Wikipedia

1 Samodzielny Szwadron Ciężkich Karabinów Maszynowych

1 Samodzielny Szwadron CKM – pododdział piechoty Polskich Sił Zbrojnych.

1 Samodzielny Szwadron CKM
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1940

Rozformowanie

1947

Tradycje
Święto

1 października

Rodowód

1 Pułk Rozpoznawczy

Dowódcy
Pierwszy

kpt./mjr Marian Kochanowski

Ostatni

rtm. Jerzy Nowakowski

Organizacja
Rodzaj wojsk

Piechota

Podległość

3 Brygada Strzelców

Historia, formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

1 października 1940, w Szkocji, sformowany został Dywizjon Rozpoznawczy Korpusu – jednostka rozpoznawcza I Korpus Polskiego. Do dywizjonu wcielono kadrę Oddziału Rozpoznawczego 2 DSP oraz żołnierzy batalionów pancernych. 30 czerwca 1942 na bazie dywizjonu utworzony został 1 Pułk Rozpoznawczy. 25 października 1943 jednostka została rozwiązana 307 żołnierzy przekazano do 10 pułku strzelców konnych i 10 batalionu dragonów, natomiast z ok. 400 weszło w skład batalionu broni wspierającej i podporządkowany dowódcy formującej się 3 Brygady Strzelców[1]. Do 6 kwietnia 1944 batalion został rozformowany. Na bazie kompanii ckm i moździerzy rozkazem dowódcy 1 Dywizji Pancernej nr 681 z dnia 28 marca 1944 został utworzony samodzielny szwadron ckm 3 Brygady Strzelców[2]. Nadwyżki w liczbie ok. 220 żołnierzy zostały skierowane do 8 i 9 batalionów strzelców, oddziałów łączności, kompanii sztabowej 3 BS oraz 1 pułku artylerii przeciwpancernej[3]. Szwadron został zorganizowany wg etatu brytyjskiego WE II/239/1.

Działania wojenne

edytuj

Po przybyciu do Francji 2 sierpnia 1944 szwadron został skoncentrowany w składzie macierzystej 3 Brygady Strzelców w rejonie Magny-En-Bessin. 7 sierpnia szwadron został podzielony na plutony ckm i przydzielone do batalionów strzelców: I pluton do 9 bs, II pluton do 8 bs i III pluton do bspodh.

Bitwa w Normandii

edytuj

W trakcie walk w okresie 8–12 sierpnia zadania plutonów były adekwatne do wspieranych przez nich poszczególnych batalionów. Straty jakie szwadron poniósł, to 6 poległych[4]. 14 sierpnia 1944 pozycje przygotowującej się do natarcia dywizji zostały zbombardowane przez brytyjskie lotnictwo bombowe. Mające nacierać w I rzucie 1 batalion strzelców podhalańskich i 8 batalion strzelców zostały pozbawione wsparcia artylerii dywizyjnej i kanadyjskiej. Z uwagi na powyższe pluton ciężkich moździerzy udzielił wsparcia obu nacierającym batalionom. Pozostała część szwadronu (dwa plutony ckm) dozorowała las Quesney i osłaniała z miejsca ogniem wschodnie skrzydło 8 bs[5]. Od 15 do 17 sierpnia szwadron całością sił bronił przyczółka w Jort nad rzeką Dives. Następnie plutony ckm współdziałały z poszczególnymi batalionami strzelców. Od 19 sierpnia do końca bitwy o Falaise całość szwadronu znalazła się na południowej części wzg. 262 prowadząc wspólnie jego obronę z piechotą i czołgami dywizji[6]. 22 sierpnia po ustaniu walk na wzg. 262 (Maczuga) stan szwadronu wynosił 8 oficerów i 177 szeregowych[7]. 23 sierpnia szwadron odszedł na odpoczynek na zaplecze frontu. Straty szwadronu w okresie od 8 do 24 sierpnia to 8 poległych, 17 rannych i 2 zaginionych.

Pościg przez Francję i Belgię

edytuj

Od 29 sierpnia 1944 szwadron podjął marsz i pościg w ramach 3 BS. 3 września dołączył do walczących o Abbeville batalionów strzelców. 6 września część szwadronu wspierała bataliony strzelców w walkach o Ypres. 7 września częścią sił szwadron wspierał 9 bs w walce o Roulers. 8 września jeden z plutonów ckm współdziałał w ramach grupy „Dowbor” w zdobyciu Thielt[8]. Od 15 września szwadron (bez dwóch plutonów) działał w składzie grupy płk. dypl. Władysława Deca osłaniając rejon Gandawy.

