Barnim IX Pobożny
Barnim IX, znany też jako Barnim XI, w historiografii występujący z przydomkiem Stary lub Pobożny (ur. 2 grudnia 1501, zm. 2 listopada 1573 w Grabowie[1]) – książę z pomorskiej dynastii Gryfitów, syn Bogusława X, pierwszy protestancki książę Pomorza.
| |
.svg)
| |
| książę pomorski | |
| Okres |
od 1523 |
|---|---|
| Poprzednik |
Bogusław X Wielki, |
| Następca |
podział Księstwa Pomorskiego na szczecińskie i wołogoskie |
| książę szczeciński | |
| Okres |
od 1523 |
| Poprzednik | |
| Następca |
on sam, Filip I wołogoski |
| książę szczeciński | |
| Okres |
od 1531 |
| Poprzednik |
on sam, Jerzy I pomorski |
| Następca |
on sam |
| książę szczeciński | |
| Okres |
od 1532 |
| Poprzednik |
on sam, Filip I wołogoski |
| Następca | |
| książę wołogoski | |
| Okres |
od 1523 |
| Poprzednik | |
| Następca |
on sam, Filip I wołogoski |
| książę wołogoski | |
| Okres |
od 1531 |
| Poprzednik |
on sam, Jerzy I pomorski |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
2 grudnia 1501 |
| Data i miejsce śmierci |
2 listopada 1573 |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
Anna |
| Dzieci |
Aleksandra, Maria, Dorota, |
Życie i panowanie
edytuj
Studiował na uniwersytetach w Greifswaldzie i Wittenberdze, między innymi pod kierunkiem Marcina Lutra[2]. W trzy lata po objęciu władzy wespół z Jerzym I obradował w Gdańsku z Zygmuntem Starym nad przyszłością polskiego lenna nad Lęborkiem i Bytowem[3].
Książę pomorski był zręcznym politykiem. W 1530 na sejmie Rzeszy, w Augsburgu uzyskał całkowitą samodzielność w kierowaniu księstwem. Po śmierci jego starszego brata w 1531 przeprowadził podział księstwa, który dokonany został 21 października 1532. W drodze losowania otrzymał część wschodnią po rzekę Odrę, natomiast jego bratanek Filip I objął władzę nad księstwem wołogoskim, które zostało poszerzone o ziemie oprawy wdowiej jego macochy Małgorzaty brandenburskiej[4][5].
W 1534 wprowadził w księstwie szczecińskim luteranizm, którego był zwolennikiem[6]. Prowadził ostrożną politykę zagraniczną, współpracując z Zygmuntem Augustem, królem Polski (1552[2]), z którym był spokrewniony przez Annę Jagiellonkę, swą matkę[4].
Barnim IX był wielbicielem sztuki. Na dwór książęcy sprowadzał wielu artystów. Kolekcjonował dzieła sztuki, szczególnie dzieła złotników. Był inicjatorem powstania monumentalnego gobelinu zwanego Oponą Croya. Zajmował się snycerstwem i mechaniką precyzyjną. Według legendy, był twórcą ołtarza znajdującego się obecnie w kościele w Sownie. Pasjonowało go myślistwo[7]. Był inicjatorem zreformowania cechów pomorskich, a także przyczynił się do założenia półwyższej szkoły w Szczecinie tzw. Pedagogium Książęcego (1543)[2][4]. Zapoczątkował także rozwój kanalizacji w Szczecinie[8].
W 1569 podczas zjazdu w Jasienicy (po śmierci żony Anny) abdykował na rzecz wnuka swego starszego brata, księcia Jana Fryderyka[6]. Koniec życia spędził w swej rezydencji – Oderburgu w Grabowie pod Szczecinem, poświęcając się wyłącznie swoim pasjom[6].
Rodzina
edytujŻoną Barnima IX Pobożnego (Starego) była Anna, córka Henryka II Średniego, księcia brunszwicko-lüneburskiego i Małgorzaty saskiej[1]. Z ich związku pochodziło siedmioro dzieci:
- Aleksandra (ur. na przeł. 1525/1526 lub 1539/1540 i późn., zm. najp. 1544) – zmarła w wieku dziecięcym lub młodości,
- Maria (ur. 2 lutego 1527, zm. 16 lutego 1554) – żona Ottona IV, hrabiego Holsztynu na Schaumburgu,
- Dorota (ur. 7 lutego 1528, zm. 4 czerwca 1558) – żona Jana, hrabiego Mansfeld na Hinterort,
- Anna (ur. 5 lutego 1531, zm. 13 października 1592) – żona Karola, księcia Anhalt-Zerbst, Henryka VII, burgrabiego Miśni oraz Josta II, hrabiego Barby na Mühlingen,
- Sybilla (ur. 25 kwietnia 1541, zm. 21 września 1564) – narzeczona Ottona I, hrabiego Salm-Kyburgu, Wild i Rheingrafem,
- Bogusław XII (ur. 27 sierpnia 1542?, zm. 8 lub 9 września 1542?) – zmarł w wieku niemowlęcym,
- Elżbieta (ur. p. po 1544, zm. p. po 1554) – zmarła w dzieciństwie[9].
Genealogia
edytuj| Eryk II ur. w okr. 1418–1425 lub poźn. zm. 5 VII 1474 |
Zofia ur. ok. 1434 zm. 24 VIII 1497 |
Kazimierz IV Jagiellończyk ur. 30 XI 1427 zm. 7 VI 1492 |
Elżbieta Rakuszanka ur. na przeł. 1436/1437 zm. 30 VIII 1505 | ||||||||||
| Bogusław X Wielki ur. 28 lub 29 V 1454 zm. 5 X 1523 |
Anna Jagiellonka ur. 12 III 1476 zm. 12 VIII 1503 |
||||||||||||
| Anna ur. 6 XII 1502 zm. 6 XI 1568 OO 2 II 1525 |
Barnim IX (XI) Pobożny (Stary) (ur. 2 XII 1501, zm. 2 XI 1573) |
||||||||
| Aleksandra ur. na przeł. 1525/1526 lub 1539/1540 i późn. zm. najp. 1544 |
Maria ur. 2 II 1527 zm. 16 II 1554 |
Dorota ur. 7 II 1528 zm. 4 VI 1558 |
Anna ur. 5 II 1531 zm. 13 X 1592 |
Sybilla ur. 25 IV 1541 zm. 21 IX 1564 | |||||
| Bogusław XII ur. 27 VIII 1542? zm. 8 lub 9 IX 1542? |
Elżbieta ur. p. po 1544 zm. p. po 1554 | ||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 434–437.
- ↑ a b c K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 107.
- ↑ J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 87–88.
- ↑ a b c J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 87.
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 431.
- ↑ a b c U. Scheil: Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-02-17]. (niem.).
- ↑ J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 86.
- ↑ Encyklopedia Szczecina, ISBN 978-83-942725-0-0 – hasło „Kanalizacja” (s. 397, autorka: Ilse Gudden-Lüddecke).
- ↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 444–449.
Bibliografia
edytujOpracowania
edytuj- Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
- Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.
Opracowania online
edytuj- Scheil U., Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin (niem), [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-02-17].
Literatura dodatkowa (opracowania)
edytuj- Praca zbiorowa, Przewodnik po Szczecinie, wyd. „13 Muz”. Szczecin 1999, ISBN 83-908898-3-8.
Literatura dodatkowa (online)
edytuj- Madsen U., Barnim IX. (niem.), [dostęp 2012-02-18].