Turyn
Turyn (wł. Torino) – miasto w północno-zachodnich Włoszech, przy ujściu rzeki Dora Riparia do rzeki Pad, na przedgórzu Alp Zachodnich. Jest stolicą prowincji Piemont. Patronem miasta jest św. Jan Chrzciciel (święto obchodzone 24 czerwca).
| |||||
Kościół Gran Madre z Mole Antonelliana w Turynie | |||||
| |||||
Państwo | ![]() | ||||
Region | ![]() | ||||
Prowincja | Turyn | ||||
Burmistrz | Chiara Appendino | ||||
Powierzchnia | 130,17 km² | ||||
Wysokość | 240 m n.p.m. | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności • gęstość |
883 281 6 785,6 os./km² | ||||
Nr kierunkowy | 011 | ||||
Kod pocztowy | 10100 | ||||
Tablice rejestracyjne | TO | ||||
![]() | |||||
Strona internetowa |
Turyn jest, po Mediolanie, drugim najważniejszym ośrodkiem gospodarczo-kulturalnym północnych Włoch.
Według danych na 2017 rok miasto Turyn zamieszkiwało 883 281 osób, 6785,6 os./km², aglomeracja liczy 2,2 mln mieszkańców[1].
Spis treści
HistoriaEdytuj
Nazwa miasta może pochodzić od indoaryjskiego słowa Taur oznaczającego górę, najczęściej jednak wiązana jest z legendą o byku (łac. taurus, wł. toro), który padł pokonawszy mitycznego smoka w pobliżu pewnej neolitycznej wioski. Jej mieszkańcy postanowili nazwać się Taurini ku czci ofiary.
W I wieku p.n.e. (prawdopodobnie w 28 p.n.e.) Rzymianie utworzyli tu obóz wojskowy (Castra Taurinorum), później poświęcony Augustowi (Augusta Taurinorum). Typowo rzymska sieć dróg wciąż jest widoczna we współczesnym mieście. Turyn osiągnął wtedy liczbę około 5000 mieszkańców przebywających wewnątrz wysokich murów.
Wiosną 312 roku pod Augusta Taurinorum, obecnym Turynem, rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami cesarza Konstantyna i Maksencjusza. Bitwa zakończyła się zwycięstwem cesarza i zajęciem miasta.
Od 1559 (Pokój w Cateau-Cambrésis, kończący wojny włoskie) jest stolicą Piemontu, rządzonego przez dynastię sabaudzką od XI wieku. Książęta sprawowali władzę absolutną, a system oświatowy powierzyli jezuitom. Od 1578 w katedrze turyńskiej przechowywany jest Całun Turyński, jedna z najważniejszych relikwii chrześcijaństwa.
Turyn, wraz z Piemontem, odegrał znaczącą rolę w procesie jednoczenia kraju. W latach 1861–1865 był stolicą nowo powstałego państwa (w 1870 stolicę przeniesiono do Rzymu). Do XX wieku Turyn pozostał jednak stolicą elit i najważniejszym ośrodkiem kulturalnym w kraju (m.in. jedyny ośrodek secesji we Włoszech). Od drugiej połowy XIX wieku w mieście widoczny jest boom demograficzny, związany z rozwojem przemysłu, w tym przede wszystkim z lokalizacją zakładów Fiata.
Po drugiej wojnie światowej życie miasta skupiało się głównie wokół koncernu Fiata. Dziś rodzina właścicieli fabryki należy do najbardziej wpływowych we Włoszech. Po dawnych władcach Turynu pozostały eleganckie barokowe aleje, wyniosłe pałace, bogate kościoły i kolekcje malarstwa.
Obecnie Turyn jest stolicą oraz głównym ośrodkiem Piemontu i czwartym co do liczby ludności miastem Włoch.
GospodarkaEdytuj
Przemysł: elektromaszynowy, farmaceutyczny, chemiczny, spożywczy, papierniczy, lotniczy
Ważny ośrodek przemysłowy z siedzibami m.in. koncernu FIAT, Pininfarina, Bertone, Sparco, Italdesign, Ghia, Fioravanti, Stola, Intesa Sanpaolo (największy bank we Włoszech), Superga, Invicta, Lavazza, Martini&Rossi, RobediKappa, Caffarel.
PKB Turynu wynosi 58 miliardów dolarów amerykańskich i jest to 78. najbogatsze miasto na świecie.
