Wikipedia

Ziemia prudnicka

Ziemia prudnicka (niem. Neustädter Land) – region historyczny w Polsce, w południowo-zachodniej części Górnego Śląska. Obszar regionu pokrywa się z historycznymi jednostkami administracyjnymi z siedzibą w Prudniku. Obejmuje współczesny powiat prudnicki oraz części sąsiednich gmin.

Ziemia prudnicka
Państwa

 Polska

Stolica

Prudnik

Ważniejsze miejscowości

Biała, Głogówek, Strzeleczki, Walce

Populacja (2021)
• liczba ludności


71 430

Położenie na mapie
Mapa ziemi prudnickiej
50°19′22″N 17°34′36″E/50,322778 17,576667
Multimedia w Wikimedia Commons

Głównym ośrodkiem regionu jest miasto Prudnik. Pozostałe miasta na ziemi prudnickiej to Biała, Głogówek i Strzeleczki. W swojej historii prawa miejskie posiadały również miejscowości: Kazimierz, Ścinawa Mała, Trzebina.

Nazwa edytuj

Termin „ziemia prudnicka” został po raz pierwszy użyty w polskiej prasie w pierwszym numerze „Głosów z nad Odry” w 1918. W artykule Statystyka narodowościowa Górnego Śląska nazwano tak tereny w okolicy Prudnika, na których przeważała ludność niemieckojęzyczna, i które w 1337 zostały przyłączone do Śląska, przed czym leżały na Morawach[1]. Określenie te przyjęło się jako nazwa dla całego obszaru ziemskiego powiatu prudnickiego i części miejscowości odłączonych od powiatu prudnickiego w 1818[2]. W publikacjach stosowana również nazwa „Śląsk prudnicki”[3][4][5]. Poprawna słownikowa pisownia nazwy to „ziemia prudnicka” od małej litery[6][7]. W języku niemieckim funkcjonuje nazwa Neustädter Land[8][9].

Geografia edytuj

Ziemia prudnicka położona jest w południowo-zachodniej części Górnego Śląska, w regionie zwanym Śląskiem Opolskim, przy współczesnej granicy polsko-czeskiej. Zachodnia krawędź ziemi prudnickiej wyznacza granicę między historycznym Górnym a Dolnym Śląskiem[10]. Prudnik i jego najbliższe okolice, w tym m.in. Lubrza, Pokrzywna, Dytmarów, Dębowiec, do 1337 znajdowały się w granicach Moraw. Od zachodu ziemia prudnicka graniczy z ziemią nyską, na południu ze Śląskiem Opawskim (w rzeczywistości są to enklawy morawskie), na północy z ziemią niemodlińską i opolską, a od wschodu z ziemią kozielską[10].

Jako ziemia prudnicka określany jest głównie obszar, który w latach 1818–1954 należał do powiatu z siedzibą w Prudniku. Były to w tym czasie dwie jednostki administracyjne: pruski i niemiecki powiat Neustadt O.S. od 1816 do 1945, następnie polski powiat prudnicki z identycznymi granicami. Zaliczane są do niej również ziemie na południe od Głogówka, które zostały odłączone od powiatu prudnickiego w 1818 (Biernatów, Kazimierz, Klisino, Szonów, Tomice). Ponadto zalicza się do niej należący historycznie do dolnośląskiego księstwa nyskiego[11] Jarnołtówek ze względu na jego związki z Prudnikiem[2] i przynależność do powiatu prudnickiego w latach 1973–1975[12].

Według współczesnego podziału administracyjnego, ziemia prudnicka położona jest w województwie opolskim. Współczesny powiat prudnicki nie pokrywa się z jej granicami. Prócz całego obszaru powiatu prudnickiego (gminy Prudnik, Lubrza, Głogówek i Biała), na ziemi prudnickiej położona jest również cała gmina Strzeleczki, gmina Walce z wyłączeniem sołectwa Stradunia, wsie Borek, Kórnica, Nowy Dwór Prudnicki, Pietna, Steblów i Ściborowice w gminie Krapkowice, wsie Jarnołtówek i Pokrzywna w gminie Głuchołazy, wsie Biernatów i Klisino, a także wsie Ścinawa Mała, Borek, Przechód i Rzymkowice w gminie Korfantów[10].

