Bohdan Wendorff

Oficer Wojska Polskiego, polski działacz emigracyjny

Bohdan Wendorff (ur. 14 lutego 1904 w Rydze, zm. 26 czerwca 1998 w Londynie) – polski prawnik, działacz państwowy w okresie II Rzeczypospolitej i na emigracji. Jako szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP (1975–1990) organizator bieżącej pracy czterech kolejnych prezydentów RP na uchodźstwie. Kapitan broni pancernej Polskich Sił Zbrojnych, awansowany do stopnia podpułkownika przez władze emigracyjne.

Bohdan Wendorff
Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1904
Ryga

Data i miejsce śmierci

26 czerwca 1998
Londyn

Członek II Rady Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 29 marca 1958
do 28 marca 1963

Przynależność polityczna

Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji

Minister bez teki rządu RP na uchodźstwie
Okres

od 9 października 1963
do 14 czerwca 1965

Okres

od 26 czerwca 1965
do 19 stycznia 1968

Członek III Rady Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 9 września 1963
do 20 lipca 1968

Przynależność polityczna

Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji

Wiceprzewodniczący Rady Stanu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 24 marca 1972
do 12 lipca 1972

Przynależność polityczna

Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji

Członek Komisji Tymczasowej Okresu Przejściowego
Okres

od 1 sierpnia 1972
do 20 czerwca 1973

Przynależność polityczna

Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji

Członek V, VI, VII i VIII Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 29 maja 1973
do 8 grudnia 1991

Przynależność polityczna

Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji

Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP
Okres

od 1 listopada 1975
do 22 grudnia 1990

P.o. ministra sprawiedliwości rządu RP na uchodźstwie
Okres

od 17 stycznia 1984
do 7 kwietnia 1986

Poprzednik

Bolesław Dziedzic

Następca

Stanisław Wiszniewski

Odznaczenia
Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (od 1941) Złoty Krzyż Zasługi
Bohdan Wendorff
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1904
Ryga

Data śmierci

26 czerwca 1998

Przebieg służby
Lata służby

19201945

Siły zbrojne

Wojsko Polskie,
Polskie Siły Zbrojne

Jednostki

10 Brygada Kawalerii Pancernej

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Życiorys

edytuj

Urodzony w Rydze jako syn Oskara, absolwenta chemii Politechniki Ryskiej[1]. Zdał maturę w gimnazjum Kazimierza Kulwiecia w Warszawie w 1919[2][a]. W latach 1919–1921 uczestniczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej[4]. Zweryfikowany w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1921 roku i 19. lokatą w korpusie oficerów rezerwy samochodowych. W 1923 był oficerem rezerwy 2 dywizjonu samochodowego w Lublinie[5]. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie wstąpił do polskiej korporacji akademickiej Konwent Polonia i został później jej filistrem[2].

Po studiach podjął pracę w służbie cywilnej. Był sekretarzem osobistym wojewodów wileńskich Władysława Raczkiewicza (1926–1931), Zygmunta Beczkowicza (1931–1933) i Władysława Jaszczołta (1933–1935), następnie wicewojewodą, wicestarostą wileńsko-trockim i kierownikiem powiatowego Referatu Bezpieczeństwa Publicznego, wreszcie od 1937 starostą brasławskim[3][6][7][4].

W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Wilno-Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do kadry 2 Dywizjonu Samochodowego w Lublinie[8].

Po agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 wydostał się przez Łotwę, Szwecję, Norwegię i Anglię do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego tworzonego w obozie pod Awinionem[3]. Walczył w szeregach 10 Brygady Kawalerii Pancernej gen. Stanisława Maczka i został odznaczony Krzyżem Walecznych za kampanię francuską 1940. W latach 1944–1945 przeszedł z 1 Dywizją Pancerną cały szlak bojowy od lądowania w Arromanches-les-Bains w Normandii do zajęcia Wilhelmshaven[2][3][4]. Porucznik Bohdan Wendorff pełnił służbę oficera pionu kwatermistrzowskiego na stanowisku dowódcy plutonu techniczno-gospodarczego w szwadronie sztabowym Kwatery Głównej 10 Brygady Kawalerii Pancernej[9]. Po zakończeniu II wojny światowej służył przez sześć miesięcy w okupowanych Niemczech, po czym został powołany na adiutanta prezydenta RP na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza[3].