Duże znaczenie dla gospodarki Turynu ma turystyka. W 2008 był 203. najpopularniejszym celem turystycznym na świecie i 10. we Włoszech z ponad 240 tysiącami zagranicznych turystów.
TransportEdytuj
Ważny węzeł transportowy (stacje kolejowe Porta Susa, Porta Nuova, Torino Dora). Miasto obsługuje port lotniczy Turyn-Caselle. Turyn posiada metro oraz dobrze rozwiniętą sieć linii tramwajowych.
KlimatEdytuj
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 7.1 | 10.0 | 14.4 | 17.3 | 21.7 | 26.7 | 28.5 | 28.0 | 24.2 | 18.4 | 12.1 | 7.9 | 19,3 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 1.6 | 4.0 | 8.5 | 12.1 | 16.6 | 21.2 | 22.8 | 22.3 | 18.3 | 13.4 | 7.4 | 2.8 | 13,9 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | -3.0 | -1.2 | 2.8 | 6.9 | 11.7 | 16.1 | 17.3 | 16.9 | 13.1 | 9.0 | 3.0 | -1.5 | 8,9 |
Opady [mm] | 46.5 | 34.4 | 65.4 | 114 | 155 | 118 | 71.5 | 89.0 | 71.9 | 103 | 62.1 | 42.6 | 972 |
Średnia liczba dni z opadami | 6.3 | 5.2 | 7.1 | 10.5 | 13.2 | 10.8 | 7.7 | 8.9 | 7.4 | 7.9 | 6.3 | 4.8 | 96,1 |
Średnie usłonecznienie (w godzinach) | 112 | 118 | 158 | 180 | 195 | 219 | 260 | 223 | 168 | 143 | 105 | 109 | 1989 |
Źródło: climatebase.ru[2] (dane od 2000 roku) |
MuzeaEdytuj
W Turynie mieszczą się m.in.: Muzeum Egipskie[3], Narodowe Muzeum Automobilizmu[4] i Muzeum Kinematografii[5].
Najważniejsze zabytkiEdytuj
- Katedra (XV w.)
- Kościół św. Wawrzyńca
- Kościół pielgrzymkowy Superga
- Pałac Królewski
- Palazzo Madama
- Palazzo Carignano
- Castello del Valentino
- Mole Antonelliana
- Pałacyk myśliwski w Stupinigi
SportEdytuj
W mieście mają siedzibę 2 znane kluby piłkarskie: Juventus F.C. i Torino FC. Największym stadionem w mieście był Stadio delle Alpi, na którym swoje mecze rozgrywał Juventus. Obecnie zupełnie przebudowany nie nosi już tej nazwy. Nazywa się on Allianz Stadium, Torino zaś gra na Stadio Olimpico. W Turynie odbyły się Zimowe Igrzyska Olimpijskie 2006, które rozpoczęły się w piątek 10 lutego 2006, a zakończyły w niedzielę 26 lutego 2006. W 1934 roku miasto organizowało pierwsze w historii lekkoatletyczne mistrzostwa Europy. Turyn gościł także uczestników uniwersjad: letnich w 1959 i 1970 oraz zimowej w 2007.
Galeria zdjęćEdytuj
Miasta partnerskieEdytuj
- Bacău (Rumunia)
- Campo Grande (Brazylia)
- Chambéry (Francja)
- Córdoba (Argentyna)
- Detroit (USA)
- Esch-sur-Alzette (Luksemburg)
- Glasgow (Wielka Brytania)
- Hajfa (Izrael)
- Kolonia (Niemcy)
- Liège (Belgia)
- Lille (Francja)
- Nagoja (Japonia)
- Quetzaltanango (Gwatemala)
- Rotterdam (Holandia)
- Salt Lake City (USA)
- Shenyang (Chiny)
- Wołgograd (Rosja)
- Barcelona (Hiszpania)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Statistiche demografiche ISTAT, www.demo.istat.it [dostęp 2018-06-02] .
- ↑ Torino, Italy #16059 - climatebase.ru
- ↑ Museo Egizio – Egyptian Museum Torino.
- ↑ http://www.museoauto.it/home/ Narodowe Muzeum Automogilizmu (wł.).
- ↑ http://www.museonazionaledelcinema.it/en/index.php Muzeum Kinematografii (ang.).
Linki zewnętrzneEdytuj
- Turystyczna strona miasta Turyn (ang.)
- Strona XX Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Turynie (ang.)
- Fotografie miasta (ang.)
- Fotografie ułożone tematycznie i blog miłośników miasta (wł. • ang.)