Wikipedia

9 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)

Ten artykuł dotyczy 9 pp Armii Księstwa Warszawskiego. Zobacz też: inne pułki piechoty noszące numer „9”.

9 Pułk Piechoty – polski pułk piechoty okresu Księstwa Warszawskiego.

9 Pułk Piechoty
Historia
Państwo

 Księstwo Warszawskie

Sformowanie

1806

Rozformowanie

1813

Tradycje
Rodowód

1 pułk piechoty Legii Poznańskiej

Dowódcy
Pierwszy

płk Antoni Paweł Sułkowski

Organizacja
Dyslokacja

Gniezno, Leszno

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

3 Dywizja
Dywizja Polska – od 1808

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Sformowany na przełomie 1806 i 1807 roku w Gnieźnie jako 1 pułk piechoty Legii Poznańskiej. Uczestniczył w kampanii pomorskiej 1807 roku - żołnierze regimentu walczyli m.in. pod Tczewem, a także uczestniczyli w oblężeniach Gdańska i Kołobrzegu. Po podpisaniu traktatu tylżyckiego (7 i 9 lipca), 9. pułk piechoty księcia Sułkowskiego stanął garnizonem w Lesznie[1].

W 1808 roku został wybrany jako jeden z trzech polskich pułków piechoty (wraz z 4. i 7.), który zostały skierowane do Hiszpanii, gdzie od 2 maja trwało antynapoleońskie powstanie[2]. Jesienią tego roku przekroczył granicę francusko-hiszpańską. Pod koniec 1809 roku pułk liczył 2050 żołnierzy[3]. Według etatu z 1810 roku, pułk składał się ze 27 osobowego sztabu i trzech batalionów piechoty po 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyć miały 4 osoby, a kompanie 136 żołnierzy. W sumie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy. Faktycznie stan osobowy oddziału był nieco mniejszy[4].

Podczas pobytu na Półwyspie Iberyjskim, żołnierze 9. pułku wsławili się zwłaszcza w bitwach pod Almonacid i Ocañą. Wiosną 1812 roku podjęto decyzję o wycofaniu Dywizji Polskiej z Hiszpanii. W czasie przygotowań do inwazji na Rosję 1812 roku pułk został włączony w struktury 28 Dywizji gen. Girarda[5].

Po zakończeniu kampanii rosyjskiej, 9. pułk przeszedł przez terytorium Księstwa Warszawskiego aż dotarł na ziemie niemieckie. Tam Napoleon nakazał utworzyć z resztek 4., 7. i 9. pułków piechoty nowy 4. pułk piechoty pod dowództwem dotychczasowego dowódcy 9. regimentu, płk. Michała Cichockiego[6]. Z początkiem lipca 1813 roku przyłączył go do Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego[7].

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Łomży[8]. Pułk nie został jednak odtworzony, bowiem etat armii Królestwa Polskiego przewidywał tylko 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał obowiązek ich organizowania na władze wojewódzkie. W województwie krakowskim tworzony był 1 Pułk Województwa Krakowskiego przemianowany później na 9 pułk piechoty liniowej[9].

Żołnierze pułku

edytuj

Dowódcy pułku[10]:

Oficerowie i podoficerowie

Walki pułku

edytuj

Bitwy i potyczki[10]:

  • Tczew (23 lutego 1807)
  • Gniew (2 marca 1807)
  • Oblegał Gdańsk oraz Kołobrzeg od połowy kwietnia
  • Herencia (czerwiec 1809)
  • obrona Toleda (lipiec 1809)
  • Almonacid de Toledo (11 sierpnia 1809)
  • Ocaña (19 listopada 1809)
  • La Carolina (na początku 1810)
  • Malaga (5 lutego 1810)
  • w górach Ronda, Lubrin, Baza, Moro (początek 1811)
  • góry Ronda (14 marca 1811)
  • Utrera (15 kwietnia i 3 czerwca 1811)
  • Lanjaron (19 sierpnia 1810)
  • Motril (21 sierpnia 1810)
  • Czaszniki (1812)
  • Smolany, oblężenie Szpandawy (1813)

Mundur

edytuj

Andrzej Daleki, pierwotnie żołnierz 3. pułku piechoty legii poznańskiej (11. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego), a następnie 9. pułku, ubiór żołnierzy polskich w czasie kampanii pomorskiej określił jako: granatowy mundur z białemi wyłogami i guzikami, z kołnierzem czerwonym, czapka czworograniasta stojąca granatowa z sznurami białemi i kokardą polską na przedzie, spodnie granatowe z wypustkami zielonemi i kamasze[11].

Przepis ubiorczy z 3 września 1810 roku nie doprowadził do całkowitego ujednolicenia munduru piechoty. Niektóre pułki dość znacznie różniły się od ustaleń regulaminowych[a]. W 9. pułku piechoty był to krój jak w 4 pp; kołnierz pąsowy z wypustką granatową, wyłogi białe, wyłogi rękawów pąsowe z białą wypustką, patka rękawów granatowa, takiź naramiennik z wypustką białą; guziki białe[12].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Różnice przedstawione przez Gembarzewskiego na podstawie ówczesnych rysunków, rachunków i innych dokumentów pułkowych.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Nowak 2021 ↓, s. 72-130.
  2. ↑ Nowak 2021 ↓, s. 131.
  3. ↑ Zych 1961 ↓, s. 207.
  4. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 439.
  5. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 444.
  6. ↑ Nowak 2021 ↓, s. 35.
  7. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 447.
  8. ↑ Wimmer 1978 ↓, s. 455.
  9. ↑ Gembarzewski 1925 ↓, s. 73.
  10. ↑ a b Gembarzewski 1925 ↓, s. 55.
  11. ↑ Nowak 2021 ↓, s. 49.
  12. ↑ Askenazy i Gembarzewski 2003 ↓, s. 109.

Bibliografia

edytuj
  • Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
  • Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
  • Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
  • Hubert A. Nowak: Dzieje 9. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego z lat 1807-1813 we wspomnieniach jego żołnierzy. Zabrze-Tarnowskie Góry: 2021.
  • Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.
  • Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=9_Pułk_Piechoty_(Księstwo_Warszawskie)&oldid=76472078”