Bitwa o Teruel
 |
Ten artykuł od 2015-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Bitwa o Teruel – seria operacji militarnych mających miejsce podczas hiszpańskiej wojny domowej w mieście Teruel i okolicach między 15 grudnia 1937 a 20 lutego 1938 roku.
| Hiszpańska wojna domowa | |||
 Sytuacja w Hiszpanii tuż przed bitwą pod Teruel. Republikanie zaznaczeni na czerwono, Nacjonaliści - na niebiesko. | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
konieczność osłabienia sił nieprzyjaciela przed ostatecznym atakiem na Madryt | ||
| Wynik |
zwycięstwo nacjonalistów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Hiszpanii  | |||
| 40°21′N 1°06′W/40,350000 -1,100000 | |||
Geneza edytuj
Nacjonaliści zdobyli kontrolę nad północą Hiszpanii i przygotowywali się do decydującego natarcia na Madryt. Na początku grudnia 1937 roku dowództwo frankistów planowało ofensywę w centrum i chroniło swój północno-wschodni front systematycznymi bombardowaniami z lotnisk Aragonii. Zapewniły one pełną kontrolę nad niebem prowincji Guadalajara. Z drugiej strony dowództwo republikańskie zdobyło wiarygodną informację o planowanym na 18 grudnia ataku na stolicę. Po przegranych w bitwach o Belchite i Brunete, brak odpowiedzi na to zagrożenie doprowadziłby do niechybnej klęski na wszystkich frontach i Katalonia pozostałaby bez ochrony. Przez pierwsze dwa tygodnie grudnia, wojska republikańskie zgromadziło ludzi i wyposażenie w okolicach Teruel, głównie na południu i nad rzeką Alfambrą. Front w formie klina miał ok. 60 km. Wcześniej jednostki zgrupowały się w prowincji Saragossa, wbrew planowi nie udało się jedną szybką ofensywą na Estremadurę przeciąć strefy zajmowanej przez nacjonalistów na dwie części.
Walczące siły edytuj
Wojska republikańskie liczyły około 90 000 ludzi podzielonych na trzy główne korpusy, XVIII, XX i XXII (także włączony jako część XXVII). Wcześniej samoloty typu Mosca (I-16) i Chato (I-15), w liczbie około 120, przeniesiono na lotniska Lewantu hiszpańskiego (Villafranca del Penedés i Sabadell) w celu wsparcia ofensywy i uniknięcia zniszczenia na bombardowanych przez nacjonalistów lotniskach w Aragonii. Generał Juan Hernández Saravia, dowódca Wojsk Lewantyńskich, przygotował operacje podobne do tych z późniejszej bitwy nad Ebro.
Siły nacjonalistów w samym mieście liczyły 3900 uzbrojonych ludzi z 52 Dywizji, prawie 40% z nich nie było żołnierzami. Ich dowódcą był pułkownik Domingo Rey d´Harcourt. Przyłączyła się do nich część ludności nieprzeszkolonej wojskowo, źródła wskazują na ogólną liczbę 10 000 ludzi.
Teruel bronione przez przygotowane wcześniej linie okopów i zasieków, było uważane za przyczółek bardzo zagrożony przez siły republikańskie.
Początek ofensywy republikańskiej edytuj
Siły republikańskie, pewne zwycięstwa ze względu na ogromną przewagę w liczbie żołnierzy i sprzęcie, 15 grudnia o godzinie 15:00 rozpoczynają ofensywę, prawie bez wsparcia artylerii i samolotów.