 
Biskupia Kopa – najwyższa góra ziemi prudnickiej

Południowo-zachodnia część ziemi prudnickiej (okolice Prudnika) usytuowana jest na terenach górskich. Rozciągają się tam Góry Opawskie, będące częścią Sudetów Wschodnich[13]. Wzgórza wystepują w okolicy miejscowości Prudnik, Jarnołtówek, Pokrzywna, Moszczanka, Wieszczyna, Dębowiec i Trzebina. Najwyższymi wzniesieniami ziemi prudnickiej są: Biskupia Kopa (890 m n.p.m.), Srebrna Kopa (785 m n.p.m.) i Zamkowa Góra (571 m n.p.m.). Okolice Głogówka i Strzeleczek w większości stanowią tereny równinne. Obszar w pobliżu Białej charakteryzuje się licznymi wzniesieniami. Większość ziemi prudnickiej zajmują gleby żyzne. Najżyźniejsze gleby znajdują się w okolicach Wierzchu, na południowy zachód od Głogówka oraz w okolicach Białej. Najmniej żyzne gleby znajdują się w okolicy wsi Dobra, Steblów, Wawrzyńcowice, Mokra, Brzeźnica. W okolicy Zabierzowa gleby torfowe[13].

Historia edytuj

Najstarsze osadnictwo na ziemi prudnickiej prowadziły gromady myśliwskie, eksploatujące złoża krzemienne w okolicy. Ich obecność w okresie epoki międzylodowcowej (450–240 tys. lat p.n.e.) stwierdzono w Śmiczu. Kolejne odkrycia archeologiczne na ziemi prudnickiej pochodzą z epoki paleolitu dolnego (450–180 tys. lat p.n.e.). W okresie neolitu (4500–1800 p.n.e.) nastąpił rozwój osadnictwa na ziemi prudnickiej. Ówczesna ludność przybyła z terenów naddunajskich i osiedliła się w miejscach nadających się pod uprawę roli i do zakładania pastwisk oraz łąk. Na terenie Biedrzychowic, Głogówka, Czartowic, Leśnika, Prudnika i Radostyni odkryto stanowiska osadnicze i sepulkralne z okresu wpływów rzymskich (I–IV wiek n.e.). Ziemia prudnicka weszła wówczas w orbitę kontaktów handlowych z Cesarstwem Rzymskim, co dokumentują rzymskie monety znalezione m.in. w Prudniku i Głogówku[14].

Teren ziemi prudnickiej kształtowany był od początku powstania pierwszych osad, założonych przez plemiona lechickie Słowian zachodnich. Na północnych krańcach przyszłej ziemi prudnickiej, m.in. w okolicy Chrzelic, osiedlało się plemię Opolan, natomiast tereny Śląska Opawskiego łącznie z okolicami Prudnika zamieszkiwali Golęszyce[15].

 
Mapa Śląska Czeskiego z zaznaczonym obszarem okolic Prudnika, przyłączonym w 1337 do Górnego Śląska

Na ziemi prudnickiej założono jedne z pierwszych miast na Górnym Śląsku. Pierwsze miasta w regionie lokowali Piastowie opolscy w granicach księstwa opolskiego[15]. Między 1213 i 1217 prawa miejskie otrzymał Kazimierz. Ścinawa Mała lokowana była około 1222 roku[16]. Głogówek, wzmiankowany w 1076, otrzymał prawa miejskie w 1275[17]. Początek istnienia Białej jako miasto wyznacza się na okres panowania księcia Władysława opolskiego (około 1270), jednak posiadanie przez nią praw miejskich potwierdzone zostało dopiero w 1327. Zamek w Białej był siedzibą kasztelanii[18]. Status miasta Strzeleczek potwierdzają źródła z 1327[19]. W 1255 na czeskich Morawach, tuż przy granicy z księstwem opolskim, Wok z Rożemberka założył Prudnik jako część enklawy biskupów morawskich. Wzniósł w tym miejscu zamek Wogendrüssel, będący najdalej wysuniętym na północ bastionem Królestwa Czech[20]. Prawa miejskie Prudnik otrzymał w 1279[21].