Walki na pograniczu belgijsko-holenderskim

edytuj

2 pluton ckm od 16 września wspierał zgrupowanie 3 BS, przydzielony do 9 bs prowadził natarcie w kierunku Axel[9]. Następnie wspierał 8 bs, po poniesieniu wysokich strat został wycofany na tyły i zmieniono dowódcę plutonu. Z uwagi na duże straty w 1 plutonie został on czasowo rozwiązany 9 października, żołnierze z rozwiązanego plutonu uzupełnili stany dwóch pozostałych plutonów ckm[10]. Straty w walkach o Alphen i rejonie tego miasta to 29 żołnierzy. Od 9 do 26 października szwadron prowadził rotacyjnie działania obronne na zajętych stanowiskach, po otrzymaniu uzupełnień odtworzono 1 pluton ckm. Od 29 października do 1 listopada, 2 pluton ckm wspierał 8 bs w walce o przyczółek na rzece Mark. Rozdzielono pozostałe siły: 1 pluton do bspodh., 3 pluton do 9 bs podczas walk o forsowanie kanału Mark. W okresie 6–8 listopada 1944 szwadron wspierał plutonami bataliony 3 BS podczas walk o podejścia, a także o ufortyfikowany rejon przedmościa i miasto Moerdijk[11]. Od 9 listopada szwadron przebywał w Bredzie, w odwodzie na wypoczynku.

Obrona i dozorowanie odcinka frontu nad Mozą

edytuj

Od 9 listopada do 19 grudnia 1944 r. 1 samodzielny szwadron ckm pełnił służbę garnizonową w Bredzie. Dozorował odcinek Mozy, pełniąc od 21 grudnia 1944 do 11 stycznia 1945 całością sił szwadronu służbę na jednym odcinku. Później w zależności od potrzeb prowadzili dozór i działania obronne na innych odcinkach zajmowanych przez macierzystą brygadę. Żołnierze szwadronu wypoczywali, przebywali na urlopach, szkoleniach, pozostali pobierali nowy sprzęt i wyposażenie oraz naprawiali niesprawny. Przybywały uzupełnienia osobowe, ponadto żołnierze uczestniczyli w uroczystościach otrzymując odznaczenia i awanse[10].

Walki we wschodniej Holandii i w Niemczech

edytuj

W okresie od 7 kwietnia do 9 kwietnia 1945 szwadron wykonał marsz znad Mozy w kierunku linii frontu. Od 11 kwietnia prowadził walki w ramach 3 BS. Od 16 kwietnia pluton ciężkich moździerzy wspierał walki 10 BKPanc. nad Küsten Kanal[12]. 19 i 20 kwietnia szwadron wspierał forsowanie i walki na przyczółku za kanałem 9 bs. Od 27 kwietnia szwadron wspierał 3 BS. 5 maja o godz. 8:00 szwadron wstrzymał działania bojowe z uwagi na kapitulację wojsk niemieckich przed frontem 1 DPanc.

Cekaemiści i moździerzyści kawalerii po wojnie

edytuj

5 maja 1945 r. 1 samodzielny szwadron ckm zajął jako garnizon okupacyjny miejscowość Rutterelfeld, wraz z II dywizjonem 2 pułku artylerii motorowej Działania okupacyjne na tym terenie batalion pełnił do 20 maja 1945. Zadaniem jego było oczyszczanie terenu z niedobitków, rozbrajanie osób i terenu z broni i amunicji, wyłapywanie przebranych żołnierzy i funkcjonariuszy hitlerowskich, egzekwowanie zarządzeń i warunków kapitulacji w tym ustalonej godziny policyjnej[13]. W trakcie walk we Francji, Belgii, Holandii i na terenie Niemiec z szeregów szwadronu poległo 21 żołnierzy, 86 zostało rannych. Utracono jako zniszczonych 8 pojazdów gąsienicowych, 1 moździerz 4,2", 13 ckm Vickers, 7 motocykli. Otrzymano odznaczeń polskich: 6 Krzyży VM V kl, 74 KW, 18 KZ z M, zagranicznych: 2 MM, 1 Croix de Guerre i inne[14].

