Bohdan Wendorff
Bohdan Wendorff (ur. 14 lutego 1904 w Rydze, zm. 26 czerwca 1998 w Londynie) – polski prawnik, działacz państwowy w okresie II Rzeczypospolitej i na emigracji. Jako szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP (1975–1990) organizator bieżącej pracy czterech kolejnych prezydentów RP na uchodźstwie. Kapitan broni pancernej Polskich Sił Zbrojnych, awansowany do stopnia podpułkownika przez władze emigracyjne.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Członek II Rady Rzeczypospolitej Polskiej | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna | |
| Minister bez teki rządu RP na uchodźstwie | |
| Okres |
od 9 października 1963 |
| Okres |
od 26 czerwca 1965 |
| Członek III Rady Rzeczypospolitej Polskiej | |
| Okres |
od 9 września 1963 |
| Przynależność polityczna | |
| Wiceprzewodniczący Rady Stanu Rzeczypospolitej Polskiej | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna | |
| Członek Komisji Tymczasowej Okresu Przejściowego | |
| Okres |
od 1 sierpnia 1972 |
| Przynależność polityczna | |
| Członek V, VI, VII i VIII Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej | |
| Okres | |
| Przynależność polityczna | |
| Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP | |
| Okres |
od 1 listopada 1975 |
| P.o. ministra sprawiedliwości rządu RP na uchodźstwie | |
| Okres |
od 17 stycznia 1984 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
  
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
14 lutego 1904 |
|---|---|
| Data śmierci |
26 czerwca 1998 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
Życiorys
edytujUrodzony w Rydze jako syn Oskara, absolwenta chemii Politechniki Ryskiej[1]. Zdał maturę w gimnazjum Kazimierza Kulwiecia w Warszawie w 1919[2][a]. W latach 1919–1921 uczestniczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej[4]. Zweryfikowany w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1921 roku i 19. lokatą w korpusie oficerów rezerwy samochodowych. W 1923 był oficerem rezerwy 2 dywizjonu samochodowego w Lublinie[5]. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie wstąpił do polskiej korporacji akademickiej Konwent Polonia i został później jej filistrem[2].
Po studiach podjął pracę w służbie cywilnej. Był sekretarzem osobistym wojewodów wileńskich Władysława Raczkiewicza (1926–1931), Zygmunta Beczkowicza (1931–1933) i Władysława Jaszczołta (1933–1935), następnie wicewojewodą, wicestarostą wileńsko-trockim i kierownikiem powiatowego Referatu Bezpieczeństwa Publicznego, wreszcie od 1937 starostą brasławskim[3][6][7][4].
W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Wilno-Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do kadry 2 Dywizjonu Samochodowego w Lublinie[8].
Po agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 wydostał się przez Łotwę, Szwecję, Norwegię i Anglię do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego tworzonego w obozie pod Awinionem[3]. Walczył w szeregach 10 Brygady Kawalerii Pancernej gen. Stanisława Maczka i został odznaczony Krzyżem Walecznych za kampanię francuską 1940. W latach 1944–1945 przeszedł z 1 Dywizją Pancerną cały szlak bojowy od lądowania w Arromanches-les-Bains w Normandii do zajęcia Wilhelmshaven[2][3][4]. Porucznik Bohdan Wendorff pełnił służbę oficera pionu kwatermistrzowskiego na stanowisku dowódcy plutonu techniczno-gospodarczego w szwadronie sztabowym Kwatery Głównej 10 Brygady Kawalerii Pancernej[9]. Po zakończeniu II wojny światowej służył przez sześć miesięcy w okupowanych Niemczech, po czym został powołany na adiutanta prezydenta RP na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza[3].
Służbę wojskową zakończył w stopniu kapitana, w 1964 został awansowany do stopnia majora broni pancernej[10], następnie podpułkownika[potrzebny przypis].
