Cmentarz ewangelicki „Na Groniczku” w Wiśle

Cmentarz ewangelicki „Na Groniczku” w Wiśle – cmentarz luterański w Wiśle, położony na wzniesieniu w widłach Wisły i jej lewobrzeżnego dopływu, Kopydła, na którym pochowano wielu zasłużonych mieszkańców miasta. Administratorem cmentarza pozostaje parafia ewangelicko-augsburska w Wiśle-Centrum[1].

Cmentarz ewangelicki „Na Groniczku”
Ilustracja
Kaplica na cmentarzu ewangelickim w Wiśle
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wisła

Adres

ul. Groniczek 4, 43-460 Wisła

Typ cmentarza

wyznaniowy

Wyznanie

luteranizm

Data otwarcia

1819

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Cmentarz ewangelicki „Na Groniczku””
49,644458°N 18,873187°E/49,644458 18,873187

Historia

edytuj

Cmentarz Na Groniczku został poświęcony 21 listopada 1819 przez ks. Michała Kupferschmida, proboszcza wiślańskiej parafii. Nekropolia o powierzchni 3000 m² została założona na gruncie należącym uprzednio do gospodarza Pilcha[2].

Pierwszą osobą pochowaną na cmentarzu został Paweł Cieślar z Zadniego Fiedorowa z Malinki, którego pogrzeb odbył się tydzień po otwarciu. Nekropolia w związku z interwencją miejscowego proboszcza rzymskokatolickiego została jedna zamknięta do stycznia 1820[3].

Mieszkańcy północnej części Wisły nadal chowali swoich zmarłych na cmentarzu rzymskokatolickim Na Farce, co odbywało się za zgodą władz państwowych[3].

Na mogiłach na cmentarzu początkowo stawiane były wyłącznie drewniane krzyże. Najstarszy zachowany krzyż metalowy pochodzi z 1876 i znajduje się na grobie Pawła Pilcha. Najstarszy nagrobek z kamienia należy do ks. Michała Kupferschmida i powstał w 1867[2].

Do powiększenia cmentarza doszło w 1869, 1872, 1902, i 1949, a także latach 70. XX wieku[2]. W 1852 jego teren ogrodzono murem, a w 1888 zasadzono tuje wzdłuż głównej alei[3].

Groby na cmentarzu oznaczane były kolorowymi bańkami o średnicy 10–15 cm umieszczonymi na patykach. W lecie 1929 troje dzieci z pensjonatu „Dziechcinka” dokonało jednak zniszczenia około stu baniek. Koszty zostały pokryte przez ich rodziców, nie było jednak możliwości zakupu nowych baniek. W związku z tym zwyczaj ten zaczął zanikać, a ostatecznie został zarzucony w czasie trwania II wojny światowej[2].

W 1935 r. powstał pierwszy szczegółowy plan cmentarza wykonany przez architekta Franciszka Landeckiego. W 1939 r. wybrukowana została główna aleja, powstał nowy mur oraz brama z metalu[2].

W 1947 r., staraniem ks. Józefa Szerudy[4], rozpoczęto budowę kaplicy cmentarnej, której projekt został przygotowany przez Wiesława Śliwkę. Płaskorzeźbę umieszczoną w jej ołtarzu wykonał rzeźbiarz Artur Cienciała. Uroczystość poświęcenia obiektu miała miejsce 29 sierpnia 1948. Rok później na ścianie obok wejścia do kaplicy wmurowano dwie tablice wykonane z marmuru, upamiętniające ofiary II wojny światowej[2].

Do czasu otwarcia cmentarza komunalnego, Na Groniczku oraz w kwaterze ewangelickiej cmentarza Na Farce odbywały się również pochówki osób innych wyznań niż katolickie i ewangelickie[3].

Niektórzy pochowani

edytuj
 
Grób ks. Michała Kupferschmida, najstarszy nagrobek na cmentarzu
 
Grób Bogumiła Hoffa i Bogdana Hoffa
 
Grób ks. bp. Andrzeja Wantuły
 
Grób Stanisława Hadyny

Linki zewnętrzne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Cmentarz. Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wiśle. [dostęp 2020-08-17].
  2. a b c d e f Cmentarz ewangelicki „Na Groniczku” w Wiśle. 500 lat Reformacji. [dostęp 2020-08-17].
  3. a b c d Marcin Żerański: Ewangelicy w Wiśle. Cieszyn: Pracownia Na Pastwiskach, 2010, s. 40-41. ISBN 978-83-924488-7-7.
  4. Jan Krop, Władysław Sosna: Wisła. Miasto u stóp Baraniej Góry (przewodnik turystyczny), wyd. Towarzystwo Miłosników Wisły, Wisła 1990, s. 47
  5. a b c d e f g h i j k l m Prezentacja cmentarza na witrynie Wisla.pl (dostęp: 6 sierpnia 2014 r.).. [dostęp 2014-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 sierpnia 2014)].
  6. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 16-17. ISBN 83-902197-4-3.
  7. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 15-16. ISBN 83-902197-4-3.
  8. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 19-20. ISBN 83-902197-4-3.
  9. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 20-21. ISBN 83-902197-4-3.
  10. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 21-23. ISBN 83-902197-4-3.
  11. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 28-30. ISBN 83-902197-4-3.
  12. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 32-33. ISBN 83-902197-4-3.
  13. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 35-36. ISBN 83-902197-4-3.
  14. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 49-51. ISBN 83-902197-4-3.
  15. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 52-53. ISBN 83-902197-4-3.
  16. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 57. ISBN 83-902197-4-3.
  17. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 57-59. ISBN 83-902197-4-3.
  18. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 66-67. ISBN 83-902197-4-3.
  19. Michejda Karol, ks., [w:] Jan Szturc, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w., Bielsko-Biała: „Augustana”, 1998, s. 197, ISBN 83-85970-50-9, OCLC 835742676.
  20. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 67-69. ISBN 83-902197-4-3.
  21. Ostatnie pożegnanie Andrzeja Niedoby. 2020-12-01. [dostęp 2024-03-12].
  22. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 69-71. ISBN 83-902197-4-3.
  23. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 79-80. ISBN 83-902197-4-3.
  24. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 82-83. ISBN 83-902197-4-3.
  25. Dla mamy pozostał „Pilszkiem”. Mieszkańcy Wisły wspominają Jerzego Pilcha [online], www.fakt.pl, 31 maja 2020 [dostęp 2020-07-24].
  26. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 89-90. ISBN 83-902197-4-3.
  27. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 90-92. ISBN 83-902197-4-3.
  28. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 92-93. ISBN 83-902197-4-3.
  29. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 94-95. ISBN 83-902197-4-3.
  30. Biogram ks. K. Samca na witrynie Luteranie.pl (dostęp: 6 sierpnia 2014 r.).
  31. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 98-101. ISBN 83-902197-4-3.
  32. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 101-102. ISBN 83-902197-4-3.
  33. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 104-106. ISBN 83-902197-4-3.
  34. Teodor Cienciała, Małgorzata Kaleta, Teresa Łączyńska, Krystyna Pilch, Helena Pustówka: Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1. Wisła: Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły, 2000, s. 111-113. ISBN 83-902197-4-3.