Wikipedia

Amnezja dziecięca

Amnezja dziecięca – w psychologii rozwoju i psychologii poznawczej, normalna rozwojowo niezdolność do przypomnienia sobie zdarzeń, które nastąpiły w początkowych latach życia człowieka. Z reguły obejmuje w dużej części co najmniej pierwsze dwa lata życia; wspomnienia osób dorosłych poprzedzające ok. dziesiąty rok ich życia są na ogół co najmniej wybiórcze. Zjawisko to dotyczy głównie werbalnej pamięci epizodycznej (czy wg innych koncepcji, np. pamięci autobiograficznej), a niekoniecznie zdolności przechowywania innego rodzaju informacji, np. skojarzeń emocjonalnych, które charakteryzują człowieka już od początku życia. Amnezja dziecięca, i rozwój pamięci autobiograficznej, są prawdopodobnie przynajmniej w części powiązane z indywidualnym rozwojem mowy, ponieważ – według badań – wzajemna komunikacja werbalna dziecka z opiekunem zdaje się sprzyjać zapamiętywaniu przez nie omawianych zdarzeń[1][2][3][4][5].

Pewne badania demonstrują, że dzieci są w stanie zapamiętywać zdarzenia od ok. pierwszego roku życia, jednak wspomnienia te słabną z czasem[6][7][8]. Psychologowie nie ustalili jednoznacznie kiedy i jak przebiega amnezja dziecięca. Według niektórych definicji, wyznacza ją najwcześniejsze wspomnienie jakie da się przywołać – z reguły pochodzące z trzeciego lub czwartego roku życia, ze znaczącym rozrzutem sięgającym od osiemnastego miesiąca do ósmego roku życia[9][10].

Wczesne badania

edytuj

Pierwszy formalny opis amnezji dziecięcej pochodzi z artykułu Caroline Miles z 1893 r. Cztery lata później Henri i Henri opublikowali wyniki badania ankietowego, sugerujące że najwcześniejsze wspomnienia większości respondentów zdarzyły się między drugim a czwartym rokiem życia[11]. Jedno z bardziej kontrowersyjnych wczesnych opracowań tematu, oraz jego obecnie stosowaną nazwę, zaproponował w 1910 r. Sigmund Freud w nurcie psychoanalizy, według której wczesne wspomnienia miały być wypierane ze względu na ich niestosowny, seksualny charakter – stanowiąc prekursor postulowanego przez niego mechanizmu histerii u dorosłych pacjentów[12]. Od dekady 1960 Campbell i Spear, oraz inni badacze, rozwinęli opis amnezji dziecięcej od strony neurologicznej, behawioralnej i porównawczej[13].

Proponowane wyjaśnienia

edytuj

Wyjaśnienia neuropsychologiczne

edytuj

Jednym z możliwych wytłumaczeń zjawiska amnezji dziecięcej jest niedojrzałość rozwojowa układu nerwowego dzieci. Hipokamp i kora przedczołowa, dwa regiony mózgu grające ważną rolę w neuroanatomii pamięci, nie mają do ok. czwartego roku życia dojrzałej struktury. Uszkodzenia tych obszarów u osób dorosłych wywołują często zaburzenia amnestyczne[2]. Wielu badaczy nie uznaje tego ogólnego wyjaśnienia za w pełni satysfakcjonujące, m.in. ponieważ pamięć długotrwała wydaje się już we wczesnym dzieciństwie funkcjonować wystarczająco dobrze by większa część wspomnień była zachowana[14][15]. Część odpowiedzi na te wątpliwości stawia hipotezy wskazujące na szczegóły procesu neurogenezy postnatalnej[16][17].

Rozwój mowy

edytuj

Według koncepcji zwracających uwagę na znaczenie mowy w kodowaniu pamięci autobiograficznej, istnieje bezpośrednia korelacja pomiędzy okresem nabycia mowy a końcem amnezji dziecięcej. Język ma ułatwiać organizację i przechowywanie wspomnień[2]. Według badań, rozmawianie z dziećmi o doświadczeniach sprawia, że zdarzenia te są lepiej zapamiętywane[3][4][5][18].

