Bączek nowozelandzki
Bączek nowozelandzki[3] (Ixobrychus novaezelandiae; maor. kaoriki[4]) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny czaplowatych (Ardeidae). Występował na obu głównych wyspach Nowej Zelandii. W 2001 opisano również szczątki subfosylne z Wysp Chatham. Wymarł przed XX wiekiem z nieznanych przyczyn.
| Ixobrychus novaezelandiae[1] | |||
| (Purdie, 1871) | |||
_(14564877787).jpg) Ilustracja z 1873 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bączek nowozelandzki | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał Alexander Callender Purdie na łamach Transactions and proceedings of the New Zealand Institute. Holotyp odłowiono w okolicy jeziora Wakatipu na nowozelandzkiej Wyspie Południowej. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Ardeola Novæ Zelandiæ[5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza bączka nowozelandzkiego w rodzaju Ixobrychus pod nazwą I. novaezelandiae[6]. Spreparowane okazy przechowywane są w zbiorach w Wellington i Tring[7]. Dwa znane okazy mogą pochodzić z Wyspy Północnej, nie jest znane miejsce ich przechowywania i nie można ustalić z pewnością ich pochodzenia. Wiadomo o 13 okazach, które miały pochodzić z Wyspy Południowej, z czego lokalizacja części z nich jest nieznana[8].
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosiła około 36 cm[7]. Wymiary holotypu (oryginalne podane w calach, z dokładnością do 0,25 cala ≈ 6 mm): długość dzioba (od końcówki do kącika) 7 cm, długość skrzydła 15 cm[5]. Upierzenie po bokach głowy, szyi i w górnej części piersi było rude, jaskrawe. Spód ciała biały, podobnie jak brew i gardło. Wierzch głowy i tył szyi czarne. Grzbiet, kuper i sterówki czarne. Pokrywy skrzydłowe płowe, lotki II rzędu białe, lotki I rzędu czarne. Dziób żółtopomarańczowy, nogi żółtawe[7].
Zasięg, ekologia i zachowanie edytuj
Dwa okazy odłowione na Wyspie Północnej miały pochodzić z Tauranga i Wanganui. Znane są również subfosylne szczątki odkryte na tej wyspie, odkryte m.in. w okolicy jeziora Poukawa. Okazy na Wyspie Południowej zostały pozyskane w okolicy jezior Kaniere i Akatipu oraz w dystrykcie Westland. Szczątki subfosylne datowane na holocen odkryto także na Wyspach Chatham, co prawdopodobnie wskazuje na niegdysiejsze istnienie tam populacji bączków nowozelandzkich[8]. Najprawdopodobniej ptaki te zamieszkiwały słodkowodne mokradła[9]. Pewnych informacji o zwyczajach bączków nowozelandzkich dostarczył Bullerowi Docherty. Obserwował je w słonych nadbrzeżnych lagunach. Żywiły się małymi rybami lub nasionami nadbrzeżnych roślin, prowadziły samotniczy tryb życia. Jedno jajo, wydobyte z zabitego ptaka, miało być duże. Ptaki gniazdowały na ziemi w zaciemnionych miejscach. Docherty nie miał okazji usłyszeć ich głosu[7]. Jeden ptak obserwowany w niewoli miał podczas spoczynku trzymać głowę wciągniętą, spoczywającą między skrzydłami, zaś zaalarmowany lub podekscytowany wyciągał się w górę. Zaniepokojony obecnością kota miał z siebie wydobyć osobliwe pstrykające zawołanie. W innych sytuacjach zdenerwowania odzywał się głosem podobnym do głosu zimorodków, ale nie tak głośnym[7].
Status edytuj
IUCN uznaje bączka nowozelandzkiego za gatunek wymarły (EX, Extinct)[9]. Pierwszy okaz pozyskano w 1836 w Tauranga; mógł być to zabłąkany ptak. W marcu 1868 dwa okazy odłowiono w okolicy rzeki Kanieri w Westland. Holotyp pochodził sprzed 9 sierpnia 1870[7]. Przyczyny wymarcia nie są znane. Większość wymarłych nowozelandzkich ptaków padła ofiarą wprowadzonych drapieżników i nadmiernego odłowu[9]. Buller obserwował jednego osobnika w niewoli w maju 1871, miał być stosunkowo oswojony[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Ixobrychus novaezelandiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ixobrychus novaezelandiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (Wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-21].
- ↑ New Zealand plant and vertebrate species known to be extinct. [w:] Tennyson, Alan, and Paul Martinson. Extinct birds of New Zealand [on-line]. Wellington: Te Papa Press, 2006. [dostęp 2017-05-03].
- ↑ a b A. C. Purdie. On a (supposed) New Species of Bittern, from the Lake District. „Transactions and proceedings of the New Zealand Institute”. 3, s. 99, 1870.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-21]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 70–71. ISBN 978-1-4081-5862-3.
- ↑ a b Gill B.J.; Bell, B.D.; Chambers, G.K.; Medway, D.G.; Palma, R.L.; Scofield, R.P.; Tennyson, A.J.D.; Worthy, T.H.: Checklist of the birds of New Zealand, Norfolk and Macquarie Islands, and the Ross Dependency, Antarctica. Wyd. 4. Wellington: Te Papa Press & Ornithological Society of New Zealand, 2010.
- ↑ a b c New Zealand Little Bittern Ixobrychus novaezelandiae. BirdLife International. [dostęp 2017-05-03].