Ciemnotwardnik łuskowaty
Ciemnotwardnik łuskowaty (Phaeomarasmius erinaceus (Fr.) Scherff. ex Romagn.) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ciemnotwardnik łuskowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Phaeomarasmius erinaceus (Fr.) Scherff. ex Romagn. Revue Mycol., Paris 2(5): 195 (1937) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeomarasmius, Tubariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1828 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus erinaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu Aladár Scherffel i Henri Charles Louis Romagnesi w 1937 r.[1]
- Agaricus aridus Pers. 1828
- Agaricus erinaceus Fr. 1828
- Agaricuslanatus Sowerby 1814
- Dryophila erinaceus (Fr.) Quél. 1886
- Naucoria arida (Pers.) M. Lange 1957
- Naucoria erinaceus (Fr.) Gillet 1876
- Phaeomarasmius aridus (Pers.) Singer 1951
- Pholiota erinaceus (Fr.) Rea 1922
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 roku[3].
Morfologia
edytujŚrednica 5–14 mm, początkowo wypukły, potem prawie płaski. Powierzchnia sucha, niehigrofaniczna, gęsto brodawkowata lub włóknisto-łuskowata, na szczycie umbrowa, poza tym rdzawa, brzeg strzępiasty[4].
Przyrośnięte, często szeroko brzuchate, umiarkowanie gęste, z blaszeczkami 2-3 stopnia. Początkowo są białawe, potem ciemniejsze[4].
Wysokość 5–10 mm, grubość 0,5–1,5 mm, twardy, zwężający się ku górze, zwykle zakrzywiony i nieco mimośrodowo osadzony. Powierzchnia aksamitna, delikatnie włóknista z drobnymi łuseczkami. Barwa od ochrowej do kasztanowej, czasem z winnym odcieniem. Podstawa z grzybnią o barwie od jasnożółtej do cynamonowej[4].
Mięsisty, twardy o barwie od ochrowej do ciemnoceglastej; zapach i smak nie są charakterystyczne[4].
- Cechy mikroskopowe
Komórki skórki złożone z luźnych strzępek. Strzępki splątane, nie nabrzmiałe, średnicy 3–9 µm, umiarkowanie do grubo inkrustowane, brązowawe, długokomórkowe, grubościenne (grubość do 2 µm). Trama kapelusza złożona z podłużnych, lekko rozdętych strzępek o średnicy 3–13 µm, gładkich lub drobno inkrustowanych. Trama blaszek równoległa, strzępki średnica 3–4,5 µm, splątane ze strzępkami subhymenium. Cheilocystydy liczne, tworzące sterylny brzeg blaszek, 26–32 × 6,5–7 µm z wydłużoną szyjką, często pofalowaną, zazwyczaj z nieregularną główką, częściowo hialinowe, częściowo brązowe, niektóre z pogrubionymi ściankami u podstawy. Podstawki maczugowate lub nieco nieregularne, 2– lub 4–zarodnikowe, w stanie dojrzałym wyraźnie wystające, 26,5–32 × 6,5–9 µm, szkliste (hialinowe) lub jasnożółtawe (rzadko), czasem wrzecionowate i podobne do cystyd. Bazydiospory 7,2–10,8 × 5,0–6,4 × 5–7,4 µm, jajowate lub nieco migdałowate w widoku z boku, jajowate do nieco romboidalnych w widoku od przodu, gładkie. Pojedyncze są blado czerwonawo brązowe, w masie bursztynowo-ochrowe. Ściany cienkie. Grzybnia u podstawy trzonu złożona z nienabrzmiałych, grubościennych, gładkich, hialinowych lub brązowawych, wygiętych, często rozgałęzionych, falistych strzępek o grubości 1,5–3,5 µm[4].
Występowanie
edytujZnane jest występowanie ciemnotwardnika łuskowatego w Ameryce Północnej, Europie i na Wyspach Kanaryjskich[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano liczne stanowiska[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[6]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7].
Saprotrof. Występuje w lasach i zaroślach na leżących na ziemi martwych gałęziach i gałązkach drzew liściastych, zwłaszcza olszy szarej, brzozy brodawkowatej, buka pospolitego, i wiązów. Łuszczyński w 1997 r. podał jego występowanie na gałęzi jodły. Owocniki pojawiają się od czerwca do października[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-17] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2020-04-07] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b c d e Phaeomarasmius erinaceus [online], Mycobank [dostęp 2020-04-07] (ang.).
- ↑ Discover Life [online] [dostęp 2020-04-02] (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg, Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski , Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006, ISBN 83-89648-38-5
- ↑ Występowanie ciemnotwardnika łuskowatego w Polsce [online] [dostęp 2020-04-07] (ang.).