Implikacje

edytuj

Zapomniane wspomnienia

edytuj

Pomimo tego, że zdarzenia z pierwszych lat życia nie są z reguły dostępne w postaci werbalnej pamięci epizodycznej, mogą być pamiętane lub znaczące na inne sposoby. Badania, na przykład nad zjawiskiem torowania, demonstrują, że ludzie są zdolni kojarzyć bodźce na poziomie behawioralnym i emocjonalnym już od bardzo wczesnego wieku[6][7][8]. Jest to szczególnie istotne dla zagadnień wczesnodziecięcej traumy, oraz bezpiecznego przywiązania. Jest to przedmiotem otwartej debaty, część badaczy sugeruje jednak, że wczesne doświadczenia traumatyczne mogą dodatkowo zaburzać formowanie pamięci werbalnej, ale pozostają zachowane na poziomie emocjonalnym[19].

Fałszywe wspomnienia

edytuj

Bardzo niewiele dorosłych osób posiada własne wspomnienia sprzed ok. drugiego roku życia. Odtwarzanie wspomnień jest obecnie rozumiane nie jako wierny, ale kreatywny i generatywny proces. Osoby które zgłaszają wcześniejsze wspomnienia z reguły nie są w stanie stwierdzić z dużą pewnością, w jakim stopniu opisują dokładny zapis własnych doświadczeń, a w jakim wyobrażoną rekonstrukcję opartą o wiedzę z późniejszych, często zewnętrznych relacji[20]. Interpretowanie zapisów tego rodzaju boryka się z zagadnieniem fałszywych wspomnień. Badania zademonstrowały, że sama sugestia wyobrażenia sobie fikcyjnego zdarzenia może zrodzić u człowieka przekonanie, że miało ono w rzeczywistości miejsce[21]. Przykładowo, obejrzenie przerobionych zdjęć z dzieciństwa uczestników jednego z eksperymentów miało sprawić, że połowa grupy badawczej nabrała przekonania, iż pamięta z tamtego okresu nieprawdziwe zdarzenie (lot balonem)[22]. W świetle takich wyników Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne zaleciło, aby – nie lekceważąc żadnych świadectw, zwłaszcza przy prawnych zarzutach o czyny o odrażającym moralnie charakterze – nie interpretować deklarowanych wspomnień sprzed drugiego roku życia bezkrytycznie[2].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Anna Izabela Brzezińska, Karolina Appelt, Beata Ziółkowska, Psychologia rozwoju człowieka, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2016, s. 178–179, ISBN 978-83-7489-626-9, OCLC 924985207 [dostęp 2019-02-25].
  2. ↑ a b c d Bridget Robinson-Riegler, Gregory L. Robinson-Riegler, Cognitive psychology: applying the science of the mind, wyd. 3rd ed, Boston: Pearson Allyn & Bacon, 2012, s. 272–276, 295–296, 339–346, ISBN 978-0-205-03364-5, OCLC 656849835 [dostęp 2019-02-25].
  3. ↑ a b Katherine Nelson, Robyn Fivush, Socialization of Memory, Endel Tulving (red.), [w:] The Oxford Handbook of Memory, Oxford University Press, 2000, s. 283–295 [dostęp 2019-02-25].
  4. ↑ a b Hillary A. Langley, Jennifer L. Coffman, Peter A. Ornstein, The Socialization of Children’s Memory: Linking Maternal Conversational Style to the Development of Children’s Autobiographical and Deliberate Memory Skills, „Journal of cognition and development”, 18 (1), 2017, s. 63–86, DOI: 10.1080/15248372.2015.1135800, ISSN 1524-8372, PMID: 29270083, PMCID: PMC5734640 [dostęp 2019-02-25].
  5. ↑ a b Minda Tessler, Katherine Nelson, Making Memories: The Influence of Joint Encoding on Later Recall by Young Children, „Consciousness and Cognition”, 3 (3-4), 1994, s. 307–326, DOI: 10.1006/ccog.1994.1018 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  6. ↑ a b Robyn Fivush, April Schwarzmueller, Children remember childhood: implications for childhood amnesia, „Applied Cognitive Psychology”, 12 (5), 1998, s. 455–473, DOI: 10.1002/(SICI)1099-0720(199810)12:5<455::AID-ACP534>3.0.CO;2-H, ISSN 1099-0720 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  7. ↑ a b Emily Sutcliffe Cleveland, Elaine Reese, Children remember early childhood: long-term recall across the offset of childhood amnesia, „Applied