Polany Surowiczne

wieś w województwie podkarpackim

Polany Surowiczne – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Jaśliska[3][4].

Polany Surowiczne
wieś
Ilustracja
Chatka studencka – Chałupa Elektryków (2016)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

krośnieński

Gmina

Jaśliska

Liczba ludności (2006)

0

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-485[2]

Tablice rejestracyjne

RKR[3]

SIMC

1065243

Położenie na mapie gminy Jaśliska
Mapa konturowa gminy Jaśliska, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Polany Surowiczne”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Polany Surowiczne”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Polany Surowiczne”
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego
Mapa konturowa powiatu krośnieńskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Polany Surowiczne”
Ziemia49°27′04″N 21°52′50″E/49,451111 21,880556[1]
Ruiny dzwonnicy przed jej odbudową zakończoną w 2022 roku

Do 31 grudnia 2016 miejscowość należała do gminy Komańcza w powiecie sanockim w tymże województwie[5].

Położenie

edytuj

Polany Surowiczne leżą w dolinie Potoku Surowicznego, lewobrzeżnego dopływu Wisłoka, u stóp góry Polańskiej. Na południu graniczą z Wolą Niżną i Surowicą, a na wschodzie z Darowem.

Historia

edytuj

Wieś powstała prawdopodobnie w XV w., była wówczas wykorzystywana jako pastwiska przez mieszkańców istniejącej od XIV w. sąsiedniej Surowicy. W dokumentach pojawia się 22 czerwca 1549 r. jako Potok Surowiczny, kiedy to przywilej osadczy dla wsi otrzymał od kasztelana sanockiego Iwan z Surowicy. Wieś prawa wołoskiego w latach 1501-1550, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[6]. 15 kwietnia 1690 założono tu parafię pw. św. Michała Archanioła, należącą do diecezji przemyskiej, dekanatu jasielskiego. Pierwsze zapisy budowie cerkwi pochodzą z roku 1728. W ostatnich latach XIX w. wieś liczyła 101 domów i 665 osób, prawie wyłącznie Łemków (w końcu lat 30. XX wieku – ponad 1000 mieszkańców).

W 1911 właścicielem tabularnym był Józef Mikołaj Potocki, posiadający 179 ha[7].

We wrześniu 1944 podczas operacji dukielsko-preszowskiej we wsi stacjonowała niemiecka 68 Dywizja Piechoty (XXIV. Korpus Pancerny) broniąca pozycji przed nacierającym od wschodu radzieckim 67 Korpusem piechoty oraz 167 i 129 Korpusem Strzeleckim (107 Dywizji Piechoty).

20 maja 1945 banderowcy wykonujący wyrok Ukraińskiej Narodowej Samoobrony powiesili Homyka Wasyla—narodowości ukraińskiej za nieposłuszeństwo wobec UPA. W 1946 wieś została zniszczona, mieszkańcy wysiedleni do ZSRR, a pola zmieniły się w nieużytki. Po wojnie teren doliny był okresowo wykorzystywany do wypasu bydła przez PGR i Zakład Karny z pobliskiego Moszczańca.

W 1992 na Polanach Surowicznych odbył się zlot Rainbow Family, w którym uczestniczyło ponad dwa tysiące członków i sympatyków Tęczowej Rodziny z całego świata.

Pozostałości po dawnej wsi

edytuj

Jedynymi śladami po wsi jest zdewastowana (obecnie remontowana) murowana dwukondygnacyjna dzwonnica z 1730 r., fundamenty cerkwi (z 1728 r.), kilka nagrobków na dawnym cmentarzu (w tym nagrobek młodego lekarza lwowskiego, zmarłego podczas epidemii w 1873), ruiny kapliczki, zdziczałe sady i w wielu miejscach resztki kamiennych piwnic oraz studni.

W 1981, w budynku wydzierżawionym od PGR, studenci z NZS Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej założyli chatkę studencką Chałupa Elektryków, po likwidacji NZS prowadzoną przez Klub Turystyczny Elektryków "STYKI" przy Wydziale Elektrycznym PW[8], a obecnie przez Stowarzyszenie Klub Turystyczny Elektryków "Styki". Chałupa jest otwarta dla turystów stale od końca czerwca do końca sierpnia, a niekiedy w innych terminach urlopowych.

W pobliżu znajdował się drugi bliźniaczy budynek (w którym Chałupa Elektryków mieściła się krótko, na początku swojej działalności, przed przeniesieniem w obecne miejsce), wykorzystywany przy okazji letniego wypasu bydła z Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki[9] w Odrzechowej (spalił się dwukrotnie w ostatnich latach: 10 czerwca 2005 i po odbudowie jako Ranczo "Karolina" ponownie 13 maja 2008 - prawdopodobnie w wyniku podpalenia).

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107302
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2017, s. 944 [zarchiwizowane 2017-08-15].
  3. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Dz.U. z 2016 r. poz. 1134
  6. Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
  7. Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 14.
  8. Klub Turystyczny Elektryków "STYKI" przy Wydziale Elektrycznym PW
  9. Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki ODRZECHOWA Sp. z o.o.

Linki zewnętrzne

edytuj