Andrejs Upīts

Andrejs Upīts
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1877 ; Skrīveri
Data i miejsce śmierci	18 listopada 1970 ; Ryga
Narodowość	łotewska
Język	łotewski
	Ważne dzieła
	cykl Robežnieki (1909–1921); Zielona ziemia (1945);
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Andrejs Upīts (ur. 5 grudnia 1877 w Skrīveri, zm. 18 listopada 1970 w Rydze) – łotewski prozaik, dramaturg, krytyk literacki i historyk literatury.

Życiorys edytuj

W dzieciństwie pracował jako świniopas i pastuch, do 1896 uczył się w szkole w rodzinnej wsi, w 1901 zdał egzaminy i uzyskał dyplom nauczyciela domowego. Od 1897 do 1901 pracował w szkole w Mangali, później pracował w kilku rosyjskich szkołach podstawowych, od 1909 współpracował z lokalną opozycyjną gazetą, postanawiając zostać pisarzem. Po rewolucji lutowej brał udział w demonstracjach i mityngach w Rydze, wiążąc się z ruchem rewolucyjnym. Za działalność rewolucyjną został aresztowany i uwięziony. Początkowo przedstawiciel realizmu krytycznego, później zwrócił się w stronę realizmu socjalistycznego, który ugruntował się w łotewskiej literaturze. Pracował na Uniwersytecie Łotwy. Od 1946 był członkiem Akademii Nauk Łotewskiej SRR. W 1951 został członkiem Prezydium Rady Najwyższej Łotewskiej SRR, do 1954 był również przewodniczącym Związku Radzieckich Pisarzy Łotwy^[1].

Główne dzieła: cykl powieściowy Robežnieki (w trzech częściach: 1909, 1912, 1921), ukazujący drogi łotewskiego chłopstwa udziału w rewolucji w Rosji (1905–1907). Opublikował ponadto powieści: Sieviete (1910), Zelts (1914), Renegati (1915–1916), Pērkona pievārtē (1922) i Liść na wietrze (wydanie polskie 1961).

Za powieść Ziemia zielona (1945, wydanie polskie 1950), przedstawiającą w zgodzie z założeniami socrealizmu^[2] obraz wsi łotewskiej w końcu XIX wieku, otrzymał w 1946 r. Nagrodę Stalinowską.

Pisał też nowele i utwory dramatyczne. Tłumaczył utwory twórców rosyjskich (A. Gribojedowa, N. Gogola, A. Tołstoja), angielskich (W. Szekspir), niemieckich (H. Heine, H. Mann) i francuskich (G. Flaubert).

Bogaty dorobek naukowy Upītsa obejmuje prace z historii literatury łotewskiej i powszechnej.

Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Rydze.

Powieści edytuj

1909: Jauni avoti
1910: Sieviete
1912: Zīda tīklā
1913: Pēdējais latvietis
1914: Zelts
1915: Renegāti
1921: Ziemeļa vējš
1922: Perkona pievārtē
1926: Pa varavīksnes tiltu
1928: Zem naglota papēža
1932: Jāņa Robežnieka nāve
1934: Vecās ēnas
1945: Zaļā zeme (pol. wyd. pt. Zielona ziemia, przekład W. Old, Warszawa 1950)
1951: Plaisa mākoņos

Odznaczenia i nagrody edytuj

Medal Sierp i Młot Bohatera Pracy Socjalistycznej (23 lutego 1967)
Order Lenina (pięciokrotnie, 31 maja 1946, 20 lipca 1950, 4 grudnia 1957, 1 października 1965 i 23 lutego 1967)
Order Czerwonego Sztandaru Pracy (czterokrotnie, 23 kwietnia 1943, 17 grudnia 1947, 4 grudnia 1952 i 3 stycznia 1956)
Nagroda Stalinowska I stopnia (1946)
Nagroda Państwowa Łotewskiej SRR (1957)
Ludowy Pisarz Łotewskiej SRR (1943)

I medale.

Przypisy edytuj

↑ Герой Социалистического Труда Упит Андрей Мартынович :: Герои страны [online], ru/hero/hero.asp?Hero_id=13540 [dostęp 2021-08-29] .
↑ Stanisław Kolbuszewski, Jacek Kolbuszewski: Literatura łotewska. W: Dzieje literatur europejskich. s. 432.

Bibliografia edytuj

Andrzej Upit/Andrejs Upīts: Liść na wietrze. Warszawa: Czytelnik, 1961.
Mały słownik pisarzy narodów europejskich ZSRR. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, s. 301–302.
Stanisław Kolbuszewski, Jacek Kolbuszewski: Literatura łotewska. W: Dzieje literatur europejskich. T. 2, cz. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 431–432.
Biogram na stronie warheroes.ru (ros.)

[1] Герой Социалистического Труда Упит Андрей Мартынович :: Герои страны [online], ru/hero/hero.asp?Hero_id=13540 [dostęp 2021-08-29] .

[2] Stanisław Kolbuszewski, Jacek Kolbuszewski: Literatura łotewska. W: Dzieje literatur europejskich. s. 432.

[1]

[2]