Służbę wojskową zakończył w stopniu kapitana, w 1964 został awansowany do stopnia majora broni pancernej[10], następnie podpułkownika[potrzebny przypis].

Pełnił funkcję oficera ds. specjalnych[b] przy prezydentach Raczkiewiczu (zm. 1947), Auguście Zaleskim (1947–1972) i Stanisławie Ostrowskim (1972–1979)[3][7]. Z ramienia Ligi Niepodległości Polski wszedł do utworzonej w 1954 roku Tymczasowej Rady Jedności Narodowej, pozostającej w opozycji do prezydenta Augusta Zaleskiego[11]. W 1963 został ministrem bez teki w trzecim rządzie Antoniego Pająka jako przedstawiciel Prezydenta RP w rządzie i pełnił tę funkcję także w rządzie Aleksandra Zawiszy powołanym w 1965. Zrezygnował z funkcji ministerialnej w 1968. W latach 1958–1968 był członkiem Rady Rzeczypospolitej w Londynie (w II Radzie (1958–1963) z nominacji Prezydenta RP, w III Radzie (1963–1968) wybrany w wyborach powszechnych). W 1968 został Głównym Komisarzem Wyborczym w wyborach do Rady Rzeczypospolitej. W 1972 został powołany do Rady Stanu i był jej wiceprzewodniczącym. Zasiadał w Radzie Narodowej RP kolejnych kadencji w latach 1973–1991. Wchodził w skład Głównego Komitetu Wykonawczego Ligi Niepodległości Polski. Był także członkiem Związku Ziem Wschodnich, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i Instytutu Józefa Piłsudskiego[3].

1 listopada 1975 roku został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP, sprawując ten urząd do zakończenia działalności rządu RP na uchodźstwie (nazywano go „klucznikiem Zamku”). Od 1975 był równocześnie podsekretarzem stanu w kolejnych rządach Alfreda Urbańskiego, Kazimierza Sabbata i Edwarda Szczepanika, a w czwartym rządzie K. Sabbata powierzono mu obowiązki ministra sprawiedliwości (bez nominacji ministerialnej). Był także członkiem Komisji Likwidacyjnej Rządu RP na Uchodźstwie.

Po przekazaniu przez rząd na uchodźstwie prerogatyw wybranemu w kraju prezydentowi Lechowi Wałęsie Wendorff osobiście przywiózł insygnia władzy prezydenckiej do Polski.

 
Grób Bohdana Wendorffa

Pochowany na cmentarzu Gunnersbury w Londynie (Sq. EA, gr. 71)[12].

Ordery i odznaczenia

edytuj
  1. Według innego źródła w gimnazjum F. Kulwiesia w Wilnie[3].
  2. Według innego źródła: oficera do zleceń[7].

Przypisy

edytuj
  1. Bartłomiej Wróblewski, Korporacja Akademicka Arkonia (Ryga, Moskwa, Warszawa, Londyn) [online], archiwumkorporacyjne.pl, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-05-20].
  2. a b c Trzeciakowska 2005 ↓, s. 206.
  3. a b c d e f g Pożegnanie, „Wolne Słowo Organizacji Polskich w Belgii”, 11 (45), październik 1998, s. 18.
  4. a b c Krzysztof Miklaszewski, Bohdan Wendorff nie żyje [online], Dziennik Polski, 27 czerwca 1998.
  5. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1007, 1024.
  6. Balbus 2014 ↓, s. 186.
  7. a b c Bohdan Wendorff. [w:] Album Polonorum [on-line]. konwentpolonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-29)].
  8. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 183, 704.
  9. Gaj 2015 ↓, s. 62–63.
  10. Lista oficerów Polskich Sił Zbrojnych według awansów dokonanych na uchodźstwie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 10, nr 4 z 30 czerwca 1969. 
  11. Jan Józef Kasprzyk, Liga Niepodległości Polski, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XI, Radom 2003, s. 142.
  12. Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-05-18] (pol.).
  13. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 96, nr 6 z 15 grudnia 1989. 
  14. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 4, Londyn 23 maja 1958 roku, s. 24.

Bibliografia

edytuj