowa i Kijowszczyzny. Przekonywał ich do powrotu do kraju lub wstąpienia do armii polskiej. W sierpniu 1918 został przez konspiracyjną komendę wojskową wysłany w rejon Kubania - miasto na południu położone nad Morzem Czarnym, by zbadać możliwości przedostania się członków organizacji do mających tam powstać formacji polskich. Po przybyciu nad Don mjr. Kwieciński mianował go komendantem etapu polskiego w Nowoczerkawsku nad Donem. Następnie komenda POW-A powierzyła mu funkcję skarbnika wojsk polskich na Wschodzie. Został odkomenderowany do Odessy. Przybył do Jekaterynodaru, zdał funkcję płk. inż. Konarskiemu, po czym zostaje przydzielony do tworzonej tam intendentury. Został referentem w 4. Dywizji Strzelców Polskich gen. Żeligowskiego stacjonującej na Kubaniu. W jej składzie wrócił do Polski.

W lutym 1919 roku wrócił do 1. Dywizji Jazdy (późniejszy 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich), gdzie do stycznia 1920 był kwatermistrzem/intendentem pułku ułanów. Razem z pułkiem odbył kampanię ukraińską. „Poświęcenie się sprawie ojczystej całkowite i bez zastrzeżeń. Sumienne wykonywanie obowiązków w najtrudniejszych chwilach podczas natarcia, obrony i odwrotu z Odessy. Doskonała znajomość rzeczy i nieskazitelna opinia” – opinia płk. Bobickiego (AP 10363). We wniosku Komisji Krzyża i Medalu Niepodległości napisano: „Wybitna energia i zmysł administracyjny powodują powierzenie Milbrandtowi szeregu stanowisk w służbie gospodarczej. Służba ta w wojsku nie mającem swojego rządu, była bardzo ciężką i odpowiedzialną, a opartą tylko na osobistym zaufaniu do niego. Przyjęte na siebie obowiązki wypełnił do końca, wykazując niepospolitą energię, wytrwałość i twarde zasady moralne.”  

W styczniu 1920 został kontrolerem w Centralnym Zakładzie Gospodarczym na warszawskiej Pradze. W marcu 1920 przeniesiony do Departamentu Vll Ministerstwa Spraw Wojskowych – zostaje komendantem gmachu na Nalewkach 4 w Warszawie. „Pracowity i energiczny, nadzwyczaj sumienny i zapobiegliwy, posiada w wielkim stopniu inicjatywę własną i ambicję. Idealizując mundur oficerski dąży do doskonalenia się. Oficer w zupełności nadaje się do objęcia samodzielnego stanowiska” – pisał pomocnik szefa VII Departamentu w sierpniu 1921 roku (MN.20.07.1932).

Do końca października 1920 walczył przeciwko bolszewikom. Nagrodzony Krzyżem Walecznych I stopnia oraz wieloma innymi odznaczeniami. Medalem pamiątkowym za wojnę 1918-21 oraz medalem „Interallieu”.

W latach 26-28 pracował w firmie amerykańskiej Ulen-Company, gdzie zajmował się kreśleniem i konstruowaniem sieci wodociągowych. Później w fabryce „Maszyn i narzędzi rolniczych” Osińskiego w Radomiu. Od połowy 1929 roku rozpoczął pracę w radomskiej fabryce uzbrojenia.Żołnierz I Korpusu Polskiego w Rosji. W 1919 wstąpił do Wojska Polskiego. Został przydzielony do 14 pułku ułanów 1 Dywizji Jazdy, w szeregach którego walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Awansował do stopnia porucznika ze starszeństwem 1 czerwca 1919. Po zakończeniu działań wojennych, w 1922 został zdemobilizowany. Pozostawał w kadrze Okręgu Korpusu nr I[3]. W 1923 był oficerem rezerwy 10 pułku piechoty[4]. W latach 26-28 pracował w firmie amerykańskiej Ulen-Company, gdzie zajmował się kreśleniem i konstruowaniem sieci wodociągowych. Później w fabryce „Maszyn i narzędzi rolniczych” Osińskiego w Radomiu. Od połowy 1929 roku rozpoczął pracę w radomskiej fabryce uzbrojenia[5]. W 1934 był nadal porucznikiem i podlegał pod PKU Radom[6].