Cognitive Psychology”, 22 (1), 2008, s. 127–142, DOI: 10.1002/acp.1359, ISSN 1099-0720 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  8. ↑ a b Karen Tustin, Harlene Hayne, Defining the boundary: Age-related changes in childhood amnesia., „Developmental Psychology”, 46 (5), 2010, s. 1049–1061, DOI: 10.1037/a0020105, ISSN 1939-0599 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  9. ↑ Patricia J. Bauer, Marina Larkina, Childhood amnesia in the making: Different distributions of autobiographical memories in children and adults., „Journal of Experimental Psychology: General”, 143 (2), 2014, s. 597–611, DOI: 10.1037/a0033307, ISSN 1939-2222 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  10. ↑ Madeline J. Eacott, Memory for the Events of Early Childhood, „Current Directions in Psychological Science”, 8 (2), 1999, s. 46–49, DOI: 10.1111/1467-8721.00011.
  11. ↑ Fiona Jack, Harlene Hayne, Eliciting adults’ earliest memories: Does it matter how we ask the question?, „Memory”, 15 (6), 2007, s. 647–663, DOI: 10.1080/09658210701467087, ISSN 0965-8211, PMID: 17654279 [dostęp 2019-02-25].
  12. ↑ Sigmund Freud, Three essays on the theory of sexuality, Mansfield Centre, Conn.: Martino Publishing, 2011, ISBN 978-1-61427-053-9, OCLC 761362614 [dostęp 2019-02-25].
  13. ↑ Advances in the Study of Behavior, Academic Press, 18 kwietnia 1997, s. 252 i następne, ISBN 978-0-08-058287-0 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  14. ↑ P.J. Bauer i inni, Parameters of remembering and forgetting in the transition from infancy to early childhood, „Monographs of the Society for Research in Child Development”, 65 (4), 2000, i–vi, 1–204, ISSN 0037-976X, PMID: 12467092 [dostęp 2019-02-25].
  15. ↑ Patricia J. Bauer, Recall in Infancy: A Neurodevelopmental Account, „Current Directions in Psychological Science”, 16 (3), 2007, s. 142–146, DOI: 10.1111/j.1467-8721.2007.00492.x, ISSN 0963-7214 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  16. ↑ Paul W. Frankland i inni, Hippocampal Neurogenesis Regulates Forgetting During Adulthood and Infancy, „Science”, 344 (6184), 2014, s. 598–602, DOI: 10.1126/science.1248903, ISSN 0036-8075, PMID: 24812394 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  17. ↑ Paul W. Frankland, Sheena A. Josselyn, Infantile amnesia: A neurogenic hypothesis, „Learning & Memory”, 19 (9), 2012, s. 423–433, DOI: 10.1101/lm.021311.110, ISSN 1072-0502, PMID: 22904373 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  18. ↑ Mary K. Mullen, Earliest recollections of childhood: a demographic analysis, „Cognition”, 52 (1), 1994, s. 55–79, DOI: 10.1016/0010-0277(94)90004-3 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  19. ↑ Rhawn Joseph, Emotional trauma and childhood amnesia, „Consciousness & Emotion”, 4 (2), 2003, s. 151–179, DOI: 10.1075/ce.4.2.02jos, ISSN 1566-5836 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  20. ↑ M.J. Eacott, R.A. Crawley, The offset of childhood amnesia: Memory for events that occurred before age 3., „Journal of Experimental Psychology: General”, 127 (1), 1998, s. 22–33, DOI: 10.1037/0096-3445.127.1.22, ISSN 1939-2222 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  21. ↑ Maryanne Garry i inni, Imagination inflation: Imagining a childhood event inflates confidence that it occurred, „Psychonomic Bulletin & Review”, 3 (2), 1996, s. 208–214, DOI: 10.3758/BF03212420, ISSN 1531-5320 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
  22. ↑ Kimberley A. Wade i inni, A picture is worth a thousand lies: Using false photographs to create false childhood memories, „Psychonomic Bulletin & Review”, 9 (3), 2002, s. 597–603, DOI: 10.3758/BF03196318, ISSN 1531-5320 [dostęp 2019-02-25] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amnezja_dziecięca&oldid=69861717”