Szczudłówka piaskowa
Szczudłówka piaskowa (Battarrea phalloides (Dicks.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
_Pers_393468.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szczudłówka piaskowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Battarrea phalloides (Dicks.) Pers. Syn. Met. Fung. (Göttingen) 1: xiv, 129 (1801) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Battarea, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1785 r. James Dickson nadając mu nazwę Lycoperdon phalloides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon[1].
- Battarrea phalloides (Dicks.) Pers. 1801 f. phalloides
- Battarrea phalloides f. stevenii (Libosch.) Calonge 2004
- Battarrea phalloides (Dicks.) Pers. 1801 var. phalloides
- Battarrea phalloides var. stevenii (Libosch.) Cleland & Cheel 1916
- Battarrea stevenii (Libosch.) Fr. 1829
- Dendromyces stevenii Libosch. 1814
- Ithyphallus campanulatus (Berk.) Schltdl. 1933
- Lycoperdon phalloides Dicks. 1785
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Wanda Rudnicka-Jezierska opisywała ten gatunek pod nazwą batarówka słupiakowata[3].
_(6032623237).jpg)
Morfologia edytuj
Młody owocnik jest kulisty lub jajowaty, o średnicy do 12 cm. Zbudowany jest z dwuwarstwoego perydium. Białawe i cienkie egzoperydium szybko odpada, jego pozostałością na owocniku jest pochwa i niewielkie łatki na endoperydium. Po dojrzeniu owocnik składa się z trzonu i główki[4].
Kulista, o średnicy 1–3 cm. Zbudowana jest z cienkiego endoperydium, które po dojrzeniu owocnika pęka wzdłuż równika, co powoduje odpadnięcie górnej części i odsłonięcie gleby. Pozostała dolna część owocnika przypomina wówczas wyglądem kapelusz.
Cylindryczny, o wysokości 10–38 cm i grubości 0,5–2 cm. Ma drewnowatą konsystencję i w środku jest pusty. Powierzchnia gęsto pokryta wąskimi i długimi łuseczkami[4].
- Gleba
W dojrzałym owocniku komorowata, pylista, o barwie ciemnobrązowej[4].
- Cechy mikroskopowe
W glebie znajdują się zarodniki, elatery, włośnia i liczne wydłużone komórki o spiralnych lub pierścieniowatych zgrubieniach. Mają długość 63–80 μm i średnicę 8 μm. Hialinowa i septowana włośnia występuje głównie przy wewnętrznej ścianie endoperydium. Bazydiospory niemal kuliste, brązowe, o średnicy 4,8–7,2 μm. Posiadają trójwarstwową ścianę. Ściana zewnętrzna hialinowa, dołeczkowana, środkowabarwna, wewnętrzna hialinowa[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Saprotrof. Na świecie jest szeroko rozprzestrzeniony. Jego stanowiska podano w Afryce, Azji, Australii, Europie, Ameryce Północnej (głównie w regionach zachodnich) i Ameryce Południowej, wszędzie jednak jest rzadki. Występuje głównie w krajach o klimacie suchym, na glebach piaszczystych, głównie na pustyniach i półpustyniach[5]. W Polsce do 2003 r. w literaturze naukowej podano tylko 2 stanowiska: w Rogalinie (1932 r.) i koło Kórnika (1991 r.)[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Niemczech, Anglii, Słowacji i Czechach[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2017-11-03]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-11-03]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Battarea phalloides. [dostęp 2017-11-03].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.