ATV Jules Verne

pojazd kosmiczny

ATV Jules Verne lub Automatyczny Statek Transferowy nr 1 – bezzałogowy pojazd dostawczy dla Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, operowany przez Europejską Agencję Kosmiczną, pierwszy z serii ATV. Został nazwany na cześć pierwszego pisarza powieści science-fiction, Juliusza Verne’a[1]. Wystartował 9 marca 2008 roku podczas pierwszego lotu rakiety Ariane 5 ES, do ISS zadokował 3 sierpnia, dostarczając 2297 kg ładunku użytecznego (prowiant, paliwo, wodę, itp.), swą misję zakończył 29 września destrukcyjnym wejściem w atmosferę[2]. Misję pojazdu kontynuowały pozostałe ATV: w 2011 ATV Johannes Kepler i w 2012 ATV Edoardo Amaldi.

ATV Jules Verne
Ilustracja
Inne nazwy

ATV-1

Indeks COSPAR

2008-008A

Państwo

 Unia Europejska
 Rosja

Zaangażowani

ESA, EADS Astrium, Thales Alenia Space, Arianespace
RKK Energia

Rakieta nośna

Ariane 5 ES

Miejsce startu

Gujańskie Centrum Kosmiczne, Gujana Francuska

Orbita (docelowa, początkowa)
Perygeum

331 km

Apogeum

339 km

Okres obiegu

91,34 min

Nachylenie

51,6°

Czas trwania
Początek misji

9 marca 2008 04:03 UTC

Powrót do atmosfery

29 września 2008

Wymiary
Kształt

cylindryczny

Masa całkowita

20 000 kg

Masa ładunku użytecznego

2297 kg

Jules Verne połączony z ISS
Załoga ISS wewnątrz pojazdu ATV Jules Verne z oryginalnymi dziełami Juliusza Verne’a
Dezintegracja pojazdu Jules Verne

Budowa

edytuj

Automatyczny Statek Transferowy nr 1 otrzymał nazwę Jules Verne 9 sierpnia 2002 roku[3]. Do końca stycznia 2003 roku większość komponentów została zmontowana przez kilka firm[4]:

Po całkowitym montażu Jules Verne trafił 15 lipca 2004 do ośrodka ESTEC w Noordwijk w Holandii na serię testów systemu. Po zakończeniu testów pojazd wysłano do Gujańskiego Centrum Kosmicznego w Kourou, gdzie odbył się załadunek, inspekcje końcowe, połączenie z rakietą i start pojazdu.

O godzinie 04:03 czasu Greenwich (05:03 czasu polskiego), z wyrzutni startowej ELA-3 w Kourou, Jules Verne wystartował na pokładzie rakiety Ariane 5 ES. Od stopnia górnego odłączył się 1 godzinę 6 minut i 41 sekund po starcie, później wszystkie systemy zostały uruchomione. 2 dni później silniki statku zostały po raz pierwszy załączone, rozpoczynając serię korekcji orbity w celu zrównania z ISS[5].

Operacje orbitalne

edytuj
 
Demo-dzień 2

Ponieważ Jules Verne był pierwszym pojazdem ATV, przed połączeniem z ISS musiał wykonać serię testów w celu sprawdzenia wszystkich systemów w warunkach, w jakich się znajdował. Najsłynniejszymi były testy zbliżania do ISS, tzw. demo-dni (z ang. demo-days), które miały miejsce 29 marca (min. odległość od stacji: 3,5 km)[6] oraz 31 marca (12 m). Ostatecznie pojazd zadokował do rufowego portu modułu DOS-8 Zwiezda 3 kwietnia 2008 o 14:45:32 czasu Greenwich[7].

Po połączeniu z ISS

edytuj

Po sprawdzeniu szczelności połączenia, załoga ISS weszła na pokład statku i rozpoczęła przenoszenie ładunku. 270 kg wody, 21 kg tlenu i 856 kg paliwa przepompowano do modułu Zwiezda. Na ISS przeniesiono również 1150 kg prowiantu i ekwipunku. Wewnątrz statku znajdowały się również pierwsze oryginalne wydania dzieł Juliusza Verne’a: Z Ziemi na Księżyc oraz Wokół Księżyca, obydwa z XIX stulecia[1].

