Pałecznica rurkowata
Pałecznica rurkowata[1] (Typhula fistulosa (Holmsk.) Olariaga) – gatunek grzybów z rodziny pałecznicowatych (Typhulaceae)[2].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pałecznica rurkowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Typhula fistulosa (Holmsk.) Olariaga Mycotaxon 121: 41 (2013) [2012] | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Typhula, Typhulaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1790 r. Theodor Holmskiold nadając mu nazwę Clavaria fistulosa. W 1972 r. Ronald Petersen, przeniósł go do rodzaju Macrotyphula, w 2012 r. Ibai Olariaga do rodzaju Typhula[2].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
- Clavaria fistulosa Holmsk. 1790
- Clavariadelphus contortus (Holmsk.) Pilát
- Clavariadelphus fistulosus (Holmsk.) Corner 1950
- Clavariadelphus fistulosus (Holmsk.) Corner 1950 var. fistulosus
- Clavariadelphus pseudocontortus Bon & Cheype 1987
- Clavariella fistulosa (Holmsk.) P. Karst. 1881
- Macrotyphula fistulosa (Holmsk.) R.H. Petersen 1972
Nazwę polską buławniczka rurkowata dla synonimu Macrotyphula fistulosa podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1985 r[4]. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako buławka rurkowata, goździeniec okazały, goździeniec rurkowaty, buławnik rurkowaty[5]. Po przeniesieniu do rodzaju Typhula, wspomniane nazwy stały się niespójne z nazwą naukową, gdyż rodzaj ten w języku polskim określany jest jako pałecznica. Polska nazwa pałecznica rurkowata według atlasu grzybów na portalu www.grzybiarze.eu[1].
Morfologia edytuj
Owocnik cienki i wysmukły, do 300 mm wysoki, zazwyczaj jednak nie przekracza 20 cm wysokości. średnica 5- 10 mm[6]. Pałeczkowaty, wąsko maczugowaty czasem cylindryczny, smukły, wydłużony, początkowo bladożółty, z wiekiem ciemnieje i robi się żółtobrązowy, brązowawy, czerwonobrązowy do brązowego. Pojedynczy, nierozgałęziony, wierzchołek nierozdwojony, zaokrąglony lub szpiczasty. Wewnątrz pusty, ścianki cienkie[7]. Obłocznia, czyli warstwa hymenialna, znajduje się na zewnątrz owocnika, zajmując powierzchnie około 2/3 jego wysokości w górnej części. Wygląda jakby była lekko oprószona[8].
Trzon jako taki nie występuje, lecz dolna część owocnika, około 1/3 jego wysokości przy podstawie, jest płonna – brak w niej hymenium, a więc nie wytwarza zarodników. Jej zabarwienie jest nieco ciemniejsze od reszty owocnika, a powierzchnia widocznie gładsza[8].
U młodych owocników jest twardy i sztywny, z wiekiem robi się bardziej miękki. Smak i zapach niewyczuwalne[9][8].
Biały. Zarodniki gładkie, jajowate, hialinowe. O wymiarach 12-18 × 5-7 µm[9].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej i Europie[10]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[11].
Owocniki pojawiają się późną jesienią na starych dębowych i bukowych liściach; zwykle pojedynczo, rzadziej w małych grupkach[7].
Znaczenie edytuj
Gatunki podobne edytuj
Pałecznica rurkowata to grzyb o charakterystycznym wyglądzie i dużych rozmiarach. Inne gatunki podobnego pokroju wytwarzają znacznie mniejsze owocniki, o wymiarach rzędu kilku milimetrów do kilku centymetrów.
- Buławniczka sitowata (Typhula filiformis) jest sporo mniejsza, tylko do 5 cm długości, jej owocniki są dużo węższe[7]. Rosnąca wśród opadłych liści czasami w setkach i tysiącach okazów[12].
- Pałecznica skręcona (Typhula contorta) jest podobna, ale jej owocniki są mniejsze i skręcone wokół własnej osi[13][14].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2019-11-12].
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2018-11-17]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Hagara, Ladislav, 1944-., Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 603-604, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ a b c Edmund Garnweidner, Hertha Garnweidner, Alicja Borowska, Alina Skirgiełło: Grzyby : przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej. Warszawa: MUZA SA, 2006, s. 196. ISBN 83-7319-976-4.
- ↑ a b c Javi Calvo Pérez, Typhula fistulosa, „Fungipedia” [dostęp 2018-11-17] (hiszp.).
- ↑ a b Marek Snowarski, Typhula fistulosa (buławka rurkowata) [online], www.grzyby.pl [dostęp 2018-11-17] (pol.).
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-10-30].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Joanna, grzybland – Buławka rurkowata [online], www.grzybland.pl [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2019-11-03].
- ↑ Marek Snowarski, Typhula contorta (buławka rurkowata odmiana skręcona) [online], www.grzyby.pl [dostęp 2018-11-17] (pol.).