Aurypigment
Aurypigment, orpiment – rzadki minerał z gromady siarczków. Zbudowany jest z trisiarczku diarsenu, As2S3. Nazwy pochodzą od złożeniach dwóch łacińskich słów – aurum (złoto) oraz pigmentum (barwnik), co nawiązuje do jego barwy[6][2].
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
orpiment[1] |
|---|---|
| Skład chemiczny |
As2S3 |
| Twardość w skali Mohsa |
1,5-2[2] |
| Łupliwość |
doskonała (010) i wyraźna (100)[2] |
| Pokrój kryształu |
krótkosłupkowe, igiełkowy, soczewkowy, blaszkowy[3], rzadko pryzmatyczny[4] |
| Układ krystalograficzny |
jednoskośny[5] |
| Właściwości mechaniczne |
giętkie i elastyczne blaszki, kruchy[4] |
| Gęstość |
3,49–3,56 g/cm³[4] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa | |
| Rysa |
jasnożółta[5] |
| Połysk | |
| Współczynnik załamania |
2,40–3,02 (dwuosiowy)[4] |
| Inne |
W świetle odbitym szary, silne ΔR, wyraźny efekt anizotropii * dyspersja: bardzo silna[4] * dwójłomność: 0.620[4] * pleochroizm: silny[4] |
Właściwości
edytujKryształy rzadkie, najczęściej małe, o pokroju krótkosłupkowym, często bliźniaki. Występuje w skupieniach zbitych, nerkowatych, wiązkowych, soczewkowatych, groniastych, pręcikowych, promienistych i ziemistych agregatów, tworzy często drobnokrystaliczne naloty[2]. Typowe są skupienia płytkowe, w których pojedyncze płytki można wyginać. Jest prześwitujący lub przezroczysty[2]. Rozpuszczalny w kwasie azotowym i wodorotlenku potasu; łatwotopliwy[5].
Powstawanie i występowanie
edytujPowstaje w wyniku procesów hydrotermalnych niskich temperatur częściej jako produkt ekshalacji wulkanicznych lub jako minerał wtórny po realgarze[5] ;także w złożach węgla kamiennego[2]. Towarzyszą mu najczęściej realgar, sfaleryt, stibnit, cynober, dolomit, kalcyt, kwarc, piryt oraz baryt[2][6].
Miejsce występowania
edytujNa świecie
edytujZostał stwierdzony w Julamerku (Kurdystan), Acobambilla i Morococha (Peru), Łuchumsku (Kaukaz) oraz Binntal w Szwajcarii, w Macedonii Północnej, Chinach, USA, Turcji, Gruzji, Rumunii, we Włoszech[5][6].
- W Polsce
Aurypigment został znaleziony w kredowych skałach fliszowych koło Baligrodu w Bieszczadach[2][5].
Galeria
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Arsen. [w:] Principles of Chemistry [on-line]. Uniwersytet Śląski. [dostęp 2017-01-24].
- ↑ a b c d e f g h i j Eligiusz Szełęg: Minerały i skały Polski. Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 68. ISBN 978-83-7073-816-7.
- ↑ Rupert Hochleitner: Minerały, kamienie szlachetne skały. Multico Oficyna Wydawnicza, 2022, s. 42. ISBN 978-83-7073-816-7.
- ↑ a b c d e f g Orpiment [online], National Gem Lab, 18 marca 2017 [dostęp 2025-04-03] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Jan Parafiniuk: Atlas Minerałów. Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 88. ISBN 978-83-7073-845-7.
- ↑ a b c Orpiment, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2025-04-03] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Andrzej Bolewski, Mineralogia szczegółowa, Wydanie III, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0151-7, OCLC 68657059.
- Bolewski A., Manecki A., Mineralogia szczegółowa, Wydawnictwo PAE. Warszawa 1993, ISBN 83-85636-03-X
- Borkowska M., Smulikowski K., Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1973
- Włodzimierz Mizerski, Geologia regionalna kontynentów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, ISBN 83-01-14339-8, OCLC 749830199.
- Żaba J., Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wyd. Videograf II, Chorzów 2006, ISBN 978-83-7183-385-7