W 1337 król czeski Jan Luksemburski przekazał Prudnik wraz z okolicami księciu niemodlińskiemu Bolesławowi Pierworodnemu[22]. W ten sposób Prudnik znalazł się w granicach księstwa niemodlińskiego, a jednocześnie Górnego Śląska[23]. Odtąd Prudnik, Biała, Głogówek, Strzeleczki, Ścinawa Mała i Kazimierz tworzyły obszar traktowany jako całość[15]. W marcu 1428 ziemia prudnicka została spustoszona przez przemarsz wojsk husyckich. Kazimierz został zniszczony, w związku z czym utracił prawa miejskie. Rycerstwo i mieszczanie z Białej, Prudnika i Strzeleczek zostali wzięci do niewoli[24]. W XV wieku wyodrębnione zostało samodzielne księstwo głogówecko-prudnickie, którego władcą był książę Bolko V Wołoszek[25]. W myśl zawartych z Janem II Dobrym umów ziemia prudnicka wraz z całym księstwem opolsko-raciborskim przypadła królom czeskim z dynastii Habsburgów. Udzielali oni opolskiego lenna m.in. Wazom w latach 1645–1666[26]. Gdy sejmik księstwa opolsko-raciborskiego przyjął uchwałę zobowiązującą Żydów do opuszczenia granic księstwa, poprzez interwencję rodziny Prószkowskich, Biała stała się jedynym miastem na Górnym Śląsku, w którym mogli osiedlać się Żydzi[27].

 
Ziemia prudnicka na mapie z 1736, podzielona na trzy powiaty

Na ziemi prudnickiej uformowały się trzy okręgi, określane jako powiaty sądowe: powiat bialski, głogówecki i prudnicki[15]. W latach 1542–1631 prawa miejskie posiadała Trzebina[28][29]. Po wojnach śląskich teren Śląska został podzielony (ostatecznie w 1763) pomiędzy Królestwo Prus i Monarchię Habsburgów. Do państwa Hohenzollernów włączono większą część Śląska, w tym ziemię prudnicką. Powiaty prudnicki, bialski, głogówecki oraz gmina Ścinawa Mała zostały połączone w jeden wspólny powiat prudnicki (Großkreis Neustadt)[10]. W tym samym czasie Strzeleczkom i Ścinawie Miałej został odebrany status miasta. Stały się wówczas osadami targowymi[30]. W XIX wieku przez ziemię prudnicką przeprowadzono linie kolejowe Katowice–Legnica i Prudnik–Gogolin[31]. W 1818 powstał nowy powiat prudnicki (Landkreis Neustadt O.S.), którego granice uległy okrojeniu. W identycznych granicach istniał po II wojnie światowej powiat prudnicki, który wszedł w skład państwa polskiego. W latach 1954 i 1956 utracił on znaczną część swojego terytorium na rzecz powiatów nyskiego i krapkowickiego[10].

Główne miejscowości edytuj

 
Prudnik
 
Głogówek
 
Biała
 
Strzeleczki

Na ziemi prudnickiej znajdują się cztery miasta. Największym miastem jest Prudnik.