Początkowy plan Vicenta Rojo Llucha polegał na okrążeniu miasta sześcioma dywizjami, jednocześnie zabezpieczając się siłami dwóch dywizji przeciw spodziewanej kontrofensywie nacjonalistów. Enrique Líster zdobywa Concud siłami 11 Dywizji, podczas gdy 25 Dywizja zajmuje San Blas. Dwa korpusy szybko otaczają miasto i odcinają je od zaopatrzenia i posiłków. Atakujący spotykają się z XVIII Korpusem 20 grudnia. Zaskoczenie pozwala Lísterowi dojść do granic miasta i wziąć jeńców. Mróz był silny (podczas walk sięgnął nawet –20 °C) a żołnierze republikańscy szli do ataku lepiej wyposażeni. 17 grudnia obficie włączają lotnictwo do walk, powodując ciężkie straty wśród okolicznych wojsk nacjonalistów, które przybyły z pomocą oblężonym. Bitwy powietrzne angażują samoloty Fiat CR.32 i Messerschmitt Bf 109 nacjonalistów oraz Polikarpowy I-15 i I-16 Republikanów. Zestrzeliwują one wiele bombowców Heinkel He 111. 18 grudnia rozlokowują główne siły na południe od Teruel, nad rzeką Muela i atakują stary Cmentarz.
Lotnictwo nacjonalistów w temperaturach sięgających na lotniskach Kastylii do –10 °C, prawie nie może stawić oporu postępom republikanów. Dywizje nacjonalistyczne nie są przygotowane na uwolnienie oblężonych. 19 grudnia niektóre oddziały generała Arandy przybywają na front, ale ich liczba jest bardzo mała i nie osiągają sukcesu. Tego dnia zaczynają się pierwsze walki wewnątrz miasta, na cmentarzu i na stadionie piłkarskim. 22 grudnia wiele jednostek republikańskich wchodzi do miasta przy wsparciu artylerii, na ulicach pojawiają się też ich pierwsze wozy bojowe na symbolicznej Plaza del Torico. Łatwe zwycięstwo powoduje szybki postęp wojsk republikańskich, które ponoszą duże straty z powodu zamkniętego systemu obrony, stosowanego przez nacjonalistów, wiedzących, że tylko obrona każdego domu z osobna może zatrzymać ofensywę.
Operacje wojskowe wewnątrz miasta zamieniają się w powolne zdobywanie domu po domu, niebezpieczne dla obu stron. Powodują ogromne straty wśród ludności cywilnej, pomimo rozkazów Indalecio Priety, mówiących o jak największej ochronie cywilów i umieszczaniu kobiet i dzieci w najbezpieczniejszych miejscach. Artyleria republikańska równa z ziemią każdy budynek, w którym napotkany jest opór nacjonalistów. Bank Hiszpanii, Klasztor Św. Klary i Hotel Aragón są miejscami, gdzie toczą się najbardziej krwawe walki, gdzie nawet dochodzi do walki na bagnety.
24 grudnia wielu oficerów republikańskich zostaje odznaczonych i awansowanych za swoje nadchodzące zwycięstwo, pomimo że pozostają do zdobycie jeszcze dwa szańce: seminarium i garnizon. W końcu zostaje zaminowanych kilka punktów i mostów, w celu zwiększenia presji na punkty oporu. W ogniu ciężkich walk miasto poddaje się 8 stycznia.
Kontrofensywa nacjonalistów edytuj
Straty republikanów, spowodowane walką i mrozem, są duże. Przez pierwsze dni stycznia ich wojska straciły wiele myśliwców, podczas gdy 140 samolotów nacjonalistów jest w powietrzu. Istnieje równowaga sił, która zmusza do myślenia o umocnieniu pozycji siłami piechoty, samochodów opancerzonych i czołgów.
Dowódcy nacjonalistów, generał José Enrique Varela na południu i generał Aranda na północy otrzymali zadanie odbicia miasta. 31 grudnia generał Rafael García Valiño zajmuje kilka okolicznych stref. Poruszają się w stronę Korpusu Galicji i Kastylii ze wsparciem lotnictwa, dwóch dywizji z Nawarry i artylerii włoskiej.
Bombardowania pozycji republikańskich, przy udziale Legionu Condor, są najsilniejszymi od początku wojny. Legion jednak musi wstrzymać ataki w dniach 31 grudnia i 1 stycznia z powodu śnieżycy, która uniemożliwia loty.
