Żyłecznik halny

(Przekierowano z Alectoria ochroleuca)

Żyłecznik halny (Alectoria ochroleuca (Hoffm.) A. Massal.) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Żyłecznik halny
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

misecznicowce

Rodzina

tarczownicowate

Rodzaj

żyłecznik

Gatunek

żyłecznik halny

Nazwa systematyczna
Alectoria ochroleuca (Hoffm.) A. Massal.
Sched. critic. 2: 47 (1855)

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1784 r. Hoffmann nadając mu nazwę Lichen ochroleucus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1855 r. Massalongo, przenosząc go do rodzaju Alectoria[1].

Niektóre synonimy naukowe[3]:

  • Bryopogon ochroleucus (Hoffm.) Link 1833
  • Cornicularia ochroleuca (Hoffm.) DC. 1805
  • Evernia ochroleuca (Hoffm.) Fr. 1831
  • Lichen ochroleucus Hoffm. 1784
  • Parmelia ochroleuca (Hoffm.) Ach. 1803
  • Usnea ochroleuca Hoffm. 1791

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

W opracowaniach naukowych wyróżniono wiele odmian i form tego gatunku, Index Fungorum jednak wszystkie uznaje je za synonimy[3].

Morfologia

edytuj

Plecha zawierająca glony protokokkoidalne jest sztywna, krucha, krzaczkowata i tworzy kępki lub murawy o wysokości do 8 cm. Z podłożem związana jest słabo. Tworzy liczne i nieregularne rozgałęzienia o wzniesionych lub zwisających gałązkach. Jest sinozielonej, żółtozielonej lub żywo zielonej barwy, końce gałązek słabo czerniejące. Gałązki mają grubość 0,5–2 mm i na przekroju są obłe, często jednak spłaszczone. Na powierzchni występują wypukłości, dołeczki, sęczki, zmarszczki. Silnie i nagle ścienione końce gałązek są powyginane w różne strony. Zawsze znajdują się na nich wypukłe pseudocyfelle wyglądające jak białawe blizny[4].

Soralia są duże, półkoliste i mączyste, występują jednak bardzo rzadko. Apotecja lekanorowe wyrastają bocznie, mają średnicę 4–10 mm, brzeżek cienki i gładki, w Polsce jednak nie pojawiają się. W worku są 2–4 jednokomórkowe zarodniki o rozmiarach 28–42 × 12–24 μm[4].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Gatunek arktyczno-górski, rosnący w tundrze i w górach[4]. Występuje na półkuli północnej; w Ameryce Północnej, Azji i Europie (w tym również na Grenlandii i wyspach Morza Arktycznego) i w paśmie górskim Andy i Apeniny. Występuje również w Japonii, na Filipinach i na jednej z wysp wokół Antarktydy[5]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach, Karkonoszach i na Babiej Górze i jest tutaj częsty. Był gatunkiem ściśle chronionym[6], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych[7].

Porost naziemny. Rośnie na kwaśnych i jałowych glebach, w piętrze halnym, w miejscach narażonych na silne wiatry[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status LC – słabo zagrożony[8].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  2. a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. a b Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  4. a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
  6. Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
  7. Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
  8. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.