Lp. Herb Miasto Ludność
(2011)		 Powierzchnia
(km²)		 Gęstość zaludnienia
(os./km²)
1.   Prudnik 22 164 20,50 1081
2.   Głogówek 5774 22,06 262
3.   Biała 2528 14,72 172
4.   Strzeleczki 1628 27,74 58
Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Trzy wsie posiadały prawa miejskie w przeszłości:

Lp. Herb Wieś Ludność
(2011)		 Prawa miejskie
1.   Trzebina 792 1542–1631
2.   Ścinawa Mała 767 1222–1742
3.   Kazimierz 349 1217–1430

Inne większe wsie (powyżej 1000 mieszkańców) to: Walce (1892), Racławice Śląskie (1458), Łąka Prudnicka (1269), Łącznik (1174), Moszczanka (1114), Szybowice (1041).

W latach 1945–1954 siedzibami zbiorowych gmin wiejskich były: Biedrzychowice, Gostomia, Kórnica, Lubrza, Łącznik, Moszczanka, Racławice Śląskie, Rudziczka, Strzeleczki, Śmicz, Walce[32].

(Liczba mieszkańców GUS, stan na 2011)

Mieszkańcy edytuj

 
Tablice z dwujęzycznymi nazwami wsi Komorniki i Łowkowice

Suma liczby mieszkańców wszystkich miejscowości ziemi prudnickiej według spisu powszechnego z 2021 wynosiła 71 430 (ludność samego powiatu prudnickiego wynosiła 54 105)[33].

Wschodnia część ziemi prudnickiej zamieszkana jest w większości przez ludność autochtoniczną: Niemców oraz Ślązaków. Jej mieszkańcy posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego[34]. W Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 w gminach Biała, Głogówek, Strzeleczki i Walce łącznie 24,2% mieszkańców zadeklarowało przynależność do narodowości niemieckiej, a 16,1% do narodowości śląskiej[35]. W gminach Prudnik i Lubrza przeważa ludność napływowa[36] (wyjątkiem w gminie Lubrza jest zamieszkany przez Ślązaków Nowy Browiniec[37]). Dla wszystkich miast oraz większości wsi i przysiółków w gminach Biała, Głogówek, Strzeleczki i Walce wprowadzone zostały niemieckie nazwy. Przy drogach dojazdowych do tychże miejscowości zamontowano tablice z nazwami w języku polskim i niemieckim[38][39][40][41].

Architektura edytuj

 
Zamek w Głogówku

Największym zamkiem na ziemi prudnickiej jest zamek Oppersdorffów w Głogówku[42]. Na obszarze regionu znajdują się również zamek Prószkowskich w Białej i zamek Mettichów w Łące Prudnickiej. Zamek Piastów w Chrzelicach oraz zamek Wachtelów w Trzebinie są w ruinie. Wieża Woka, będąca pozostałością po zamku w Prudniku, jest najstarszą wieżą zamkową na Górnym Śląsku, a także najstarszą prywatną budowlą obronną na terenie współczesnej Polski[43]. Na ziemi prudnickiej znajdują się również pałace: Seherr-Thossów w Dobrej, Prittwitzów w Kazimierzu, w Klisinie, Tiele-Wincklerów w Mosznej, Tripków w Olszynce, Mettichów w Piorunkowicach, Oppersdorffów w Pisarzowicach, Fipperów w Prudniku, Seherr-Thossów w Rozkochowie, w Twardawie.

 
Pałac w Mosznej z przyległym parkiem

Na terenie ziemi prudnickiej znajduje się 16 parków. 3 miejskie: w Białej, w Głogówku i w Prudniku oraz 13 wiejskich: przy zamku w Chrzelicach, przy pałacu w Dobrej, przy pałacu w Kazimierzu, przy pałacu w Klisinie, przy zamku w Łące Prudnickiej, w Mieszkowicach, przy pałacu w Mosznej, w Piorunkowicach, przy pałacu w Rozkochowie, w Słokowie, przy kościele w Śmiczu, w Trzebinie, w Wierzbcu. W przeszłości istniał również park wiejski w Jasionie[3].