Jules Verne miał za zadanie również podwyższać orbitę stacji[8], a także umożliwić manewr uniknięcia kolizji z kosmicznym śmieciem, co zrobił w sierpniu 2008.

Będąc połączonym z ISS, pojazd był najbardziej odizolowaną częścią stacji. Niektórzy załoganci wykorzystywali go jako sypialnię bądź łazienkę[9], zaś południowokoreańska astronautka Yi So-yeon wykorzystała pojazd jako laboratorium do przeprowadzania doświadczeń z dziedziny nanotechnologii[10].

W czasie manewru dokowania pojazdu stację zajmowała załoga Ekspedycji 16 w składzie: dowódca ekspedycji Peggy Whitson oraz inżynierowie pokładowi Jurij Malenczenko i Garrett Reisman. Na przełomie kwietnia i maja zostali zastąpieni przez Ekspedycję 17, której załogę stanowili Siergiej Wołkow (dowódca) oraz Oleg Kononienko i Gregory Chamitoff (inżynierowie pokładowi). W czasie połączenia pojazdu Jules Verne ze stacją nie znajdował się na jej pokładzie żaden astronauta reprezentujący ESA.

W czasie trwania misji ATV Jules Verne ISS odwiedziły 2 pojazdy:

  • Sojuz TMA-12: dostarczył na stację Wołkowa i Kononienkę, oraz wspomnianą wyżej Yi So-yeon.
  • Discovery (STS-124): na pokładzie promu przyleciał Chamitoff zastępujący Reismana, oraz dostarczony został japoński moduł badawczy JEM Kibō.

Koniec misji

edytuj

Będąc wypełnionym odpadami ze stacji, Jules Verne odłączył się od ISS 5 września 2008, i obniżył swoją orbitę o 5 km, by znaleźć się niżej niż stacja[11]. Po przeprowadzeniu dwóch manewrów naprowadzających na kurs kolizyjny z Ziemią, 29 września 2008 o 13:31 czasu Greenwich, Jules Verne w ciągu 12 minut uległ całkowitej dezintegracji wskutek wejścia w atmosferę[2][12].

Przypisy

edytuj
  1. a b Europe's 'Jules Verne' spacecraft carries namesake's notes on maiden voyage. collectSPACE.com, 7 marca 2008. [dostęp 2012-05-14]. (ang.).
  2. a b International success of Astrium: Europe's Jules Verne mission accomplished. EADS, 29 września 2008. [dostęp 2012-05-14]. (ang.).
  3. ATV – Jules Verne – an extraordinary space traveller. ESA, 10 sierpnia 2002. [dostęp 2012-05-14]. (ang.).
  4. a b 2003: a challenging year to bulid Jules Verne. ESA, 31 stycznia 2003. [dostęp 2012-05-14]. (ang.).
  5. Jules Verne on track for long journey to ISS. ESA, 11 marca 2008. [dostęp 2012-05-14]. (ang.).
  6. Śtation resupply ship passes first demonstration day. Spaceflightnow.com, 29 marca 2008. [dostęp 2012-05-15].
  7. Europe's automated ship docks to the ISS. ESA, 3 kwietnia 2008. [dostęp 2012-05-15].
  8. Jules Verne boosts ISS orbit. ESA, 25 kwietnia 2008. [dostęp 2012-05-15].
  9. Jules Verne ATV reveals unexpected capabilities. ESA, 16 czerwca 2008. [dostęp 2012-05-15].
  10. L’ATV, simple cargo spatial, dévoile des charmes insoupçonnés. Futura Sciences. [dostęp 2012-05-15].
  11. Jules Verne begins it's final voyage. BBC, 5 września 2008. [dostęp 2012-05-15].
  12. Successful reentry marks bright future for ATV. ESA, 29 września 2008. [dostęp 2012-05-15].