Chnum

bóstwo staroegipskie

Chnum – w mitologii egipskiej jeden z bogów Górnego Egiptu.

Chnum
W9wC4
bóg Górnego Egiptu, zachodzącego słońca, stwórca ludzi, dawca wody i opiekun wylewów Nilu, patron garncarzy
Ilustracja
Występowanie

mitologia egipska

Wcielenie zwierzęce

baran

Siedziba

Elefantyna

Teren kultu

starożytny Egipt

Szczególne miejsce kultu

Elefantyna

Rodzina
Żona

Satis, Heket (w Antinoe)

Dzieci

Anukis

Czczony już w czasach Starego Państwa jako lokalne bóstwo wyspy Elefantyny[1], następnie jego kult rozpowszechnił się na cały Górny Egipt i Nubię. Jego żoną była bogini Satis, a córką Anuket[2] (tzw. triada elefantyjska)[potrzebny przypis]. W Esnie czczono go wraz z dwiema boginiami uznawanymi za jego żony: Menhit i Nebtuu oraz jego dziećmi: Neit i Heka[3]. Z kolei w ośrodku kultu w Antinoe czczony był razem z Heket, która była tam uważana za jego małżonkę. Od V dynastii (zgodnie z teorią heliopolitańską) łączony był ze Słońcem (Ra), występując pod imieniem Chnum-Re.

Stwórca ludzi, miał na kole garncarskim ulepić człowieka wraz z jego ka i inne stworzenia. Uważany był także za dawcę wody i opiekuna wylewów Nilu. Był patronem garncarzy[4][5] i bogiem zachodzącego słońca.

W sztuce staroegipskiej wyobrażano go przy kole garncarskim[6], sceny takie pojawiły się za czasów XVIII dynastii, chociaż wzmianki o tej jego roli sięgają Tekstów Piramid[potrzebny przypis]. Wyobrażany był też jako długorogi baran lub mężczyzna z głową barana[4].

Olbrzymią świątynię Chnuma wzniesiono na wyspie Elefantynie w czasach Nowego Państwa[7][8], a kolejną w tej samej epoce w Esnie[3][9]. Świątynię Chnuma zbudowała faraon Hatszepsut w Kumma w Nubii[10]. Ponadto na Elefantynie odkryto cmentarzysko świętych zwierząt Chnuma – baranów[11].

Przypisy

edytuj
  1. Grimal N., 2004: Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, strona 161. ISBN 83-06-02917-8
  2. Dembska Albertyna, 1995: Kultura starożytnego Egiptu: słownik, hasło Chnum. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
  3. a b Dembska, hasło Esna
  4. a b Dembska, hasło Chnum
  5. Wilson H., 1999: Lud faraonów. Państ. Inst. Wydawniczy, Warszawa, s. 5, 7
  6. Wilson s. 5
  7. Dembska, hasło Elefantyna
  8. B.J. Kemp, 2009: Starożytny Egipt. Anatomia Cywilizacji, PIW Warszawa, strona 232
  9. Owen Jarus, Gorgeous paintings of ancient Egyptian goddesses revealed under layers of bird poop [online], livescience.com, 24 maja 2022 [dostęp 2022-05-27] (ang.).
  10. Grimal s. 219
  11. Kemp s. 432, 4334