 
Kościół św. Jakuba Starszego w Rzepczu

Jeden z pierwszych kościołów na ziemi prudnickiej powstał w Prężynie w 1233[44]. Kościół św. Bartłomieja w Głogówku został w 1379 podniesiony do rangi kolegiaty[45]. Unikatowy na ziemi prudnickiej jest kościół Trójcy Świętej w Rudziczce[46], który został wzniesiony na oryginalnym i prawie niespotykanym rzucie elipsy i dachu o zaokrąglonej kalenicy. W Europie istnieją jeszcze dwa tego typu obiekty[47]. Kościół św. Jakuba Starszego w Rzepczu jest jedynym na ziemi prudnickiej w całości drewnianym kościołem[48]. Na ziemi prudnickiej istnieją trzy erygowane i uświęcone tradycją kultu sanktuaria: sanktuarium św. Józefa w Prudniku-Lesie, sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej w Głogówku i sanktuarium Matki Bożej Jasnogórskiej w Mochowie. Lokalne sanktuarium Matki Bożej Buszczeckiej jest także w Racławicach Śląskich. Do 1945 na Kaplicznej Górze w Prudniku znajdowało się sanktuarium Matki Bożej Bolesnej[49].

Kultura edytuj

 
Muzeum Ziemi Prudnickiej

W 1959 w Prudniku założone zostało Muzeum Ziemi Prudnickiej[50]. W 2010 założono jej oddział poświęcony upamiętnieniu tradycji włókienniczych Prudnika i okolic – Centrum Tradycji Tkackich[51]. W 1975 powstało Muzeum Regionalne w Głogówku[52]. W 2002 w Biedrzychowicach powstało muzeum wiejskie „Farska Stodoła”[53]. Wielokulturowa Izba Regionalna w Trzebinie została otwarta w 2010[54].

W 1978 Instytut Śląski w Opolu wydał zbiorową monografię ziemi prudnickiej pod redakcją Wiesława Lesiuka, zatytułowaną Ziemia prudnicka. Dzieje. Gospodarka. Kultura[55]. W latach 2001–2010 ukazywał się rocznik „Ziemia Prudnicka”[56].

Na ziemi prudnickiej powstawały zdjęcia do produkcji filmowych. W Prudniku kręcono filmy: Kilka dni na ziemi niczyjej (1984)[57], Brigitte Bardot cudowna (2022)[58], W szachu. Ostatnia rozgrywka (2023) i Konopacka. Walka o złoto (2023)[59], w Mosznej: Test pilota Pirxa (1979), Lubię nietoperze (1986), Piggate (1990), Zamiana (2009), Daas (2011)[potrzebny przypis]. W Głogówku i Białej kręcono Jasminum (2006)[60]. W 1973 powstał fotoreportaż telewizyjny Niedziela w Pokrzywnej w reżyserii Andrzeja Barszczyńskiego, przedstawiający ludzi spędzających czas wolny na kąpielisku w Pokrzywnej[61].

Etnograf Adolf Dygacz w latach 50. XX wieku zbierał wśród mieszkańców ziemi prudnickiej śląskie pieśni ludowe. Zapisy pieśni z Dzierżysławic, Smolarni, Wierzchu i Walec zostały przekazane muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny”[62][63][64][65]. W kościołach na ziemi prudnickiej nagrywane były płyty z serii Organy Śląska Opolskiego. Płyta Musicam Silesiam Promovere nagrywana była w kościele św. Fabiana i św. Sebastiana w Kórnicy, Ad maiorem Dei gloriam w kościele św. Michała Archanioła w Pisarzowicach, Musica per Verticem w kościele św. Wawrzyńca w Wierzchu, Meditationes ad misterium Trinitatis w kościele św. Michała Archanioła w Prudniku, Regi gloriae w kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Komornikach[66].