XXII Korpus republikański zostaje wezwany do obrony miasta, podczas gdy reszta jednostek wycofuje się na pozycje strategiczne. 2 stycznia siły nacjonalistów próbują wejść do Teruelu, ale generał Saravia, przy pomocy lotnictwa, rozbija ofensywę. Dowodząc różnymi korpusami, liczącymi w sumie ok. 100 000 ludzi, rozpoczynają kontrofensywę lepiej przygotowani i bez pośpiechu spowodowanego obroną garnizonu, który już upadł. 17 stycznia zajmują pozycje w okolicach miasta, gdzie Republikanie nie stworzyli większych instalacji obronnych. Pół tysiąca dział i pięćdziesiąt samolotów atakuje pozycje w okolicach miasta. Prawy brzeg rzeki Alfambra 22 stycznia zostaje zajęty przez nacjonalistów. Teraz to republikanie są oblężeni. Jednakże obrona miasta jest silna i przez tydzień walk pozycje prawie się nie zmieniają. 25 stycznia republikanie atakują w celu przełamania oblężenia. Obie strony mają poważne problemy z zachowaniem zdolności bojowej swoich wojsk w warunkach silnego mrozu i ciężkich walk. W ciągu trzech dni, po obu stronach, straty znacznie rosną. Ponad sto czołgów T-26 należących do republikanów prezentuje duże zdolności bojowe, ale lotnictwo i artyleria nacjonalistów są bardziej efektywne. 29 stycznia dochodzi do walk na bagnety.
7 lutego siły nacjonalistów decydują się na operację okrążającą, mającą przywrócić stan ze stycznia, na północy przełamują front republikański i przechodzą rzekę Alfambrę. 19 lutego przybywa V Korpus republikański, ale jest już za późno. 20 lutego front zostaje zamknięty, a siły republikańskie otoczone i pozbawione zaopatrzenia. Nacjonaliści wchodzą do Teruelu przy bardzo słabym oporze. Republikanie otrzymują rozkaz wycofania się w stronę oddziałów Valentína Gonzáleza, ale jest to niewykonalne i prawie 14 000 żołnierzy republikańskich zostaje wziętych do niewoli. 22 lutego ostatnie walczące oddziały wychodzą z Teruelu. Miasto było zrujnowane, zniszczonych zostało 35% republikańskich czołgów i samochodów, na ulicach leżały setki poległych.
Konsekwencje edytuj
Bitwa o Teruel była sprawdzianem możliwości wojska republikańskiego w organizacji i prowadzeniu operacji militarnych przeciwko przeciwnikowi lepiej uzbrojonemu i wyszkolonemu. Ale była także dowodem na to, że droga do Aragonii i Katalonii była otwarta dla sił nacjonalistów, i że różnice między generałami bardziej profesjonalnymi jak Saravia czy Rojo a Lísterem i Gonzálezem były kluczem do poprowadzenia bardziej dopracowanych operacji, jak okazało się to także później. Wiosną 1938 roku możliwa była ofensywa frankistów na północnym wschodzie Półwyspu Iberyjskiego.
Bibliografia edytuj
- J. Casanova: Anarquismo y revolución en la sociedad rural aragonesa, 1936-1938. Madryt: Ed.: Siglo XXI de España, 1985. ISBN 84-323-0512-X.
- J. Martínez Bande: La batalla de Teruel. Madryt: Ed.: San Martín. ISBN 84-7140-088-X.
- Hugh Thomas: La Guerra Civil Española. Barcelona: Ed.: Grijalbo, 1976. ISBN 84-253-2767-9.
- Manuel Tuñón de Lara: La batalla de Teruel. Zaragoza: Instituto de Estudios Turolenses, 1986. ISBN 84-505-5073-4.
Linki zewnętrzne edytuj
- Archiwum historyczne Teruel. pozuel.blogsome.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-02)]. (hiszp.)