Aksis czytal

Aksis czytal
	Axis axis
	(Erxleben, 1777)
	; samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	jelenie
Rodzaj	aksis
Gatunek	aksis czytal
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aksis czytal^[3], jeleń aksis^[4], czytal^[4] (Axis axis) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny jeleniowatych. Największy przedstawiciel rodzaju Axis.

Taksonomia edytuj

Takson po raz pierwszy opisany przez J. C. P. Erxlebena w pod nazwą Cervus axis^[5]. Jako miejsce typowe autor wskazał „Habitat ad ripas Gangis; in Iana, Ceylona”^[5], ograniczone przez J. R. Ellermana i T. C. S. Morrison-Scotta do brzegów rzeki Ganges w Bihar w Indiach^[6].

Występowanie i biotop edytuj

Jeleń ten jest najczęściej spotykanym przedstawicielem rodziny w Indiach, Sri Lance i u podnóża Himalajów. W plejstocenie występował również na obszarze dzisiejszej Tajlandii^[7]. Został też sprowadzony przez człowieka do Australii, Nowej Zelandii i Stanów Zjednoczonych. Zasiedla lasy monsunowe, cierniste zarośla oraz otwarte tereny trawiaste. Czytale są spotykane w ogrodach zoologicznych (również w Polsce).

Charakterystyka ogólna edytuj

Ciało jasnopłowe lub rudawe, o długości 110–140 cm. Jelenie aksis osiągają wysokość 75–97 cm w kłębie i 75–100 kg masy ciała. Poroże o długości do 76 cm, zwykle z trzema rozgałęzieniami. Czytale żyją 15–20 lat.

Czytal żyje w pobliżu rzek i innych zbiorników wodnych Azji. Bardzo dobrze pływa. Żeruje w dzień jedząc liście, gałązki, korę drzew i młode pędy bambusa. Tworzy duże stada, którymi przewodzi silny byk z potężnym porożem. Stada składają się z 30–50 samic i kilku samców, największe sięgają nawet 100 osobników. Samica rodzi zwykle 2 cielęta po ciąży trwającej 210–240 dni. Młode pozostają pod opieką matki aż do przyłączenia się ich do stada.

Przypisy edytuj

↑ Axis axis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W. i inni, Axis axis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-04] (ang.).
↑ Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 174. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ ^a ^b K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 12, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b J. C. P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsk: Impensis Weygandianis, 1777, s. 312. (łac.).
↑ J. R. Ellerman, T. C. S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Londyn: British Museum (Natural History), 1951, s. 360. (ang.).
↑ Kantapon Suraprasit, Jean-Jacques Jaeger, Yaowalak Chaimanee, Olivier Chavasseau, Chotima Yamee, Pannipa Tian i Somsak Panha. The Middle Pleistocene vertebrate fauna from Khok Sung (Nakhon Ratchasima, Thailand): biochronological and paleobiogeographical implications. „ZooKeys”. 613, s. 1–157, 2016. DOI: 10.3897/zookeys.613.8309. (ang.).

Bibliografia edytuj

Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.

[itis-1] Axis axis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W. i inni, Axis axis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-04] (ang.).

[miiz-3] Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 174. ISBN 978-83-88147-15-9.

[msz-4] K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 12, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Erxleben-5] J. C. P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsk: Impensis Weygandianis, 1777, s. 312. (łac.).

[Ellerman&Morrison-6] J. R. Ellerman, T. C. S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Londyn: British Museum (Natural History), 1951, s. 360. (ang.).

[Zookeys-7] Kantapon Suraprasit, Jean-Jacques Jaeger, Yaowalak Chaimanee, Olivier Chavasseau, Chotima Yamee, Pannipa Tian i Somsak Panha. The Middle Pleistocene vertebrate fauna from Khok Sung (Nakhon Ratchasima, Thailand): biochronological and paleobiogeographical implications. „ZooKeys”. 613, s. 1–157, 2016. DOI: 10.3897/zookeys.613.8309. (ang.).

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]