Kurdystan
Kurdystan (kurd. Kurdistan, kurd. کوردستان) – region geokulturowy w Azji Zachodniej, w którym Kurdowie stanowią znaczącą większość populacji[3][4]. Jest obszarem o głęboko zakorzenionej kulturze, języku i tożsamości narodowej Kurdów[5]. Geograficznie obejmuje północno-zachodnie pasma gór Zagros oraz wschodnie pasma gór Taurus.[6]
| |||
| Stolica | |||
|---|---|---|---|
| Ważniejsze miejscowości | |||
| Powierzchnia |
392,000 km²[1] | ||
| Populacja • liczba ludności |
| ||
Położenie na mapie
| |||
Obszar Kurdystanu jest podzielony między następujące państwa:
- Turcję
- Irak (Region Kurdystanu – szeroka autonomia na północy kraju, własny parlament i rząd)
- Iran (minimalna autonomia w ramach ostanu Kurdystan)
- Syrię (Rożawa, podczas wojny domowej prowincja w listopadzie 2013 uzyskała autonomię proklamowaną oficjalnie 9 stycznia 2014. Społeczność ta jest oparta na zasadach bezpośredniej demokracji, równości płci i poszanowania praw mniejszości.)[7].
Historycznie termin "Kurdystan" po raz pierwszy pojawia się w kronikach Seldżuków z XI wieku[8]. W okresie od VIII do XIX wieku powstało wiele odrębnych kurdyjskich dynastii, emiratów, księstw i wodzostw. W XX wieku administracyjnie ukształtowały się krótkotrwałe kurdyjskie organizmy państwowe, takie jak: Królestwo Kurdystanu (1921–1924), Kurdistansky Uyezd, czyli "Czerwony Kurdystan" (1923–1929), Republika Araratu (1927–1930) oraz Republika Mahabadzka (1946).
Kurdystan został po raz pierwszy podzielony po wojnie turecko-safawidowskiej na mocy traktatu z Qasr-e Shirin, a po upadku Imperium Osmańskiego, w wyniku podziału ich ziem, terytorium Kurdystanu zostało podzielone między cztery państwa: Turcję, Syrię, Irak i Iran. Po podpisaniu Traktatu z Lozanny w 1923 roku granice te zostały ostatecznie ustalone, a region Kurdystanu podzielony między te państwa[9]. W obszarach Kurdystanu, które pozostają pod kontrolą Turcji, Iraku, Syrii i Iranu, Kurdowie doświadczają silnej presji na swoją kulturę, język i tożsamość narodową, w tym represje związane z używaniem języka kurdyjskiego oraz tradycji kurdyjskich[10].
Etymologia
edytujKurdystan oznacza „Ziemię Kurdów”[11] i po raz pierwszy pojawił się w kronikach seldżuckich z XI wieku. Dokładne pochodzenie nazwy „Kurd” jest niejasne. Sufiks -stan, używany w językach indo-irańskich, oznacza „ziemię” lub „kraj”.
„Kurdystan” był również wcześniej zapisywany jako Curdistan[12]. Jedną z dawnych nazw tego regionu była Corduene[13]. W XIX wieku Ejalet Kurdystan był pierwszym przypadkiem, w którym Imperium Osmańskie użyło terminu „Kurdystan” do określenia jednostki administracyjnej, a nie regionu geograficznego.[14]
Przypisy
edytuj- ↑ Bois, Th; Minorsky, V.; MacKenzie, D. N. (2002). "Kurds, Kurdistān". Encyclopaedia of Islam (2 ed.). BRILL. ISBN 9789004161214.
- ↑ The Kurdish Population by the Kurdish Institute of Paris, 2017 estimate. The Kurdish population is estimated at 15–20 million in Turkey, 10–12 million in Iran, 8–8.5 million in Iraq, 3–3.6 million in Syria, 1.2–1.5 million in the European diaspora, and 400k–500k in the former USSR—for a total of 36.4 million to 45.6 million globally.
- ↑ Zeynep N. Kaya, Mapping Kurdistan, Cambridge University Press, 12 czerwca 2020, ISBN 978-1-108-62980-5 [dostęp 2025-02-23].
- ↑ Grzegorz Laski, Traveliger.pl - Kurdowie w Turcji - Pochodzenie i historia Kurdów [online], traveliger.pl [dostęp 2025-02-23].
- ↑ Trapped Between the Map and Reality, 1 lutego 2004, DOI: 10.4324/9780203501863 [dostęp 2025-02-23].
- ↑ Kurdistan | History, Religion, Map, & Facts | Britannica [online], www.britannica.com, 16 stycznia 2025 [dostęp 2025-02-23] (ang.).
- ↑ پورتال وزارت امور اقتصادی و دارایی-English-mefa-new-eng-1391/Iran’s non-oil exports via Piranshahr customs hit $125mn in 9 months [online], mefa.ir [dostęp 2018-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-19].
- ↑ "Kurdistan", [w:] Colin Paul Mitchell, "Kurdistan". In Bjork, Robert E. (ed.). The Oxford Dictionary of the Middle Ages. Oxford University Press., Oxford University Press, 2010, ISBN 978-0199574834, Cytat: First appearing in 11th-century *Seljuk chronicles, the term ‘Kurdistan’ (‘land of the Kurds’) denoted a triangle of territory now shared ... (ang.).
- ↑ Kurdistan24, Lozan Antlaşması’nın Kürdistan ve Kürt milleti için doğurduğu sonuçlar [online], Lozan Antlaşması’nın Kürdistan ve Kürt milleti için doğurduğu sonuçlar, 31 lipca 2022 [dostęp 2025-02-23] (tur.).
- ↑ Timeline: The Kurds’ Long Struggle With Statelessness [online], www.cfr.org [dostęp 2025-02-23] (ang.).
- ↑ Editors Oriente Moderno, Coup D'oeil Sur la Culture Nationale Kurde, „Oriente Moderno”, 57 (9-10), 1977, s. 445–450, DOI: 10.1163/22138617-0570910007, ISSN 0030-5472 [dostęp 2025-02-23].
- ↑ Editors Oriente Moderno, Coup D'oeil Sur la Culture Nationale Kurde, „Oriente Moderno”, 57 (9-10), 1977, s. 445–450, DOI: 10.1163/22138617-0570910007, ISSN 0030-5472 [dostęp 2025-02-23].
- ↑ Noubar Maxoudian, Early Armenia as an empire: The career of Tigranes III, 96–55 B.C., „Journal of The Royal Central Asian Society”, 39 (2), 1952, s. 156–163, DOI: 10.1080/03068375208731438, ISSN 0035-8789 [dostęp 2025-02-23].
- ↑ Veli Yadirgi, The political economy of the Kurds of Turkey: from the Ottoman Empire to the Turkish Republic, Cambridge (GB) New York: Cambridge university press, 2017, ISBN 978-1-107-18123-6 [dostęp 2025-02-23].