Pełnił funkcję oficera ds. specjalnych[b] przy prezydentach Raczkiewiczu (zm. 1947), Auguście Zaleskim (1947–1972) i Stanisławie Ostrowskim (1972–1979)[3][7]. Z ramienia Ligi Niepodległości Polski wszedł do utworzonej w 1954 roku Tymczasowej Rady Jedności Narodowej, pozostającej w opozycji do prezydenta Augusta Zaleskiego[11]. W 1963 został ministrem bez teki w trzecim rządzie Antoniego Pająka jako przedstawiciel Prezydenta RP w rządzie i pełnił tę funkcję także w rządzie Aleksandra Zawiszy powołanym w 1965. Zrezygnował z funkcji ministerialnej w 1968. W latach 1958–1968 był członkiem Rady Rzeczypospolitej w Londynie (w II Radzie (1958–1963) z nominacji Prezydenta RP, w III Radzie (1963–1968) wybrany w wyborach powszechnych). W 1968 został Głównym Komisarzem Wyborczym w wyborach do Rady Rzeczypospolitej. W 1972 został powołany do Rady Stanu i był jej wiceprzewodniczącym. Zasiadał w Radzie Narodowej RP kolejnych kadencji w latach 1973–1991. Wchodził w skład Głównego Komitetu Wykonawczego Ligi Niepodległości Polski. Był także członkiem Związku Ziem Wschodnich, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i Instytutu Józefa Piłsudskiego[3].
1 listopada 1975 roku został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP, sprawując ten urząd do zakończenia działalności rządu RP na uchodźstwie (nazywano go „klucznikiem Zamku”). Od 1975 był równocześnie podsekretarzem stanu w kolejnych rządach Alfreda Urbańskiego, Kazimierza Sabbata i Edwarda Szczepanika, a w czwartym rządzie K. Sabbata powierzono mu obowiązki ministra sprawiedliwości (bez nominacji ministerialnej). Był także członkiem Komisji Likwidacyjnej Rządu RP na Uchodźstwie.
Po przekazaniu przez rząd na uchodźstwie prerogatyw wybranemu w kraju prezydentowi Lechowi Wałęsie Wendorff osobiście przywiózł insygnia władzy prezydenckiej do Polski.
Pochowany na cmentarzu Gunnersbury w Londynie (Sq. EA, gr. 71)[12].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski – 1989[13]
- Krzyż Walecznych „za czyny męstwa i odwagi wykazane w wojnie rozpoczętej 1 września 1939 roku”
- Złoty Krzyż Zasługi – 9 sierpnia 1957[14]
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Bartłomiej Wróblewski, Korporacja Akademicka Arkonia (Ryga, Moskwa, Warszawa, Londyn) [online], archiwumkorporacyjne.pl, 2 listopada 2024 [dostęp 2025-05-20].
- ↑ a b c Trzeciakowska 2005 ↓, s. 206.
- ↑ a b c d e f g Pożegnanie, „Wolne Słowo Organizacji Polskich w Belgii”, 11 (45), październik 1998, s. 18.
- ↑ a b c Krzysztof Miklaszewski, Bohdan Wendorff nie żyje [online], Dziennik Polski, 27 czerwca 1998.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1007, 1024.
- ↑ Balbus 2014 ↓, s. 186.
- ↑ a b c Bohdan Wendorff. [w:] Album Polonorum [on-line]. konwentpolonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-29)].
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 183, 704.
- ↑ Gaj 2015 ↓, s. 62–63.
- ↑ Lista oficerów Polskich Sił Zbrojnych według awansów dokonanych na uchodźstwie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 10, nr 4 z 30 czerwca 1969.
- ↑ Jan Józef Kasprzyk, Liga Niepodległości Polski, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XI, Radom 2003, s. 142.
- ↑ Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-05-18] (pol.).
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 96, nr 6 z 15 grudnia 1989.
- ↑ Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 4, Londyn 23 maja 1958 roku, s. 24.
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski 1923. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1923. [dostęp 2016-06-05].
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
- Tomasz Balbus, Wydział Bezpieczeństwa (Społeczno-Polityczny) Urzędu Delegata Rządu (Urzędu Wojewódzkiego) w Wilnie w latach 1922–1939. Struktury, kadry, zadania, [w:] Zbigniew Nawrocki (red.), Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. 2, Warszawa: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 2014, s. 176–211, ISBN 978-83-929271-9-8.
- Krzysztof Gaj: 1 Dywizja Pancerna (organizacja Wielkiej Jednostki pancernej PSZ na Zachodzie – sierpień 1944 r.). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-283-0.
- Rafał Habielski, Druga Wielka Emigracja 1945–1990. T. 3: Życie społeczne i kulturalne emigracji, Warszawa 1999 (tam nota biograficzna autorstwa Andrzeja Friszkego)
- Sylwia Trzeciakowska, Zbiór odznaczeń po Bohdanie Wendorffie – ostatnim szefie kancelarii cywilnej Prezydenta RP na Uchodźstwie, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska”, 18, 2005, s. 206–209.
- Romuald Turkowski, Parlamentaryzm polski na uchodźstwie 1973–1991 po zjednoczeniu emigracji polskiej w Londynie, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2002.