Wikipedia

Alojzy Nikodem Fizia

Działacz narodowy i patriotyczny, powstaniec śląski

Alojzy Nikodem (Aleksy[1][a][2][3], Aleksander) Fizia (ur. 1 czerwca 1888 w Krzyżowicach, zm. 29 stycznia 1927 w Zakopanem)[b] – polski działacz narodowy i patriotyczny[4], powstaniec śląski, komendant Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska na powiat pszczyński w I powstaniu śląskim[5], przyjaciel Stanisława Krzyżowskiego i Jana Kędziora[6].

Alojzy Nikodem Fizia
Ilustracja
Aleksy Fizia w czerwcu 1922
Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1888
Krzyżowice

Data i miejsce śmierci

29 stycznia 1927
Zakopane

Przebieg służby
Lata służby

1919–1922

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

POW G.Śl. na pow. pszczyński

Stanowiska

komendant POW (1919)

Główne wojny i bitwy

powstania śląskie

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia
Grób Aleksego Fizi na cmentarzu Wszystkich Świętych w Pszczynie

Życiorys edytuj

Urodził się w 1888 w miejscowości Krzyżowice (województwo śląskie) koło Pszczyny. Przed I wojną światową był działaczem oraz członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Dziedzicach[7], a w 1919[8] (lub w 1920[9]) został założycielem oraz wieloletnim prezesem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Pszczynie[10][11]. Należał też do współzałożycieli Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” w Pszczynie (w 1907)[7][12] i Towarzystwa Czytelni Ludowych na powiat pszczyński (w 1911)[7][11].

W styczniu[13] lub lutym[14][5] 1919 przystąpił do tworzącej się w powiecie pszczyńskim Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, w której objął funkcję dowódcy w trakcie walk w I powstaniu śląskim[6][5][15].

Po przyłączeniu Górnego Śląska do Polski został prezesem pszczyńskiego Związku Powstańców Śląskich i Związku Obrony Kresów Zachodnich. Był także skarbnikiem Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz członkiem Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji. Pracował jako kierownik sklepu „Rolnik” w Pszczynie[4].

Jego uroczysty pogrzeb odbył się w Pszczynie 2 lutego 1927[11].

Odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

W Pszczynie jedną z ulic nazwano imieniem Aleksandra Fizi[16].

Uwagi edytuj

  1. ↑ W tej publikacji (Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku i powstańcy z Nowego Bierunia i okolicy, „Szkice Archiwalno-Historyczne”, nr 18, Archiwum Państwowe w Katowicach, 2021) Edward Długajczyk pisze na s. 89, że to Jan Ludyga-Laskowski przerobił Aleksego Fizię na Alojzego.
  2. ↑ Te daty są na jego nagrobku.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Edward Długajczyk, Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku i powstańcy z Nowego Bierunia i okolicy, „Szkice Archiwalno-Historyczne”, nr 18, Archiwum Państwowe w Katowicach, 2021, s. 89. [dostęp 11 lutego 2024].
  2. ↑ Józef Grzegorzek 1935 ↓, s. 149 (i inne).
  3. ↑ a b Lista odznaczonych Krzyżem Niepodległości z Mieczami (Monitor Polski, nr 292 z 1933). www.forum.jpilsudski.org. [dostęp 2017-06-12].
  4. ↑ a b Edmund Jakubowski 1967 ↓, s. 244.
  5. ↑ a b c d Franciszek Hawranek 1982 ↓, s. 124.
  6. ↑ a b Edmund Jakubowski 1967 ↓, s. 256.
  7. ↑ a b c Wincenty Ogrodziński 1937 ↓, s. 42.
  8. ↑ Ludwik Musioł: Pszczyna. Monografia historyczna. Katowice: Magistrat Miasta Pszczyny, 1936, s. 496.
  9. ↑ Wincenty Ogrodziński 1937 ↓, s. 87.
  10. ↑ Wincenty Ogrodziński 1937 ↓, s. 229.
  11. ↑ a b c Ewa Wyglenda 1995 ↓, s. 69.
  12. ↑ Barbara Solarska: Sto lat ze śpiewem. „Lutnia” 1907–2007. Pszczyna: Pszczyńskie Centrum Kultury, 2007, s. 9. ISBN 83-913527-7-3.
  13. ↑ Józef Grzegorzek 1935 ↓, s. 40.
  14. ↑ Franciszek Szymiczek: Stanisław Krzyżowski, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XV/4, z. 67. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1970, s. 627.
  15. ↑ Franciszek Szymiczek 1970 ↓, s. 627.
  16. ↑ Mapy Google: ul. Aleksandra Fizi, 43-200 Pszczyna. www.google.pl/maps. [dostęp 2017-06-16].

Bibliografia edytuj

  • Józef Grzegorzek: Pierwsze powstanie śląskie 1919 roku z zarysie. Katowice: nakładem autora, 1935.
  • Franciszek Hawranek: Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Instytut Śląski, 1982.
  • Edmund Jakubowski: Z papierów Jana Kędziora z Katowic, w: „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach”, nr 32, Prace Historyczne, nr 2. Katowice: Wydawnictwo „Prace Naukowe WSP”, 1967.
  • Wincenty Ogrodziński: Dzieje Dzielnicy Śląskiej „Sokoła”. Katowice: TG „Sokół” w Katowicach, 1937.
  • Ewa Wyglenda: Alojzy Nikodem Fizia, w: Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej. Pszczyna: Urząd Miejski, 1995. ISBN 83-903008-0-X.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alojzy_Nikodem_Fizia&oldid=72831143”