Abraham Preminger
Abraham Preminger (ur. 2 października 1918 w Jarosławiu, zm. 30 kwietnia 1946 pod Płowcami) – polski Żyd, żołnierz Armii Czerwonej, kapitan Ludowego Wojska Polskiego.
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 października 1918 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 kwietnia 1946 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1941–1946 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
zastępca dowódcy |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytuj
Urodził się w rodzinie żydowskiej jako syn Mendla (według innego źródła: Mojżesza[1]). Po wybuchu II wojny światowej od 1939 do 1941 był studentem Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po ataku Niemiec na ZSRR od 27 czerwca 1941 służył w Armii Czerwonej: jako szeregowiec w Głównym Artyleryjskim Składzie 1420 w ramach 12 Armii, jako plutonowy w Oddziale Operacyjnym Sztabu Artylerii Krymskiego Frontu, jako sierżant w Głównym Artyleryjskim Składzie 1420 w ramach 44 Armii, później na stanowisku naczelnika odcinka bojowego w samodzielnym batalionie NKWD Budowy Kolei Saratów – Stalingrad. Brał udział w obronie Sewastopola.
26 grudnia 1944 wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Absolwent Centralnej Szkoły Polityczno-Wychowawczej w Lublinie z marca 1945 awansowany do stopnia podporucznika, a 11 lipca 1945 mianowany porucznikiem. 4 sierpnia 1945 został instruktorem personalnym Wydziału Polityczno-Wychowawczego 11 Dywizji Piechoty. W grudniu 1945 został awansowany do stopnia kapitana i mianowany na stanowisko zastępcy szefa Wydziału Polityczno-Wychowawczego 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty. Został zastępcą dowódcy dywizji ds. polityczno-wychowawczego.
30 kwietnia 1946 wziął udział w pościgu za członkami samodzielnego batalionu operacyjnego NSZ „Zuch” kapitana Antoniego Żubryda, po zatrzymaniu przez nich pięciu funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Lesku[2] (egzekucji tych funkcjonariuszy dokonywali sam Żubryd i Michał Oleksiak). Po niepowodzeniu pościgu za partyzantami Abraham Preminger udał się furmanką w drogę powrotną do Sanoka; towarzyszyły mu dwie osoby – żołnierz i funkcjonariusz UB[2]. W okolicach Płowiec, na leśnej drodze, został zastrzelony przez innych członków partyzantki (mieli być nimi ppor. Tadeusz Lipski vel Puchacz i chor. Henryk Książek – obaj wcześniejsi dezerterzy z 32 pułku piechoty)[a][2][3][4]. Obaj mieli dokonać egzekucji z własnej woli, a następnie, w wyjaśnieniach złożonych swojemu dowódcy, podać, że Preminger był dla nich „nieprzyjacielem i Żydem”[5]. Według innej wersji dokonanie egzekucji miał rozkazać sam Żubryd, który ponadto pozbawił Premingera broni, oraz munduru, oddając go swojemu podkomendnemu, a także zerwał kapitanowi Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (autorzy Artur Bata i Benedykt Gajewski w publikacjach z 1987 konsekwentnie podawali tożsamość Adam Preminger)[6][7][8].
Zdjęcie Abrahama Premingera w trumnie na katafalku zostało opublikowane w obszernym artykule pt. Wojsko łamie terror NSZ, banderowców i spółki, opublikowanym na łamach tygodnika ilustrowanego „Żołnierz Polski” w czerwcu 1946[9]. Abraham Preminger został pochowany na terenie Cmentarza Centralnego w Sanoku, w kwaterze żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego poległych w walkach o wyzwolenie w latach 1918–1948[10]. Wkrótce żołnierze oddziału „Zuch” podjęli nieudaną próbę wykopania zwłok kpt. Premingera na cmentarzu[11]; 18 maja 1946 podczas tzw. rajdu żubrydowców w Sanoku ich pobyt w mieście zakończył się potyczką z funkcjonariuszami Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Sanoku, w wyniku których śmierć poniósł zastępca dowódcy 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty ppłk Teodor Rajewski[12].
Odniesienia
edytujW powieści Łuny w Bieszczadach autorstwa Jana Gerharda pojawia się postać majora Premingera[13].
Odznaczenia
edytujUwagi
edytuj- ↑ Inne źródło podało jakoby Abraham Preminger miał zginąć 1 maja 1946 w wyniku walk z UPA: Polegli w walce z UPA 1944 – 1947. stankiewicze.com. [dostęp 2015-02-15].
Przypisy
edytuj- ↑ Marian Jarosz: Księga poległych. Pomordowanych i zmarłych na polu chwały mieszkańców ziemi sanockiej 1939-1944-1948. Sanok: Edytor, 1998, s. 107. ISBN 83-903522-0-6.
- ↑ a b c Romaniak. Oddział NSZ ↓, s. 343.
- ↑ Andrzej Romaniak. 62. rocznica publicznej egzekucji na sanockim rynku. „Góra Przemienienia”, s. 6, nr 23 (254) z 8 czerwca 2008. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku.
- ↑ Andrzej Romaniak: Antykomunistyczna tablica na pomniku upamiętniającym komunistycznych funkcjonariuszy. esanok.pl, 6 maja 2014. [dostęp 2015-02-15].
- ↑ Romaniak. Oddział NSZ ↓, s. 344.
- ↑ Artur Bata, Benedykt Gajewski. Na tropach Żubryda (V). „Podkarpacie”, s. 9, nr 6 z 5 lutego 1987.
- ↑ Artur Bata, Benedykt Gajewski. Na tropach Żubryda (VI). „Podkarpacie”, s. 9, nr 7 z 12 lutego 1987.
- ↑ Artur Bata, Benedykt Gajewski. Na tropach Żubryda (VII). „Podkarpacie”, s. 9, nr 8 z 19 lutego 1987.
- ↑ Wojsko łamie terror NSZ, banderowców i spółki. „Żołnierz Polski”, s. 5–6, nr 21 z 7–13 czerwca 1946.
- ↑ Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2015-02-15].
- ↑ Romaniak. Oddział NSZ ↓, s. 347.
- ↑ Dariusz Byszuk: Komenda Powiatowa Policji Obywatelskiej w Sanoku w latach 1944–1954. W: Powiat sanocki w latach 1944–1956. Sanok – Rzeszów: Muzeum Historyczne w Sanoku / Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie, 2007, s. 132. ISBN 978-83-60380-13-0.
- ↑ Jan Gerhard: Łuny w Bieszczadach. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1977, s. 79, 99.
Bibliografia
edytuj- Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2015-02-15].
- Andrzej Romaniak: Powstanie, działalność i likwidacja antykomunistycznego oddziału partyzanckiego NSZ pod dowództwem Antoniego Żubryda. W: Powiat sanocki w latach 1944–1956. Sanok – Rzeszów: Muzeum Historyczne w Sanoku / Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie, 2007, s. 343, 344, 347. ISBN 978-83-60380-13-0.
- Andrzej Romaniak. Potyczka. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (1157), s. 10, 21 lutego 2014.