Turystyka edytuj

 
Pałac w Mosznej

Miasto Prudnik, a także leżące na ziemi prudnickiej wsie Moszna, Pokrzywna i Jarnołtówek uznawane są za jedne z miejscowości o największych walorach turystycznych w województwie opolskim. Duże walory turystyczne posiadają również miasta Biała i Głogówek[67].

W okolicy Prudnika znajdują się znane ośrodki wypoczynkowe położone w Górach Opawskich – miejscowości Pokrzywna, Moszczanka, Jarnołtówek, Dębowiec, Wieszczyna. W Prudniku zaczyna się, ciągnący się przez całe Sudety (do Świeradowa-Zdroju) Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza – jedna z dwóch najważniejszych oznakowanych tras pieszych w polskich górach[68]. W czasach niemieckich, Prudnik oraz pobliskie letniska: Dębowiec, Wieszczyna, Pokrzywna stanowiły górski ośrodek Górnego Śląska[69].

 
Sanktuarium św. Józefa w Prudniku

Pałac w Mosznej jest obiektem popularnym wśród turystów. W latach 1972–2013, kiedy pałac był częściowo dostępny dla turystów, był rocznie odwiedzany przez około 60–70 tysięcy osób, natomiast w 2017 odnotowano 230 tysięcy odwiedzających[70]. Jako dziedzictwo polskiej historii prezentowany jest renesansowy zamek w Głogówku, w którym podczas potopu szwedzkiego przebywał król Polski Jan Kazimierz, a także sanktuarium św. Józefa w Prudniku, w którym więziony był kardynał Stefan Wyszyński[71].