 
Vickers – 12 takich ckm posiadał szwadron

Żołnierze szwadronu

edytuj
Dowódcy szwadronu
  • ppłk Emil Gruszecki (1.10.1940 – 07.1941)
  • ppłk dypl. Antoni Grudziński (07.1941 – 10.08.1942)
  • mjr dypl. Zbigniew Dudziński (10.08.1942 – 5.03.1944)
  • mjr Andrzej Szajowski (5.03.1944 – 20.03.1944)
  • kpt./mjr Marian Kochanowski (5.04.1944 – 1.07.1946)
  • rtm. Jerzy Nowakowski (1.07.1946 – 10.04.1947)
Zastępca dowódcy
  • por./rtm. Kazimierz Duda[15]

Struktura organizacyjna pododdziału

edytuj
  • batalion broni wspierającej 26 oficerów 345 szeregowych
    • dowództwo (rzut dowodzenia, rzut zaopatrzenia, pluton łączności, pluton gospodarczy)
    • kompania ciężkich moździerzy
    • kompania działek przeciwlotniczych
    • kompania ciężkich karabinów maszynowych[16]
  • 1 samodzielny szwadron ckm 11 oficerów, 204 szeregowych
    • dowództwo
    • pluton dowodzenia (drużyny; łączności, transportowa i gospodarcza)
    • 3 plutony ckm x 4 ckm, 1 Piat, 1 lkm
    • pluton ciężkich moździerzy x 4 moździerze 4,2'[15]

Barwy i symbole szwadronu

edytuj

Szwadron swoje święto obchodził 1 października, w rocznicę powstania dywizjonu rozpoznawczego.

Proporzec został ofiarowany 1 pułkowi rozpoznawczemu w 1942 przez miasto Perth. Strona prawa: herb miasta Perth w Szkocji. Strona lewa: odznaka 1 pułku rozpoznawczego. Proporczyk żółto-amarantowy z paskiem niebiesko-białym pośrodku. Znak na pojazdach:  

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Tym i 21/2015 ↓, s. 19.
  2. ↑ Wawer 1992 ↓, s. 121, 129.
  3. ↑ Tym i 21/2015 ↓, s. 27.
  4. ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 264.
  5. ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 294-295, 313.
  6. ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 456.
  7. ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 498.
  8. ↑ Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 157–159,189-204.
  9. ↑ Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 161–162, 216-238.
  10. ↑ a b Pamiętniki rtm. Kazimierza Dudy zastępcy dowódcy 1 samodzielnego szwadronu ckm 3 Brygady Strzelców, 1 Polskiej Dywizji Pancernej. Strona internetowa
  11. ↑ Tym, Kutzner i 27/2015 ↓, s. 60–65.
  12. ↑ Tym i 29/2015 ↓, s. 7–19.
  13. ↑ Tym 2011 ↓, s. 157-158.
  14. ↑ Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 483–484.
  15. ↑ a b Gaj 2015 ↓, s. 43-47.
  16. ↑ Tym i 21/2015 ↓, s. 22.

Bibliografia

edytuj
  • Strona kapitana ckm ze zdjęciami i dokumentami skanowane w tym wykazy nazwisk ludzi z każdej z 3 plutonów. opusmedia.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-07)].
  • Dembinok J., Szczech B., Urbański A., Oznaki i odznaki PSZ na Zachodzie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice 1984, ISBN 83-03-00719-X.
  • Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.
  • Witold Biegański: Wojsko Polskie. krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967.
  • Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947. geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
  • Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei. szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.
  • Jan Partyka, Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1946, Wojska Lądowe, Rzeszów 1997.
  • Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
  • Juliusz Tym, Jacek Kutzner: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 27. Walki 1. Dywizji Pancernej w rejonie Bredy i Moerdijk X-XI 1944 roku. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-126-9.
  • Juliusz Tym: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 29. Działania Polskiej 1. Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-128-3.
  • Grzegorz Korczyński (red.): 1.Dywizja Pancerna w walce. Czarna Kawaleria gen. Maczka od Caen do Wilhelmshaven. Relacje dowódców i żołnierzy. Warszawa, repr. Bruksela: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2013. ISBN 978-83-89533-81-4.
  • Juliusz S. Tym: Zarys działań polskiej 1 Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945 roku. Przegląd Historyczno-Wojskowy 12 (63)/3 (236), s. 129–166. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe, 2011.
  • Juliusz Tym: 3 Brygada Strzelców 1943-1945. Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 21. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-120-7.
  • Krzysztof Gaj: 1. Dywizja Pancerna (organizacja wielkiej jednostki pancernej PSZ na Zachodzie - sierpień 1944 r.). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-283-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_Samodzielny_Szwadron_Ciężkich_Karabinów_Maszynowych&oldid=74345668”