Twardziak zimowy

(Przekierowano z Żagiew zimowa)

Twardziak zimowy, żagiew zimowa (Lentinus brumalis (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].

Twardziak zimowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

żagwiowate

Rodzaj

twardziak

Gatunek

twardziak zimowy

Nazwa systematyczna
Lentinus brumalis (Pers.) Fr.
International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 12(1): 88 (2010)
Duże i kanciaste pory żagwi zimowej
Rośnie również zimą

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1794 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus brumalis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2010 r. Ivan Zmitrovich, przenosząc go do rodzaju Lentinus[1].

Synonimów naukowych ma ok. 50. Niektóre z nich[2]:

  • Boletus ciliatus Hornem. 1806
  • Favolus apiahynus Speg. 1919
  • Lentinus brumalis (Pers.) Zmitr. 2010
  • Leucoporus brumalis (Pers.) Sacc. ex Trotter 1972
  • Leucoporus brumalis (Pers.) Speg. 1926
  • Leucoporus vernalis (Fr.) Pat. 1900
  • Microporus substriatus (Rostk.) Kuntze 1898
  • Polyporellus brumalis (Pers.) P. Karst. 1879
  • Polyporellus fuscidulus (Schrad.) P. Karst. 1879
  • Polyporus brumalis (Pers.) Fr. 1818
  • Polyporus cyathoides Quél. 1872
  • Polyporus fuscidulus (Schrad.) Fr. 1838
  • Polyporus luridus Berk. & M.A. Curtis 1873
  • Polyporus nanus F. Brig. 1840
  • Polyporus pauperculus Speg. 1889
  • Polyporus subarcularius (Donk) Bondartsev 1953
  • Polyporus substriatus Rostk. 1838
  • Polyporus trachypus Rostk. 1848
  • Polyporus tucumanensis Speg. 1898
  • Polystictus substriatus (Rostk.) Cooke 1886

Franciszek Błoński w 1889 r. podał nazwę żagiew zimowa. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też przez tegoż autora pod nazwą huba trzoneczkowa[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Lentinus nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak zimowy[4].

Morfologia

edytuj
Kapelusz

Średnica 2–8 cm, kształt okrągły i płasko rozpostarty, u starszych okazów nieco lejkowaty. Powierzchnia naga, delikatnie filcowata, lub łuskowata, brzeg kapelusza czasami owłosiony. Kolor od ciemnobrązowego do niemal czarnego[5].

Rurki

Zbiegające, o długości do 1 mm. Pory białe lub kremowe, kanciaste, o przekątnej 2–3 mm[5].

Trzon

Wysokość 3–6 cm, grubość ok. 0,5 cm. Jest centryczny lub niemal centryczny. Powierzchnia naga, kolor od jasnobrązowego do szarobrązowego[5].

Miąższ

Biały, elastyczny, cienki o słabym kwaskowym zapachu[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie, o rozmiarach 5–7 × 1,5–2,5 μm[6].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Gatunek na świecie szeroko rozprzestrzeniony[6]. W Polsce jest pospolity[3].

Owocniki pojawiają się dopiero późną jesienią i w zimie (stąd nazwa gatunkowa). Rośnie na obumarłych gałęziach i pniach drzew liściastych[5]. Owocniki rosną również podczas łagodnej zimy, gdy zima jest surowa powtórnie pojawiają się wiosną[7]. Stwierdzono występowanie na następujących drzewach: olsza szara, brzoza brodawkowata, brzoza omszona, grab, buk, dąb[3].

Znaczenie

edytuj

Saprotrof, grzyb niejadalny[7]. W Nepalu jednak jest uważany za grzyb jadalny[8]. Gatunek ten był używany jako modelowy obiekt w badaniach nad wzrostem grzybów w stanie nieważkości. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono antynowotworowe działanie ekstraktu z grzybni żagwi zimowej; u myszy może on w 90% przypadków hamować wzrost mięsaka[9].

Gatunki podobne

edytuj
  • twardziak orzęsiony (Lentinus substrictus), ale jego owocniki pojawiają się tylko od wiosny do lata. Ma drobne pory, zygzakowaty trzon, a kapelusz kosmaty lub owłosiony[5],
  • twardziak włosistobrzegi (Lentinus arcularius) ma również duże pory, ale kapelusz jaśniejszy i na brzegu z wyraźnie widocznymi szczecinkami.

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-20].
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
  3. a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
  5. a b c d e f Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
  6. a b Polyporus brumalis [online], MushroomExpert [dostęp 2012-11-14].
  7. a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  8. Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.
  9. Medicinal Mushrooms [online] [dostęp 2012-11-14].