Wielokulturowość regionu jest powodem różnorodności prudnickiej tradycyjnej kuchni. Obiekty z Głogówka, Mosznej i Pokrzywnej znalazły się na turystycznym szlaku kulinarnym „Opolski Bifyj”[72].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej[2].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Statystyka narodowościowa Górnego Śląska, „Głosy z nad Odry”, Franciszek Kurpierz – redaktor naczelny, 1, Opole: Nakł. Towarzystwa Oświaty na Śląsku imienia św. Jacka, 1918, s. 22.
  2. ↑ a b c Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-02].
  3. ↑ a b Andrzej Dereń, Parki ziemi prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 29 (504), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 20 lipca 2000, s. 5, ISSN 1231-904X.
  4. ↑ Eryk Murlowski, Dlaczego nie po śląsku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 14 (900), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2 kwietnia 2008, s. 9, ISSN 1231-904X.
  5. ↑ Maria Cichońska, Iliana Genew-Puhalewa, Tożsamość Słowian zachodnich i południowych w świetle XX-wiecznych dyskusji i polemik. T. 2, Język, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice 2018, s. 136, ISBN 978-83-8012-854-5 [dostęp 2024-01-02].
  6. ↑ Pisownia ziemia (teren; kraina). [w:] Wielki słownik ortograficzny PWN [on-line]. PWN. [dostęp 2024-01-02]. (pol.).
  7. ↑ Nazwy okręgów administracyjnych współczesnych i historycznych, wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych. [w:] Słownik języka polskiego PWN [on-line]. PWN. [dostęp 2024-01-02]. (pol.).
  8. ↑ Marcin Domino, In guter Erinnerung [online], Wochenblatt, 22 listopada 2021 [dostęp 2024-01-04] (niem.).
  9. ↑ Die erste illustrierte Karte Oberschlesiens [online], silesia-news.de, 14 czerwca 2021 [dostęp 2024-01-04] (niem.).
  10. ↑ a b c d e Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego – Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2019-04-01] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16].
  11. ↑ Kamienie Graniczne Królewskiego Miasta Prudnika [online], goryopawskie.eu [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  12. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 197.
  13. ↑ a b Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-10] (pol.).
  14. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 7.
  15. ↑ a b c d Andrzej Dereń, Granice ziemi prudnickiej do 1742 roku, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 17 (440), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 29 kwietnia 1999, s. 26, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Marek Misztal, Przeobrażenia prawno-administracyjne ziem gminy Korfantów od średniowiecza do współczesności [online], mikrohistoria.pl, 25 lipca 2014 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  17. ↑ Głogówek – HKKNOS [online] [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  18. ↑ Biała za panowania Książąt Opolskich do 1532 roku. Od najstarszych czasów do powstania miasta Biała, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 11 (306), Biała: Gminne Centrum Kultury, grudzień 2020, s. 5, ISSN 1232-7352.
  19. ↑ Krzysztof Ogiolda, Strzeleczki mają monografię, czyli nowe życie lokalnej historii, „Nowa Trybuna Opolska”, Krzysztof Zyzik – redaktor naczelny, Pro-Media Sp. z o.o., 3 stycznia 2020, s. 8, ISSN 1230-6134.
  20. ↑ Jak Czesi założyli Prudnik [online], Nowa Trybuna Opolska, 23 maja 2013 [dostęp 2020-08-26] (pol.).
  21. ↑ Dominiak, Wojciech: Slezsko-moravské pomezí v polovině XIII století a vznik Prudníku.
  22. ↑ Dziewulski 1973 ↓, s. 324.
  23. ↑ Zygmunt Boras: Związki Śląska i Pomorza Zachodniego z Polską w XVI wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1981, s. 60. OCLC 9281477. Cytat: Górny Śląsk zaś dzielił się na księstwa: opolskie, […] niemodlińskie […]. (pol.).
  24. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 559.
  25. ↑ Głogówek [online], www.poczet.com [dostęp 2024-01-02].
  26. ↑ Biała za panowania Habsburgów 1532–1742, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 2 (308), Biała: Gminne Centrum Kultury, luty 2021, s. 5, ISSN 1232-7352.
  27. ↑ Sławomir Pastuszka, Historia społeczności [online], sztetl.org.pl [dostęp 2024-01-04].
  28. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 943.
  29. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78–79.
  30. ↑ Damian Tomczyk, O herbie Ścinawy Małej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 37 (251), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 10 września 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  31. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 104.
  32. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  33. ↑ Powiat prudnicki [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-01-03], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  34. ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  35. ↑ Przynależność narodowo-etniczna – dane NSP 2021 dla kraju i jednostek podziału terytorialnego [online], Główny Urząd Statystyczny, 20 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  36. ↑ Joanna Dybowska, Depopulacja na obszarach wiejskich województwa opolskiego w latach 2002–2011, „Journal of Agribusiness and Rural Development”, 2 (32), 2014, s. 65, ISSN 1899-5241.