Podczas kampanii wrześniowej wzięty do niewoli przez Sowietów. Według stanu z kwietnia 1940 był jeńcem obozu w Kozielsku. Między 19 a 21 kwietnia 1940 przekazany do dyspozycji naczelnika smoleńskiego obwodu NKWD[1] – lista wywózkowa 035/3 poz 97, nr akt 3671[7] z 16.04.1940[1]. Został zamordowany między 20 a 22 kwietnia 1940 przez NKWD w lesie katyńskim[1]. Nie został zidentyfikowany podczas ekshumacji prowadzonej przez Niemców w 1943.

Życie prywatne edytuj

Żonaty, miał dzieci. Do 1926 roku mieszkał w Warszawie[2]. przy Marszałkowskiej 60, później przeniósł się do Radomia. W 1920 roku ożenił się z Marią z Klefasińskich. Syn Marian Leszek urodził im się rok później.Początkowo używał nazwiska w brzmieniu Milbrand[4].

Upamiętnienie edytuj

  • Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 awansował go pośmiertnie na stopnień kapitana. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”
  • Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 14384) – zbiorowe, pośmiertne odznaczenie żołnierzy polskich zamordowanych w Katyniu i innych nieznanych miejscach kaźni, nadane przez Prezydenta RP na Uchodźstwie profesora Stanisława Ostrowskiego (11 listopada 1976)
  • Krzyż Kampanii Wrześniowej – zbiorowe, pośmiertne odznaczenie pamiątkowe wszystkich ofiar zbrodni katyńskiej (1 stycznia 1986)
  • Dąb Pamięci - posadzony przez parafie w Koczurkach i uczestników Konnej Pielgrzymki Trzebnica-Licheń, certyfikat 3316/3415/WE/2010[8].

Ordery i odznaczenia edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ W dokumentacji w Wojskowym Biurze Historycznym (dawne CAW) występuje pod nazwiskiem Milbrandt i W Rocznikach Oficerskich z 1923 i 1924 oraz na listach wywózkowych sporządzonych przez NKWD oraz w książce J. Tucholskiego występuje pod nazwiskiem Milbrandt

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d УБИТЫ В КАТЫНИ, Москва Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья» 2015, s. 508.
  2. ↑ a b Jędrzej Tucholski, Mord w Katyniu, 1991, s. 171.
  3. ↑ a b Kiński i inni, Katyń, Księga Cmentarna, 2000, s. 403.
  4. ↑ a b Rocznik Oficerski, Warszawa: MSWojsk., 1923, s. 153.
  5. ↑ Jarosław J. Szczepański, Por. Zygmunt Milbrandt, „Gazeta Wyborcza”, Warszawa, 10 kwietnia 2020.
  6. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw, Warszawa: MSWojsk., 1934, s. 16, 810.
  7. ↑ J. Tucholski, op cit, s. 684.
  8. ↑ Bohaterowie – Strona 329 – Katyń… ocalić od zapomnienia [online] [dostęp 2019-03-19] [zarchiwizowane z adresu 2020-07-01] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Rocznik Oficerski 1923, Warszawa, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924, Warszawa, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski Rezerw, Warszawa, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934
  • Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.
  • Jędrzej Tucholski, Mord w Katyniu. Kozielsk-Ostaszków-Starobielsk. Lista ofiar. Warszawa 1991 - strona T -171;
  • „Pro Memoria” – materiały do epitafiów katyńskich publikowane w „Wojskowym Przeglądzie Historycznym” w l. 1989–97 – rok wydania, numer pisma, strona. WPH #-1992/3-308
  • УБИТЫ В КАТЫНИ, Москва Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья» 2015, ISBN 978-5-78700-123-5.
  • Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Marek Tarczyński (red.), Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.; KCK -403
  • Auswaertiges Amt – Amtliches Material Zum Massenmord Von Katyn, Berlin 1943.
  • Listy wywozowe NKWD (kwiecień-maj 1940) z Kozielska, kopia w zbiorach Ośrodka KARTA - numer listy, strona, pozycja lub strona, pozycja; KOZ #-35/3-526-97
  • Informacje pozyskane z korespondencji (m.in. od rodzin ofiar) nadesłanej do Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa od 2003 roku.ROPWiM
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zygmunt_Millbrand&oldid=73603260”