  37. ↑ Będziemy walczyć..., „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 9 (432), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 4 marca 1999, s. 11, ISSN 1231-904X.
  38. ↑ Będą dwujęzyczne tablice, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 41 (981), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 14 października 2009, s. 5, ISSN 1231-904X.
  39. ↑ Stanisław Stadnicki, Głogówek – Oberglogau, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 40 (927), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 1 października 2008, s. 12, ISSN 1231-904X.
  40. ↑ Dobra jak Dobrau, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 34 (974), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 26 sierpnia 2009, s. 32, ISSN 1231-904X.
  41. ↑ Walce – dwujęzyczne tablice, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 21 (1013), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 26 maja 2010, s. 4, ISSN 1231-904X.
  42. ↑ Znowu się nie udało, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 7 (1051), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 lutego 2011, s. 12, ISSN 1231-904X.
  43. ↑ Wojciech Góra, Prudnik – Wieża Woka – Nasze Sudety [online], naszesudety.pl [dostęp 2024-01-02].
  44. ↑ Ryszard Nowak, Jeden z najstarszych kościołów na ziemi prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 29 (1177), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 17 lipca 2013, s. 15, ISSN 1231-904X.
  45. ↑ W dwóch diecezjach, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 49 (368), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 grudnia 1997, s. 9, ISSN 1231-904X.
  46. ↑ U Świętej Trójcy w Rudziczce, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 29 (400), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 23 lipca 1998, s. 9, ISSN 1231-904X.
  47. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 899.
  48. ↑ Test – ocena wyników, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń, 21 (651), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 21 maja 2003, s. 10, ISSN 1231-904X.
  49. ↑ Andrzej Dereń, Nowe sanktuarium maryjne na ziemi prudnickiej [online], Teraz Prudnik!, 8 stycznia 2021 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  50. ↑ Historia i czasy obecne Muzeum [online], muzeumprudnik.pl [dostęp 2024-01-05].
  51. ↑ Grzegorz Weigt, Otwarcie na Królowej Jadwigi, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 4 (996), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 27 stycznia 2010, s. 25, ISSN 1231-904X.
  52. ↑ Historia Muzeum [online], muzeum.glogowek.pl [dostęp 2024-01-05].
  53. ↑ Farska Stodoła – Izba Muzealna w Biedrzychowicach, [w:] Aneta Kolasińska-Demidowicz, Muzea, izby pamięci i pomniki historii, „Opolskie Kwitnące”, Opole: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, 2013, s. 58.
  54. ↑ To brzmi jak bajka, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 28 (1020), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 14 lipca 2010, s. 10, ISSN 1231-904X.
  55. ↑ Zbigniew Morawski, „Ziemia prudnicka. Dzieje. Gospodarka. Kultura”, pod red. Wiesława Lesiuka, [Opole] 1978: [recenzja], „Przegląd Historyczny”, 3 (70), 1979, s. 580.
  56. ↑ Grzegorz Weigt, Zapis historii i współczesności, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 34 (1026), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 25 sierpnia 2010, s. 23, ISSN 1231-904X.
  57. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 416.
  58. ↑ Andrzej Dereń, Tu dziś kręcili film: Piotr Machalica w Prudniku [online], Teraz Prudnik!, 19 października 2018 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  59. ↑ Andrzej Dereń, Wyjątkowy Prudnik filmowy, „Tygodnik Prudnicki”, 16 (1679), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 19 kwietnia 2023, s. 9–10, ISSN 1231-904X.
  60. ↑ Andrzej Dereń, Jasminum [online], tygodnikprudnicki.pl, 17 maja 2006 [dostęp 2024-01-02].
  61. ↑ Katarzyna Idziorek, Niedziela w Pokrzywnej, „Tygodnik Prudnicki”, 42 (672), 15 października 2003, s. 5.
  62. ↑ Adolf Dygacz, Z tamtej strony uOdry dziwium się niedżwiejdzie – Dzierżysławice, pow. Prudnik, sbc.org.pl, 1954 [dostęp 2023-12-11].
  63. ↑ Adolf Dygacz, Te siostry klasztorne – Smolarnia, pow. Prudnik, sbc.org.pl, 1954 [dostęp 2023-12-11].
  64. ↑ Adolf Dygacz, Sami dwóch, sami dwóch – Wierzch, pow. Prudnik, sbc.org.pl, 1954 [dostęp 2023-12-11].
  65. ↑ Adolf Dygacz, Dwa bociónie we stodole młócą – Adamczyk Ludwina, ur. 1887 r. zam. Walce, pow. Prudnik, sbc.org.pl, 1953 [dostęp 2023-12-11].
  66. ↑ Grzegorz Poźniak, Kompozytorzy nadgranicza w obszarze kultury narodowej na przykładzie wybranych śląskich twórców XIX i XX wieku [online], konwencjamuzyki.pl, s. 6 [dostęp 2024-01-04].
  67. ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 28.
  68. ↑ Prudnik – urokliwe miasto na pograniczu polsko-czeskim [online], Onet Podróże, 27 sierpnia 2020 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  69. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 42.
  70. ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 27.
  71. ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 41.
  72. ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 39.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ziemia_prudnicka&oldid=72952071”